تأثیر متقابل میان صنایع‌دستی و گردشگری بر اکثر محققان پوشیده نیست زیرا صنایع‌دستی می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در جذب گردشگر باشد و متقابلاً صنعت گردشگری در رشد، توسعه و گسترش صنایع‌دستی، حفظ اصالت و بهبود کیفیت آن مؤثر واقع شود. صنایع‌دستی به ویژه با توجه به تأثیر بنگاه‌های کوچک تر می‌تواند نقش حیاتی در توسعه اقتصادی داشته باشد. این تأثیر به‌عنوان‌مثال از طریق ارتباط آن با صنعت گردشگری و نقشی که در توسعه صنایع خلاق و فرهنگی و همچنین از طریق تلاش‌های کارآفرینانه در اقتصاد روستایی ایفا می کند، تسهیل می‌گردد. بخش صنایع‌دستی منبعی از خلاقیت و نوآوری است و کسانی که در این بخش فعالیت دارند بسیاری از ویژگی‌های کارآفرینانه از ایجاد ایده، شناخت فرصت‌ها، ریسک‌پذیری را با در نظر گرفتن طراحی محصول و در ارتباط با تصمیم‌گیری‌های کسب‌وکار به نمایش می‌گذارد. صرف‌نظر از آن دسته از شرکت‌های صنایع‌دستی که روش تولید انبوه را پذیرفته‌اند و بنابراین دیگر به صورت جدی مبنا و اساس آثار دستی را ندارند، اکثریت کسب‌وکارهای صنایع‌دستی در زمره شرکت‌های خرد و کوچک هستند. سه واژه میراث «فرهنگی»، «گردشگری» و «صنایع‌دستی» ازجمله مفاهیمی هستند که عموماً در کنار هم قرار می‌گیرند. صنایع‌دستی را می‌توان یکی از شاخه‌های میراث فرهنگی و صنایع خلاق دانست(کیقبادی و همکاران،30:1387). بکار بردن این سه واژه در کنار هم‌زمانی امکان‌پذیر است که بخواهیم از طریق گردشگری مفاهیم و پیام‌های فرهنگی و آگاه‌سازنده را منتقل کنیم. مقوله گردشگری فرهنگی که در کنار گردشگری صرف مطرح می‌شود، آگاه‌سازی فرهنگی را یکی از مهم‌ترین رهیافت‌های خود می‌داند. از محورهای اصلی گردشگری فرهنگی مواردی چون دیدار از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی، آشنایی با آداب و رسوم، بازدید از نمایشگاه‌ها و موزه‌ها، صنایع‌دستی و فرهنگ اقوام مختلف و به‌طورکلی بحث در مورد جذابیت‌های فرهنگی را می‌توان برشمرد. باید اشاره کرد مقصدها خود را از طریق عوامل مختلف فرهنگی مثل سوغات، صنایع‌دستی، تفریحات، معماری، تاریخ، هنر و سایر ویژگی‌های شیوه‌های زندگی، معرفی می‌نمایند و این جاذبه‌های فرهنگی بخشی از جاذبه‌های کشورهای درحال‌توسعه هستند. جاذبه‌های فرهنگی جریان‌های گردشگری ایجاد می‌نمایند بنابراین برای جامعه محلی فرصتی جهت تعامل با گردشگران و کسب درآمد از طریق آن ها فراهم می‌آورند. جشنواره‌ها، سوغات، رقص‌های سنتی، غذاهای محلی و غیره همه و همه بخشی از جاذبه‌های فرهنگی می‌باشند. یکی از عواملی که باعث می‌شود سفر و مسافرت برای مقاصد گردشگری سودآور باشد خرید، به ویژه خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران است. این عمل تا آنجا مهم تلقی می‌شود که گاهی صنایع‌دستی را شاخه‌ای از گردشگری فرهنگی می‌دانند.
برای شفاف‌تر نمودن موضوع و چگونگی انجام کار، فراهم‌سازی طرح تحقیق اساسی‌ترین مرحله از مراحل تحقیق است و به عبارتی مرحله جهت‌یابی تحقیق نیز نامیده می‌شود. با توجه به اینکه در هر پژوهش شناخت دقیق عناصر تحقیق شامل مسئله تحقیق، اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش، اهداف تحقیق، روش پژوهش، فرضیات، قلمرو مکانی، قلمرو زمانی، ابزار گردآوری داده‌ها و روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و تعریف واژه‌های پژوهش از اهمیت خاصی برخوردار بوده و پایه و محور مطالعه است در آغاز این پژوهش سعی گردیده این موارد بیان شود.
1-2-بیان مسئله پژوهش
نخستین و مهم‌ترین ویژگی حاکم بر بیشتر محصولات صنعت گردشگری آن است که این محصولات بیشتر در قلمرو خدمات قرار می‌گیرند و این امر عاملی است که مطالعه بازاریابی آن ها را پیچیده‌تر و دشوارتر می‌سازد. ولی برخی محصولات این صنعت ازجمله سوغات و صنایع‌دستی، کالاهایی ملموس‌اند و امکان مطالعه بهتر آن ها فراهم است. با این وجود هنوز تحقیقاتی ازاین‌دست به‌اندازه کافی انجام‌نشده است. صنایع‌دستی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی وابسته به گردشگری است. با ورود یک گردشگر به کشور درآمدزایی اقتصادی ایجاد می‌شود و پول تزریق‌شده به واسطه اثر تکاثری[1]، نه یک‌بار، بلکه چندین بار در احیا و جان‌بخشی اقتصاد کشور مؤثر می‌افتد (فرزین،1389: 251). به واسطه هزینه‌هایی که گردشگران در مقصد صرف می‌کنند، گردشگری را صادرات نامرئی نیز می‌نامند (شمس،1391). از طریق خرید صنایع‌دستی فکر، اندیشه و فرهنگ یک ملت به کشور دیگر منتقل می‌شود. ازاین‌جهت آنچه صادر می‌شود فرهنگ سرزمین مقصد است. گردشگران با عناصر فرهنگی مقصد از طریق صنایع‌دستی، مشاهده آداب و رسوم و زندگی روزمره مردم مقصد و شرکت در فستیوال‌ها آشنا می‌شوند. ایران به جهت برخورداری از فرهنگ غنی باسابقه چندین هزارساله، از منابع گسترده‌ای در حوزه گردشگری فرهنگی و صنایع‌دستی برخوردار است اما فراوانی و تنوع این منابع و مقایسه آن با آمار گردشگر ورودی و نیز شاخص‌های رقابت‌پذیری گردشگری و صنایع‌دستی در بازار جهانی دلالت بر آن دارد كه نیازمند نگاهی نو به بازار صنایع‌دستی کشور هستیم. با وجود تنوع صنایع‌دستی در کشور و زیبایی و ظرافت خاص به‌کاررفته در تولید آن ها موانعی بر سر راه بازاریابی این محصولات وجود دارد به طوری که کشورهای رقیب (چین، هند، تایلند و …) با برنامه‌ریزی و درک صحیح از بازار توانسته‌اند حجم قابل‌توجهی از بازارهای جهانی این صنعت را به خود اختصاص دهند بااین‌حال در صورت برنامه‌ریزی و بازاریابی مناسب هنوز فرصت برای حضور کشور در بازارهای جهانی صنایع‌دