وبلاگ

بهداشت و سلامت مجموعه دانش و هنر پیشگیری از بیماری و تأمین، حفظ و ارتقای تندرستی و توانمندی بشر با بهره گرفتن از تلاش دسته جمعی است که منجر به توسعه جامعه می شود. این مفهوم در حوزه زندگی انسان گسترش یافته و به طریقی ضامن سلامت فرد و جامعه به شمار می رود.

از اینرو از دیدگاه جهانی مطابق تعریف استانداردی که سازمان جهانی بهداشت (WHO)[1] از سلامتی ارائه کرده است، میدان رسالت ها، سیاست ها و وظایف و فعالیت های بهداشت عمومی، جهان شمول گردیده و از فرد به سمت جامعه پیشروی می کند.

از دیدگاه فوق، سلامت عبارتست از تأمین رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی که معنای آن تنها به نبودن بیماری و نقص عضو، محدود نشده بلکه شامل سه محور جسم، روان و جامعه می شود و لذا هرگونه نقض و آسیبی که به هر یک از محورهای سه گانه وارد شود، تعادل فرد را بر هم زده و منجر به نبود سلامت می شود ( کازنو، 1381، ترجمه ساروخانی و محسنی ).

از لحاظ تاریخی، بذر بهداشت که حدود 3900 سال قبل از میلاد مسیح کاشته شد و در 1946 بعد از میلاد به عالی ترین ثمره خود که تصویب اساسنامه سازمان جهانی بهداشت بود دست یافت و بدینوسیله هدف غائی بهداشت، تأمین، حفظ و ارتقای سلامت بشری اعلام شد.

عمده ترین شاهراه تأمین و تضمین توسعه پایدار جوامع بشری برقراری کیفی سلامت افراد جامعه است. لذا رسالت و وظیفه اصلی بهداشت عمومی، استقرار تندرستی جامع و فراگیر و با کیفیت تک تک افراد جامعه است.

ایران با جمعیت تقریباً 75 میلیون نفری یکی از کشورهای پر جمعیت خاورمیانه است. ایران در مواجهه با مشکلات معمول کشورهای از نظر جمعیت شناسی جوان منطقه است که تاکنون همگام با رشد، درخواستهای زیادی برای خدمات عمومی متنوع داشته است.

جمعیت به زودی به سن کافی برای تشکیل خانواده جدید می رسند که سطح رشد جمعیت و بعد از آن نیاز به زیر بنای سلامت عمومی و خدمات را افزایش می دهد.

سازمان بهداشت جهانی در آخرین گزارش خود عملکرد سطح سیستم بهداشتی در ایران را پنجاه و هشتمین سطح بهداشتی و عملکرد کلی سیستم سلامتی در ایران را رتبه 93 در میان دولتهای جهان اعلام کرد ( سازمان جهانی بهداشت، 1384 ).

وضعیت بهداشتی در ایران نسبت به دو دهه قبل بهبود یافته است. ایران به واسطه برپایی شبکه وسیع خدمات بهداشتی اولیه توانست خدمات پیش گیری بهداشت عمومی را عرضه کند , در نتیجه سطح مرگ و میر مادر و کودک به طور قابل توجهی کاهش یافته و جالب اینکه متوسط طول عمر زندگی از زمان تولد افزایش یافته است. مرگ و میر نوزادان و کودکان زیر 5 سال در سال 2000 در مقایسه با سال 1970 که از هر 1000 نوزاد 122 نفر و از 1000 کودک زیر 5 سال 191 نفر می میرند، به ترتیب 6/28 و 6/35 از هزار تولد زنده کاهش یافته است. همچنین امید به زندگی از 70000 درصد در سال 2000 به 14/74 درصد در سال 2010 رسیده است.

شایان ذکر است که یکی از عوامل مؤثر بر بهداشت عمومی، آموزشهایی است که از طریق رسانه ها و به خصوص رسانه ملی داده می شود و سلامت فرد و جامعه را تحت تأثیر قرار می دهد.

آموزش سلامت آن بخش از مراقبت های بهداشتی است که بر تأثیر عوامل رفتاری بر سلامت تکیه نموده و با مردمی آغاز می شود که سالم بوده و علاقه مند به توسعه معیارهای سلامت فردی و اجتماعی هستند و به آنها در گسترش شیوه های زندگی مؤثر در حفظ و ارتقای سلامت کمک می کند. آموزش سلامت ترکیبی از تجارب یادگیری تسهیل کننده اتخاذ داوطلبانه رفتار سالم است که منجر به تأمین، حفظ و ارتقای سلامت شده و ترکیبی از حمایت های آموزشی، ساختاری، اقتصادی و محیطی برای تعالی رفتار سالم است ( حلم سرشت، 1383 ).

آموزش دهندگان سلامت، پیشگامانی هستند که همیشه طالب درک جدیدی از رفتار انسانی و راه های جدید کاربرد دانش خویش به منظور حل مشکلات فردی و اجتماعی می باشند. تمام مراقبین سلامت و بیش از آن، تمام فعالان توسعه پایدار، آموزش دهنده سلامت هستند و این افتخاری است که توسعه و تقویت آن نیازمند برنامه ریزی دقیق برای توسعه آموزش سلامت متکی بر شواهد و مبتنی بر جامعه می باشد.

بدون شک تلویزیون رسانه ای گیرا و جذاب است و به آسانی بیننگان را خود جلب می کند و نیازی نیست بیننده حتما با سواد باشد تا پیام آن را درک کند و در مقایسه با رادیو از جهت بعد بصری دارای مزیت مضاعفی است هر چند که هزینه آن بیشتر است ولی از بعد آموزشی و اثر بخشی بسیار قویتر است ( تامپسون[2]، 1383، ترجمه اوحدی ).

تلویزیون ثابت کرده است که وسیله ارتباطی نیرومندی است که با تکیه بر توانمندی های خود تأثیرات فراوانی بر همه جامعه دارد. اگر امروزه تعریف تلویزیون آموزشی را منحصر به آن دسته از برنامه های تلویزیونی کنیم که فقط در قالب نظام آموزشی رسمی می گنجد.

 ممکن است برنامه ای بصورت آموزش غیر مستقیم باشد و در وضعیتی رسمی پخش شود.

در نهایت می توان مطرح کرد در این روزها که مفاهیمی چون سلامت و بهداشت در عصر آلودگی هوا، فست فودها، کامپیوتر و پشت میز نشینی های اداری رو به افزایش است، وسایل ارتباطی و رسانه ها اگر تنها ابزارهای جلوگیری از معضلات ناشی از این عوامل نباشند قطعاً مهمترین پل های ارتباطی بین متخصصان و مسئولان بهداشتی و مردم برای انتقال صحیح و به موقع پیام های بهداشتی به شکل جذاب و تأثیر گذار هستند. نقش رسانه ها در انتقال صحیح پیام در جامعه بویژه انتشار آگاهی های به موقع، بی دلیل است و رسانه ها در صورت ایفای نقش مناسب در زمان مناسب با نیاز سنجی و آگاهی از فنون صحیح ارتباط با مخاطب می توانند نقش مؤثری را برای آگاهی بخشی به مردم از بیماری های مختلف و نحوه مقابله با آنها ایفا کنند. رسانه ها می توانند مسائلی را که پذیرش آن از نظر مردم قابل قبول تر است به شیوه های مختلف در جامعه به نحوی تأثیرگذار و ماندگار بازگو کنند.

2-1- بیان مسأله

افزایش روز افزون جمعیت جهان و تلاش همه جانبه محافل علمی و اجرایی برای ارتقاء شناخت دقیق تر سلامتی و مفاهیم مربوط به موجب برنامه ریزی های گوناگون دربخش های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و … شده است. نگاهی به آمارهای بهداشتی نشان می دهد که علیرغم توسعه چشمگیر خدمات بهداشتی، درمانی طی دهه های اخیر، افراد زیادی به علت عدم آگاهی، اطلاعات نادرست یا عدم امکانات کافی در سراسر جهان خصوصاً کشورهای در حال توسعه آسیب می بینند. آمارها نشان می دهد. سالانه بیش از نیم میلیون زن باردار به علت عدم شناخت کافی در این زمینه جان خود را به علت عوارض بارداری از دست می دهند ( سازمان جهانی بهداشت ، 1391) لذا نباید فراموش کرد که در دنیای امروز با وجود پیشرفت تکنولوژی در تمامی عصرها و با تمامی شرایط ایده آلی که برای رفاه انسان پیش بینی می شود، رشد پیش از حد جمعیت نامتناسب با امکانات موجود موجب کاهش امید به زندگی، افزایش مرگ و میر، کاهش بهداشت باروری شده است. بنابراین برخورداری از سلامت کامل حق همه مردم است و تمام دولت ها مسئول کمک به مردم برای حفظ و ارتقاء سلامتی آنها هستند، بدون تردید سلامت و توسعه در حین این که دو مفهوم مستقل از هم هستند اما کاملاً ارتباط تنگاتنگ و وابسته به یکدیگر دارند بطوری که تحقیق یکی از آنها بدون دیگری امکان پذیر نخواهد شد و داشتن جسم و روح سالم یکی از زیر بناهای مهم توسعه همه جانبه هر جامعه ای را تشکیل می دهد و وجود خلل در هر یک از ابعاد روحی، روانی، جسمی و اجتماعی سلامت، فرایند توسعه را کند خواهد کرد و به جرأت می توان ادعا کرد که بدون تأمین سلامت مردم یک جامعه، توسعه یافتگی دشوار بوده یا بهتر بگویم تحقق نخواهد یافت (قدوسیان و همکاران ، 1390 ).

علاوه بر این که مسئولان و دولت باید راهکارها و برنامه هایی در جهت تحقق زمینه های زندگی سالم و ایده آل برای مردم ایجاد کنند. توجه به مقوله های سلامت نظیر موضوعات پیشگیرانه بیماری ها در رسانه های جمعی بخصوص تلویزیون نیز می تواند با صرف هزینه اندک، در افزایش آگاهی های مردم بیشترین اثر را روی ارتقای سلامت جامعه داشته باشد طوری که با بحث و بررسی روی شیوه های صحیح زندگی، آموزش راه های پیشگیری از ابتلا به بیماری و روش های غربالگری بیماری، افراد را نسبت به سلامت خود حساس کنند و همچنین مسائل و چالش های موجود در عرصه سلامت را با رعایت شرایط و خط قرمزهای فرهنگی جامعه به شیوه ای که پذیرش آن برای مردم قابل قبول است بیان کنند ( شجاعی زاده، 1379 ).

امروزه تنها 25 درصد تأمین سلامت جامعه در اختیار جامعه پزشکی قرار دارد و مابقی موارد مستلزم افزایش سواد و آگاهی عمومی جامعه است.

البته در حال حاضر صدا و سیما با تهیه و تولید برنامه های سلامت محور نظیر برنامه دکتر سلام، سلامت باشید، ورزش و سلامتی که در فصل آخربصورت فهرست آمده است. گام های بسیار ارزنده و مفیدی را در جهت بالا بردن آگاهی ها و اطلاعات بهداشتی و سلامتی جامعه برداشته است، اما هنوز این برنامه ها آن طور که باید برای مردم و جامعه مؤثر باشد موفق عمل نکرده است. به باور کارشناسان برخی خلاها و کاستی هایی نظیر درمانگرایی و نگاه تک محوری به حوزه سلامت، عدم نپرداختن به نیازهای اساسی بهداشت جامعه، علمی و تخصصی نبودن شیوه بیان متخصصان، محدود و مناسب نبودن زمان پخش برنامه ها و فیلتر برخی بیماری ها مثل بیماری های مقاربتی موجب شده از کیفیت و بازخوردی که باید چنین برنامه هایی به دنبال داشته باشد، کاسته شود.

صدا و سیما با ساختن این برنامه های آموزشی بهداشتی، در راستای استراتژی های وزارت بهداشت در زمینه پیشگیری و کنترل بیماری و افزایش سلامت که همان افزایش آگاهی و اطلاع رسانی به عموم جامعه است قدم گذاشته است. این نوع برنامه ها یکی از شیوه های اطلاع رسانی است که افراد بیمار را دعوت می کند و از آنها می خواهد با دکتر ارتباط داشته باشند و افراد سالم چگونه سلامتی خود را حفظ کنند و در همین زمینه، محتوایی کلی برنامه های تلویزیون مورد تأیید این وزارتخانه است. وزارت بهداشت در تلاش است که اطلاعات جامع بهداشتی را به روش های مختلف مثل بخش گفت و گو های ویژه با صدا و سیما همکاری کند ( آصف زاده، 1380 ).

پزشکان آموزش روش های پیشگیرانه بیماری ها را مقدم بر درمان می دانند به اعتقاد آنان مردم نیاز دارند در حیطه های مختلف بیماری، دانسته های خود را از مقوله هایی نظیر عوامل ایجاد کننده، روش های پیشگیری، کنترل، تعریف دقیق بیماری و اقدامات تشخیصی برای مبتلایان این که چه راهکارهای درمانی در پیش رو دارند بالا ببرند.

برنامه سلامت صدا و سیما باید به نوعی طراحی شود که همگام با نیازهای جامعه باشد با مراجعه به جدول معضلات بهداشتی کل جامعه که از طریق وزارتخانه منتشر می شود، می توان مشکلات بهداشتی مهم در سطح جامعه را شناسایی کرد؛ مشکلاتی که نیازمند به افزایش آگاهی به عموم باشیم، بخصوص معظلاتی که روش های پیشگیری دارند که از طریق خانواده ها قابل اجراست. از طرفی یک سری بیماری ها شیوع نسبتاً بالایی دارد، مثل بیماری های قلبی، دیابت و بیماری های مزمن تنفسی و سرطان ها که ریشه در رفتار و الگوی نامناسب زندگی مردم دارد. بنابراین اگر اطلاعات مردم را در خصوص عوامل ایجاد کننده این بیماری ها بالا برده و سطح زندگی درست را به آنها آموزش داد، می توان با اصلاح الگوی زندگی مردم به میزان قابل توجهی از بار بیماری ها کم و از شیوع آنها جلوگیری شود ( محسنی، 1383 ).

با توجه به موارد یاد شده این سؤال مطرح می شود که آیا برنامه های پزشکی شبکه های سیمای جمهوری اسلامی ایران در بالا بردن سطح آگاهی های پزشکی بهداشتی ساکنان منطقه 13 تهران تأثیر داشته است؟

[1] . World Health Organization

[2] -Tompson

1- بیان موضوع

بین قراردادهای اداری در مفهوم كلی آن با قرارداد اداری در کشور ما شاخص خاص و معلومی بیان نشده است، ماده 79 قانون محاسبات عمومی بیان می دارد به طور كل همه ی قراردادها از طریق مناقصه و مزایده برگزار می شود، در حالی كه قراردادی مانند استخدامی یا واگذاری امتیاز یا قرضه عمومی و مانند آن كه در حالت كلی جزء قرارداد های دولتی محسوب می گردند، از شرایط متفاوتی برخوردارند و این مسئله حتی در استثنائات نیز بیان نگردیده.

در حقوق ایران مقررات ناظر بر قراردادهای اداری در مفهوم خاص آن، بصورت مدون موجود نیست، در بخش سوم قانون محاسبات عومی مصوب 1366 تحت عنوان معاملات دولتی، احكام ناظر بر آن مقرر شده، به عنوان مثال در ماده 74 به معاملاتی اعم از خرید، فروش، اجاره، استیجاره و پیمانكاری و غیره به استثنای استخدام اشاره شده است و به قراردادهای اداری خاص نظر نداشته است، همچنین است قانون برگزاری مناقصات كه ناظر بر كلیه قراردادهای دولتی است صرف نظر از عنوان و موضوع و دستگاه دولتی.(حبیب زاده، 1390،ص86)

اختیارات واگذار شده به دولت، هرآنچه هست، در آیین نامه ها ذكر شده و در خارج از این مقررات و در صورت عدم درج در قرارداد، دیگر برای دولت هیچ امتیازی پذیرفته شده نیست. به نظر می رسد برای جلوگیری از سوء استفاده ها بهتر است این مسئله به شكل قانونی درج گردد تا شایسته تر عمل شود.

2- اهمیت و ضرورت تحقیق

معاملات دولتی تابع الزامات و ممنوعیتهای خاص خود می باشند و عدم رعایت این الزامات موجب تعقیبات كیفری، مسئولیت مدنی و یا تنبیهات اداری می شود، زیرا از عقود تشریفاتی محسوب می شوند و باید در چهار چوب خاص خود منعقد گردند.

در این قراردادها که حداقل یک طرف آن دولت یا دستگاه های عمومی یا شهرداری ها باشند. دولت برای انعقاد معاملات از هر گونه آزادی شخصی برخوردار نیست و نمی تواند به دلخواه، طرف قرارداد خود را انتخاب نماید و علت آن رعایت غبطه بیت المال می باشد. مهمترین اقدامات دولت در این خصوص رعایت تشریفات مربوط به مناقصه و مزایده و همچنین شرایط عمومی پیمان است که طبق مقررات دولتی، کلیه معاملات وزارتخانه ها و مؤسسات دولتی، اعم از خرید و فروش و اجاره و پیمانکاری از طریق مناقصه و مزایده انجام می شود که با توجه به سقف معاملات شکل های مختلفی دارد و در فصل دوم  مفصلاً از آن صحبت شده است(معاملات کوچک، متوسط و بزرگ).

قوانین مربوط به فروش و مزایده به دلیل لحاظ شدن شرایط خاص هر یک از شرکتهای دولتی و دستگاه های اجرای عمومی و نیز عدم اهتمام قانونگذار در یکسان سازی قوانین و مقررات از گستردگی فراوانی برخوردار است، و می توان گفت برای هر شرکت و مؤسسه دولتی یک آیین نامه مالی معاملاتی جداگانه ای تصویب شده است و در خصوص موضوعاتی که آیین نامه تعیین تکلیف ننموده باشد تابع مقررات عمومی حاکم بر معاملات دولتی خواهند بود و از پراکندگی بسیاری برخوردارند.

آیین نامه مالی- معاملاتی دولتی در سالهای اخیر و حتی بعد از تصویب قانون مناقصه تصویب گردیده كه روابط این مقررات با همدیگر به درستی روشن نیست. دیگر اینكه به نظر می رسد موارد استثناء از مناقصه به صورت سلیقه ای بوده. (حبیبی، 1388، ص197) واین خود سبب سوءاستفاده از قدرت حاكمیت دولت از طریق عوامل مجاز می گردد.

پیشرفت ملت در ابعاد مختلف اجتماعی و اقتصادی، بستگی گسترده ای به موفقیت طرحهای عمرانی کشور دارد و این موفقیت، نیازمند ساز و کارها و عواملی است تا زمام امور با کمترین هزینه و بیشترین سود و به نحو احسن به پایان پذیرد، بنیادی ترین مسئله که اعتبار طرح بر روی آن استوار است طراحی و مهندسی پروژه از منظر حقوقی است.

برترین و بالاترین قالب حقوقی در نظر گرفته شده برای طرحهای عمرانی همان شرایط عمومی پیمان است که توسط سازمان برنامه و بودجه (معاونت برنامه ریزی و مدیریت راهبردی رئیس جمهور) به تصویب رسیده است.

گسترش زمینه قراردادهای پیمانکاری دولتی در طرحهای عمرانی بزرگ دولت نیز به لحاظ موقعیت اقتصادی کشور، وجود قواعدی خاص، متمایز بودن همه قراردادهای دولتی از خصوصی، مستلزم شناخت و مقایسه ای بین تعهدات اینگونه قراردادها با قراردادهای خصوصی می باشد.

تعهدات در این نوع قراردادهای دولتی به دلیل وجود شرایط نامتعارف به طور خاصی تعریف          می شوند. اجرای شخصی تعهدات نیز بیانگر تفاوتی مهم با قراردادهای خصوصی است. اما به هر حال مفاد پیمان منبع تعهدات در قراردادهای پیمانکاری است.

قراردادهای پیمان به عنوان یکی از مهمترین بخش های قراردادهای دولتی کمتر مورد توجه حقوقدانان و دانش پژوهان گستره این علم قرار گرفته. وجود پاره ای قواعد خاص و شرایط قراردادی معین بحث در مورد این رشته را تا حدودی از قواعد عمومی قراردادها جدا می سازد، همه ی قراردادهای دولتی از طریق مزایده یا مناقصه انجام می پذیرد و اهداف آن کسب منفعت عمومی و ارائه خدمات دولتی در حوزه های عمرانی، خدماتی و مشاوره است. البته طرفین آزادی چندانی در تعیین شرایط ندارند و قراردادهای دولتی به صورت قراردادهای تیپ از پیش تعیین شده هستند. هرچند كه این عقود معین نیز پاسخگوی تمامی فعالیتهای قرادادی دولت نخواهد بود، زیرا این قرارداد از تنوع بسیاری برخوردار است و قانون گذار     نمی تواند همه نوع قراردادی را تنظیم نماید اما در تنظیم قراردادها باید به اصول كلی قراردادهای مخصوص قراردادهای دولتی توجه نمود.

با تاکید بر اهمیت مطابقت نمودن نظام حقوقی با شرایط و مقتضیات کشورها باید گفت، شرایط عمومی پیمان هم مانند بسیاری از قوانین که از کشورهای دیگر بدون توجه به نظام حقوقی موجود اقتباس شده و با این نظام هماهنگ نبوده از ایرادات بسیاری برخوردار است، و توانایی بر آوردن نیازهای حقوقی کشور ما را ندارد، برای اینکه بهتر و به نحو مطلوب تری مورد استفاده قرار گیرد نیازمند بازنگریست در کنار این مسائل پراکندگی و گستردگی شرایط عمومی پیمان و وجود کارهای عمرانی متنوع نیز سبب اشتباه می گردد.

اسلام دینی حقیقت­گرا و واقع­بین است به این معنا که درجستجوی حقیقت به عنوان آرمان، تلاش مردمان را سامان و جهت ­بخشده و به آنان آموزش می­دهد. از این رو، امام علی × در نهج­البلاغه نیز به پیروی از قرآن به در موقعیت­های مناسب به بیان واقعیت در عرصه ­های مختلف پرداخته است تا مردم با شناخت واقعیت­ها و بر پایۀ آن­ها حرکت و تلاش خود را تنظیم و برنامه ­ریزی کنند؛ زیرا بدون شناخت واقعیات، توانایی ها و استعدادهای موجود، نمی­توان حرکت رو به حقیقت را به­درستی برنامه ­ریزی کرد و به اهداف آرمانی دست یافت.

درحقیقت، آرمان، گم­شدۀ انسان مؤمن بوده و باید برای دستیابی به آرمان­ها در واقعیت، یک فرایند زمانی لازم باشد تا با شناسایی عوامل، آثار و موانع واقع بینی، گام­های اساسی در جهت رسیدن به آرمان­های الهی برداشته شود.

البته در نگرش قرآنی، به اصول دوگانۀ واقع­بینی در عین حقیقت­گرایی توجه خاص شده و می­ شود. رهبران اسلامی در این نگرش، انسان­های ذهن­گرا و ایده­آلیست محض نیستند؛ در عین حال انسان­های رئالیست و واقع­گرای صرف نیز نمی­باشند. آنان به جای واقع­گرایی به واقع­بینی توجه داشته و آن را از اصول اساسی و بنیادین حرکت خود قرار می­دهند. آنان هم­چنین به حقایق هستی توجه دارند. حقایقی که در تفاسیر قرآنی با آن­ها آشنا شده ­اند. این حقایق، از حقیقت یگانه­ای سرچشمه می­گیرد و آن حقّ محض است که خداوند یگانه و یکتاست. از این سرچشمه همۀ حقایق شناخته ­می­ شود و گرایش به سوی آن به عنوان ایده­آل و آرمان در برنامۀ مسلمان مؤمن قرار می­گیرد. این­گونه است که واقع­گرایی جای خود را به حقیقت­گرایی و حقیقت­بینی جای خود

را به واقع­بینی می­دهد. از این روست که پاسخ­های قرآن، اسلام و رهبران آن بر پایۀ واقعیت­بینی و حقیقت گرایی شکل و سامان می­یابد.

ازاین روی، لازم به ذکر است، مراد این پایان نامه بررسی مصادیق عینی واقع­بینی وآرمان­گرایی درنهج­البلاغه بوده، و منظور ما در این پژوهش، بررسی مبانی نظری و فلسفی مطرح شده در فلسفۀ یونان قدیم و نظریات رئالسیم(واقع گرایی)، ایدآلیسم (آرمان­گرایی) غرب که در قرن هجدهم به اوج خود در عالم سیاست رسید، نیست.

در آموزه­های دینی ما به­خصوص در نهج­البلاغه بعد از قرآن توجه خاصی به واقع­بینی و آرمان­گرایی شده است. البته جهت­دادن واقعیات به سوی آرمان­های حقیقی نمی ­تواند یک شبه و به یکبار انجام پذیرد.

بررسی و مطالعه دقیق تاریخ زندگی پیشوایان دین، این امر را روشن می­سازد که ائمۀ دین با واقع­بینی، در پی حقیقت آرمانی خود، جامعه را سامان و سازمان داده­اند. لذا در این پژوهش تلاش کرده­ایم که با بررسی نهج­البلاغه، ابتدا به تبیین واقع­بینی و آرمان­گرایی در این کتاب بپردازیم و سپس، نسبت آن دو با هم سنجیده، تا میزان تحقق آرمان­ها در واقعیات با تکیه بر نهج­البلاغه مورد بررسی و شناسایی قرار

 گیرد تا إن­شاءالله به عنایت خداوند متعال و ائمه اطهار، به درکی از اقیانوس بی­کران نهج­البلاغه دست­یافته و به این معرفت برسیم که آن حضرت با توجه به اصل واقع­بینی و حقیقت­گرایی چگونه عمل کرده ­اند و اهداف اسلام و قرآن را به سوی آرمان­های الهی پیش برده­اند.

فصل اول

کلیات و مفاهیم

1.1.کلیات

در این فصل چنان که از نامش پیداست به مقولاتی اشاره خواهیم­نمود که به ایجاد نگاهی کلی نسبت به عنوان پژوهش در خواننده کمک کند. برای نیل این مهم ابتدا، به بیان مطالبی چون بیان مسئله، اهمیت و ضرورت مسئله، سؤالات، فرضیات، پیشینه، شیوه تحقیق و نگارش می­پردازیم.

1.1.1. بیان مسئله

محور اصلی در این پژوهش مسئله ماهیت و نسبت واقع­بینی و آرمان­گرایی است.

آدمی در زندگی روزمرگی به این نتیجه رسیده­است که، بر اساس واقعیت­های موجود جامعه و منفعت­های شخصی نمی ­تواند در واقعیات، به آرمان­ها دست یابد؛ یا به عبارتی دقیق­تر، آرمان­ها دست یافتنی نیستند. در حالی که واقع­بینی و آرمان­گرایی در همه عرصه ­های زندگی انسان از مهم­ترین مسائل و دغدغه­های تاریخ بشریت بوده ­است. همواره انسان­ها در جستجوی حقیقت و شناخت واقعیت‌ها بوده ­اند و برای دستیابی به آرمان­ها از هیچ کوشش و فداکاری دریغ ننموده ­اند.

امام علی × نیز در کلام و سیرۀ عملی خود به این امر اهتمام ورزیده­است. ایشان در طول حیات پربرکت خود بنابر واقع­بینی ای که از شرایط اجتماعی، سیاسی و زمانی که داشته اند ، برای حفظ و تقویت آرمان­های نظام  نوپای حکومت اسلامی از هیچ کوششی فروگذاری ننموده است.

لذا، بنابر ضرورت موضوع، ابتدا به بررسی عوامل، آثار و موانع آرمان­گرایی و واقع­بینی در نهج­البلاغه  پرداخته­می­ شود تا نسبت تحقق آرمان­ها براساس واقعیات مشخص گردد و در آخر لازم به ذکر است واقع­بینی و آرمان­گرایی، مورد نظر در این پژوهش به معنای رئالیسم و ایده­آلیسم نیست.

امروزه سازمان­ها جایگاه والا و برجسته ای در ساختار فرهنگی و اجتماعی جوامع پیدا کرده ­اند. بسیاری از فعالیت­های اساسی و حیاتی مربوط به زندگی در سازمان­ها انجام می گیرد و زندگی بدون وجود سازمان­های گوناگون غیر مقدور است. با وجود این، نیل به موفقیت و پیشرفت همه جانبه و تأمین و رفاه و آسایش به صرف وجود سازمان­ها تحقق نمی­یابد، بلکه برای این منظور به سازمان­های کارآمد و اثر بخش نیاز است ( انعامی، 1381). استیفن رابینز، سازمان را چنین تعریف کرده است: سازمان پدیده­ای اجتماعی به شمار می ­آید که به طور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود و ثغور نسبتا مشخصی بوده و برای تحقق هدف یا اهدافی، براساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت می­ کند (رابینز، استیفن پی، 1386).

از ارکان مهم در سازمان­ها فرهنگ سازمانی است چستربرناد[1] در مورد فرهنگ سازمانی می­گوید:آنچه امروز بخش پنهان و پوشیده سازمان ( کوه یخ سازمان) نامیده می­ شود فرهنگ آن سازمان خوانده می­ شود و از فرهنگ به عنوان یک ضرورت، برای عملکرد موفق سازمان اشاره کرده است ( مارتین و لیننکوک ، 2009). تلاش های پژوهشی « ون مایو[2]» و همکارانش فرهنگ را نظام­هایی که از هنجار­ها و نهاد­های اجتماعی که در میان دسته­های گوناگون پدید می ­آید و بر رفتار آنان اثر می­گذارد، تعریف کرد ( زارعی متین، 1376).

فرهنگ سازمانی را نظامی از استنباط مشترک می­داند که اعضا نسبت به یک سازمان دارند همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می­ شود، بدین ترتیب فرهنگ سازمانی هویت اجتماعی هر سازمان را تعیین می­ کند و به ساده ترین وجه می­توان فرهنگ سازمانی را ترکیبی از باور­ها، ارزش­ها و پیش فرض­هایی دانست که در سازمان وجود دارد و همه اعضای سازمان، کم و بیش بطور یکسان در معرض آن قرار می­گیرند و تا حدودی نسبت به آن توافق و هم رأی وجود دارد (صفائی قادیکلایی، اندرخورا، 1388). دنیسون[3] فرهنگ سازمانی را دارای چهار بعد می­داند: درگیری در کار، سازگاری، انطباق پذیری و رسالت. با توجه به نقش کلیدی مدیران و دبیران تربیت بدنی در ارائه خدمات به نسل جوان کشور، شناخت فرهنگ سازمان و ارائه راهکارای مطلوب و سازنده برای بهبود آن ضروری است.

خلاقیت به عنوان یک نیاز عالیه بشری در تمام ابعاد زندگی انسان مطرح است و عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشی در فکر و اندیشه انسان بطوریکه حائز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی یا طریق جدید را باشد شامل می­ شود و چون در محیط رقابتی عصر حاضر عدم توجه به مشتریان می ­تواند لطمات شدیدی به سازمان های آموزشی و تجاری وارد سازد چه بسا سازمان را به افول نزدیک کند می­توان با بهره گرفتن از خلاقیت مسیر و بهبود روز افزون سازمان و سیستم، همیشه سازمان­های بالنده و یادگیرنده داشته باشیم و از آنجایی که مدیریت کیفیت نقش مهمی در رابطه با دخالت مشتریان دارد، می­توان با گرفتن خلاقیت و دادن خلاقیت با توجه به ارتباطات مشتریان خود راه حلهای جدید و شکوفا را ابداع کند ( رضائیان، 1392).

لذا در پژوهش در نظر دارد تا رابطه فرهنگ سازمانی با خلاقیت در دبیران تربیت بدنی در شهرستان­های کهگیلویه و لنده را بررسی نماید.

1-2- بیان مسئله

غالبا کشورهای در حال توسعه با نوعی پایین بودن اثربخشی و کارایی سازمانی مواجه هستند و این در حالی است که جهت رفع این مشکل، وجود افرادی با تعهد بالای سازمانی که دارای ارزش ها و باور­های مشترکی می باشند، لازم و ضروری است. اهمیت این امر وقتی نمایان می شود که نظام اداری و سازمانی را به منزله ابزاری برای تحقیق اهداف توسعه در ابعاد مختلف تلقی کنیم. با این تعبیر، وجود یک حس و باور­های مشترک میان مجوعه اعضای سازمان جهت انسجام بخشیدن به بخش ها و مؤلفه های مختلف الزامی است. جهان در 30 سال گذشته شاهد احیای توجه پژوهشگران به ماهیت و تأثیر فرهنگ سازمانی در رابطه با سازمان و کار مدرن بوده است (هاوکینز11997). رابینز معتقد است که فرهنگ سازمانی قوی، نوعی ثبات رفتاری ایجاد می­ کند و می ­تواند به عنوان یک ابزاری قدرتمند جایگزین قوانین و مقررات رسمی پیچیده در سازمان باشد. به عبارت دیگر فرهنگ سازمان وسیله ای است که برخورد ما را با مسائل سازمان تسهیل کرده است و نحوه تغییر و تفسیر ما را از رویداد­های اطراف مان شکل می­دهد. یکی از ویژگی­های عملکرد مدیریت منابع انسانی، تمرکز بر روی کارمندان به عنوان یک امتیاز با ارزش است. سازمان­ها به معنای وسیله رکن اجتماع کنونی­ و مدیریت مهمترین عامل در حیات رشد و

 بالندگی سازمان­هاست و بی شک این وظیفه مدیران است که با توجه به اهداف سازمانی روند حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب را هدایت کنند از طرفی تغییرات گسترده در سطح جهانی سازمان ها را برای رسیدن به هدف خود هر روز با مشکلات و تغییرات متعددی مواجه ساخته است .این تغییرات موجب شد که روز به روز تحولات جدیدی در خصوص نظریه­ های مدیریت سازمانی صورت می گیرد. به طوری که می توان اذعان کرد در طول قرن20 دو نظریه ارائه شده است نکته قابل توجه در تمام نظریه­ها تأکید بر نقش با اهمیت مدیریت و نیروی انسانی کارآمد سازمان در جهت رسیدن به اهداف سازمانی است ( اسلامی، 1386).

اهمیت مدیران و کارکنان به عنوان یکی از منابع بسیار مهم سازمان به منظور تأسیس این نیازها مؤثر می­دانند و می افزایند که رفتار آنها می تواند در محیط کار بسیار با اهمیت تلقی شود از این رو که محققان زیادی به تجزیه و تحلیل رفتار مدیران و کارکنان در محیط­های مختلف سازمان اعم از تولیدی و خدماتی پرداخته اند.اما با توجه به نقش میانجی فرهنگ با اعضای سازمان و تأثیری که بر رفتار کارکنان دارد می تواند نقش مهمی در پیشبرد اهداف تربیت بدنی که همانا ارائه خدمات بهینه به شهروندان است ایفا نماید و افق جدیدی را در پیش روی ادارات ورزش و جوانان  روشن نماید (اسلامی وسیار،1386). با توجه به اهمیت فرهنگ در شکل دادن رفتار اعضای سازمان و همچنین نقش رفتارهای فرانقشی در موفقیت سازمانی، مدیران از اوایل دهه 1980 توجه خود را به چگونگی مدیریت فرهنگ سازمانی گسترده و رفتارهای فرانقشی در سازمان توجه نماید. یکی از عناصر لازم برای ایجاد یک سازمان با سلامت سازمانی به وجود آوردن یک محیط مناسب توسط مدیران، سرپرستان یا کارشناسانی می باشند که خود باعث بوجود آوردن یک فرهنگ در سازمان می شوند، که در سال­های اخیر واژه فرهنگ سازمانی و ابعاد گوناگون آن به عنوان عاملی بر رفتار اعضای سازمان اثر می گذارد، اهمیت زیادی پیدا کرده وبه گونه ای گسترده در پژوهش­های مربوط به رفتار سازمانی از آن بهره جسته شده است که آن را می توان به عنوان عاملی در بهره وری و اثر بخشی سازمان ها انگاشت، ارزش های اصلی را بیشتر بپذیرد و تعهد بیشتری نسبت به آن داشته باشند، فرهنگ در یک سازمان به مثابه شخصیت در یک انسان است. مفروضات بنیانی، اعتقادات، باور­ها، هنجار­ها و ارزش­ها به عنوان مبانی فرهنگ یک سازمان شالوده وجودی آن تشکیل داده و نقطه تمیز خوب و بد را مشخص می کند.

فرهنگ هر سازمانی به عنوان عامل اساسی مطرح شده و تأثیر بسزایی در سایر عوامل مهم سازمانی از جمله ساختار، طرح، سازمان، محیط داخلی و خارجی، تکنولوژی و نیروی انسانی و از همه مهمتر بر بهروری و استراتژی سازمان دارد.و از طرفی فرهنگ باید­ها و نباید­ها را مشخص می کند و قالب رفتار­های سازمان را مشخص می کند سازمان دارای فرهنگ نیرومند می تواند نقش­های متفاوت بازی کند. فرهنگ سازمانی هویت اجتماعی سازمان است که پدیده ای ملموس نبوده بلکه نیروی پنهانی است که ورای امور ملموس و مشهود فعالیت کرده است و به عنوان یک نیروی جمعی به فعالیت وا می دارد. همچنین فرهنگ سازمانی یک انرژی اجتماعی است و شناخت آن از این جهت که تأثیر عمده ای در اثر بخشی سازمان دارد قابل توجه است و تأثیر زیادی بر روی نگرش و نهایتا رفتار­ها دارد ( طوسی، 1372). با توجه به اهمیت فرهنگ در شکل دادن رفتار اعضای سازمان و همچنین نقش رفتار­های فرا نقشی در موفقیت سازمانی، بعد مدیران از اوایل دهه 1980 توجه خود را به چگونگی مدیریت فرهنگ سازمانی گسترش رفتار­های فرانقشی در سازمان توجه نمودند.در نظریه استرن1 برگ ( 1989، به نقل از سلیمانی، 1381) « خلاقیت ترکیبی از قدرت ابتکار با انعطاف پذیری و حساسیت در برابر با نظریاتی که یاد گیرنده قادر می­سازدخارج از نتایج تفکر نامعقول به نتایج متفاوت و مولد بیاندیشد که حاصل آن رضایت شخصی و احتمالا ناخوشنودی دیگران خواهد بود». براون 2 طی پژوهش­هایی در سال 1989 که در زمینه­ خلاقیت انجام داد آن را چنین تعریف می­ کند: « مقدماتی ایجاد می­ شود در این وسط معجزه­ای و یا شگفتی رخ می­دهد و چیزی به اسم خلاقیت حاصل می­ شود ( گریوز3 و همکاران، 1990، ترجمه قراچی داغی، 1379).

تورنس4 (1989) در طبقه بندی گونه­ های خلاقیت به سه نوع تفکر خلاق اشاره می­ کندکه عبارتند از:

1- تفکر خلاق تصویری: این نوع خلاقیت معمولا خود را در قالب محصولات تجسمی و نقاشی نشان می­دهد. وی معتقد است که این نوع خلاقیت است، زیرا این نوع تفکر خلاق، قیود اجتماعی را در سطح گفتار و کلام وجود دارند را از این بین می­برد.

2- تفکر خلاق کلامی: منظور این است که افراد تفکر خلاق خود را در قالب واژه ­ها، جملات، گفتارو مفاهیم خلاقه معرفی می­ کنند. این نوع خلاقیت به طور محسوسی از زمینه­ها و مقررات اجتماعی و فرهنگی تأثیر می­پذیرد.

3- خلاقیت انگیزشی و حرکتی: در این نوع خلاقیت، خلاقیت براساس ساختار­های شخصیتی استوار می­گردد. بنابراین به خلاقیت در شخص منجر می­ شوددر بعد حرکتی نیز خود را در قالب حرکات و ریتم­های بدنی نمایش می­دهد ( به نقل از صمد آقایی، 1380).

محقق درصدد است که ارتباط بین فرهنگ سازمانی و خلاقیت دبیران تربیت بدنی را در ادارات آموزش و پرورش دو شهرستان­ کهگیلویه و لنده مورد بررسی قراردهد.

[1] Chester Bernard

[2] Elton Mya

[3] Dennison

1 Hawkins

1 Stermberg

2 Brown

3 Grewz

4 Torans

:

دعوت و تبلیغ جوهره تمام ادیان و مسئولیت همه پیامبران خدا بوده و در اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. اسلام، خصلت جاودانگی رسالتش، همگانی بودن دعوت و تبلیغ را طلب می کند. تبلیغ اسلامی، ابلاغ پیام الهی از سوی خداوند به مردم است که این امر خطیر به عنوان یک تکلیف در درجه اول توسط پیامبر اسلام (ص) و یا بر عهده جانشینان وی نهاده شده است و در مرحله‌ی دوم وظیفه مؤمنین است که در این راه مجاهدت کنند، محتوای پیام عبارت است از قوانین و دستورات خداوند که با هدف اتمام حجت بر انسان و هدایت او به سوی کمال و سعادت و عبودیت محض تحقق می یابد. در همین زمینه قرآن کریم می فرماید:

«وَمَا لَكُمْ لَا تُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ وَالرَّسُولُ یَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَقَدْ أَخَذَ مِیثَاقَكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِینَ»[2]

«و شما را چه شده که به خدا ایمان نمی آورید [و حال آنکه] پیامبر [خدا] شما را دعوت می کند تا به پروردگارتان ایمان آورید، و اگر مؤمن باشید، بی شک [خدا] از شما پیمان گرفته است.

قرآن در روشی که برای شیوه تبلیغ و سنت خدایی این وظیفه مهم اتخاذ نموده، تبلیغ به «سبیل رَبّ» است یعنی مبلغ در برنامه تبلیغی خود سمت و سوی خدای داشته باشد «إقرأ باسم ربّک» را همیشه در نظر تبلیغی خود فراهم نماید. این نکته را قرآن چنین بیان می کند:

«ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّك بِالْحِكْمَةِوَالْمَوْعِظَةِالْحَسَنَةِ…»[3]

با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن.

پس تبلیغ به شیوه های مختلف انجام می پذیرد که براساس آیه 159 آل عمران نرم خو بودن و داشتن حُسن خلق و مهربانی باعث جذب شدن افراد می شود و در مقابل خشن و سنگدل بودن، باعث پراکنده شدن افراد از اطراف شخص می شود.

سر سلسله‌ی مبلغین اسلامی حضرت محمد (ص) است که از جانب خداوند متعال مأموریت ابلاغ رسالت الهی را عهده‌دار شدند و می فرمایند: «انّما بعثت لأتمم مکارم الاخلاق» و خداوند هم در توصیف برترین بنده خویش چنین فرموده: «وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ»[4] اخلاق نیکو یکی از شیوه های تبلیغ است. تأثیر داشتن اخلاق نیکو با سیره رسول الله (ص) در تایید جبهه حق و تضعیف باطل است، پس اخلاق نیکو یکی از ابزارهای مهمی است که در جهت رشد فکری و شکوفایی نیروی بیان و اراده و ایمان می باشد، زندگی سراسر نور پیامبر (ص) مجموعه ای زیبا و جامع و کتابی است گویا که دارای بهترین شیوه ها و روش های ارشادی برای هدایت مخالفان اسلام بوده است و با توجه به اینکه سیره حضرت رسول خدا (ص) برای ما همواره بایستی الگو باشد و نیز ممکن است که شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی هر زمان از زندگی ما منطبق با شرایط ایشان باشد، لذا بررسی و تحلیل زوایای گوناگون سیره ایشان ضروری به نظر می رسد، و همچنین به جهت این که پرداختن به اخلاق تبلیغی پیامبر در راه رسیدن به هدف – که همان پاسداری از مرزهای مکتب و حفظ و نگهداری آن می باشد – دارای اهمیت ویژه ای است، بر آن شدم که اخلاق تبلیغ در سیره رسول الله (ص) را با توجه به آیات قرآن و با بهره گرفتن از متون قدیمی، تاریخی و روایی بررسی و تحلیل نمایم. با بررسی های مقدماتی مشاهده شد که آنچه از تعالیم اخلاقی و تربیتی اسلام در عرصه تربیت اعتقادی و رفتاری انسان در سنین مختلف رشد و نیز مسئولیت خانواده و اجتماع در فراهم ساختن زمینه های آن بیان شده، همگی هدفی یگانه را پی می جویند که از آن به عنوان قرب الهی یاد می‌شود. فراموش کردن این حقیقت، که تعالی انسان در گرو توجه به خداوند و تقرب جستن به وی است، به مثابه از خود بیگانگی شمرده شده است. علاوه بر این، ادیان و به ویژه اسلام برای ارائه الگوهای اخلاقی و تربیتی تأکید دارند که چهره تابناک انبیا و اولیاء همواره درس آموز و الهام بخش طالبان رشد و کمال بوده است «وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ»[5] و این اسوه نیکو که در آیات و روایات برای ما ثبت و ضبط شده میراث جاودانه برای رهپویان راه حق و هدایت جویان است.

با توجه به اینکه اخلاق تبلیغ همچون دیگر روش های تبلیغی، اصول و مبادی خاصی دارد که باید آداب و موازین آن رعایت شود تا موفقیت حاصل شود، لذا با ارشاد آقای دکتر محمد مهدی بهداروند، این موضوع را به عنوان کار تحقیقی خود انتخاب نموده‌ام تا از راه بررسی و تحلیل اخلاق تبلیغ در سیره رسول الله (ص) را استنباط نمایم، چرا که فراگیری و آشنایی با سیره حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله، و

 نیز نحوه برخورد ایشان با گروه های مختلف فکری و اعتقادی در جامعه، جهت پیاده کردن شیوه های رفتاری آنان در عصر حاضر، لازم و ضروری است. رساله‌ای که تقدیم می شود با عنوان «اخلاق تبلیغ در سیره رسول الله صلی الله علیه و آله» گامی در این مسیر و تلاش است در این راستا.

با امید به اینکه خداوند متعال تلاش این حقیر را توشه‌ای اخروی برای روح پدر بزرگوارم به حساب آورده و سلامتی برای مادرم در این دنیا به حساب آورد و بتواند رضایت خاطر حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله و ذریه پاکش را به همراه داشته باشد.

اللهم تقبّل منّا بمنک و کرمک

سمیه بروم‌وند

14/6/93

1-2- بیان مسأله:

در اعصار گذشته از دوران پیامبر صلی الله علیه و آله، تا کنون، تاریخ تبلیغ روش های گوناگونی را تجربه کرده است گاه گروه ها و احزاب حرکتی را به پیش برده اند و گاه افرادی به صورت تک رو اعتقادات خود را در قالب تبلیغ اسلامی بر جامعه القا نموده اند اما آنچه هویدا میباشد تبلیغی می تواند در اذهان و افکار جامعه حک شود که مبرا از هرگونه منییت و خودخواهی و خودکامگی باشد.همچون تبلیغ در سیره ی رسول اکرم که با استعانت از قرآن کریم کامل ترین مبلغ و بزرگ سالار تمام پیامبران است. در عظمت آن پیامبر همان بس که خداوند کریم در قرآن ایشان را با تعبیر «یا ایها الرسول یا یا ایها النبی»  مورد خطاب قرار می دهد. و او را انسانی الگو برای تمام جهانیان معرفی می کند و می فرماید: ô‰s)©9 tb%x. öNä3s9 ’Îû ÉAqߙu‘ «!$# îouqó™é& ×puZ|¡ymyÏj: در سیره و سخن پیامبر (ص) برای شما الگویی نیکو است. او به حق دارای اخلاق کامل و جامع تمام فضایل و کمالات انسانی بوده که خدایش او را چنین می ستاید. y7¯RÎ)ur 4’n?yès9 @,è=äz 5OŠÏàtã  و تو اخلاق عظیم  داری! (4) همچنین خداوند پیامبر را فرستاد تا به سراغ مردم برود و آنان را که دچار فراموشی نعمت های خداوند شده اند را آگاه بسازد. حضرت علی (ع)در این باره در خطبه 108 نهج البلاغه فرمودند پس خداوند فرستادگان خود را در میان ایشان برانگیخت، و پیامبرانش را یک به یک به سوی آنان فرستاد تا پیمان فطرتش را از آنان بازستانند و نعمت فراموش شده ی خدا را به یادشان آوردند و حجت را با تبلیغ بر آنان تمام کنند، و اندیشه های پنهان را برانگیختند و نشانه های قدرت ( الهی) را به آنها نشان دهند. حضرت علی ( ع ) در این خطبه بیانگر این مطلب  مهم و این خصلت تبلیغی رسول الله می شوند که ایشان نعمت های فراموش شده‌ی خداوند را که مردم فراموش کرده اندرا به یاد آنها می آورد و آن پیمانی که طبق فطرتشان را با خداوند بسته اند و غافل از آن شده اند را به یاد آنها می‌آورد و رسول الله (ص) را مانند طبیبی معرفی می کند که خودش به سراغ مریضی های افراد می رود و هر کدام از دردهای آنها را که منظور دردها و رذایل اخلاقی ایشان هست را طبق شدت و ضعف آن مرض درمان می کند.

از این رو یکی از مهمترین عوامل پیشرفت و گستردگی اسلام اخلاق نیکو و متین و ملایم، آن حضرت در هنگام تبلیغ با مردم بوده است. همچنان که خداوند در آیه 159 سوره آل عمران می‌فرماید:  «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللَّـهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّـهِ  إِنَّ اللَّـهَ یُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِینَ»

به (بركت) رحمت) الهی، در برابر آنان، (مردم) نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگین بودی، از اطراف تو، پراكنده می‏رویم، پس آنها)! را ببخش و برای آنها)! آمرزش بطلب! و در كارهائی با آنان، مشورت كن! اما) هنگامی كه تصمیم گرفتی، (قاطع باش! و) بر خدا توكل كن! زیرا خداوند متوكلان را دوست دارد.[6]

چون فَظًا در لغت یعنی کسی که سخنانش تند و خشن است و خداوند می فرماید: که تو انسانی هستی رئوف و مهربان و نرم خو وگرنه کسی دور تو جمع نمی شد و این بیانگر این است که روحیه ی نرم خویی و انعطاف در تبلیغ رسول الله (ص) موثر بوده است.

پس با این اوصاف تنها در اخلاق و سیره پیامبر اعظم است که اینچنین تبلیغ زیبای خود را به معرض ظهور رساند. پس باید آگاه بود که جهان امروز جهان تبلیغ و ارتباطات است.نبرد واقعی این عصر نبرد اندیشه هاست ونه نبرد توپ و تانکهاست. همچنان که مسیحیت و یهودیت و مکاتب انحرافی امروز، با سرمایه گذاری هنگفتی در این عرصه گام نهاده اند و با صرف بودجه بسیار کلان و سرسام آور در صدد تسخیر اذهان انسانها هستند پس باید انسانهای مسلمان، مومن و وارسته، و آراسته به فضایل اخلاقی، بعنوان مبلغ اسلامی که سیره‌ی رسول صلی الله علیه و آله را مبنای اندیشه خود قرار داده اند و خود را از نظر روحی و روانی برای این امر مهم آماده کرده باشند نیز باید قدم به میدان گذارند و به هدایت و ارشاد انسانها قیام کنند و آنان را از دسیسه های شیاطین روزگار آگاه سازند و به آئین اسلام فرا خوانند.

تا کنون افراد زیادی با تلاش های فراوان کتابها و ترجمه ها و مقالات گوناگونی در این مورد به جامعه بشریت که پذیرای حقانیت و روشنایی آن در قالب اسلامی و خدایی می‌باشد ارائه کرده اند.

اما با سپاس فراوان از تلاش این محققین برخود واجب می دانم که برای بیان پیشبرد حرکت اخلاق تبلیغی در سیره رسول الله بصورت جامع و هدف دار ان شاءالله گامی مثبت بردارم. در این پژوهش یکی از اهداف بررسی مولفه های  مهم تبلیغی در سیره رسول الله با استناد به آیات قرآن و روایات رامورد تحقیق و پژوهش قرار می دهم و هدف دیگر از این پژوهش بررسی شاخصه های  اخلاقی با استعانت از سیره رسول الله می باشدکه با عث تاثیرگذاری ماندگار و عمیق برجامعه باشد نه بصورت موقت و سطحی موردبررسی قرارمی گیرد.

[1]. سوره نحل، آیه 36.

[2]. حدید/ 8 .

[3]. نحل/ 125 .

[4]. قلم / 4 .

[5]. احزاب / 21 .

[6] . سوره آل عمران، آیه 159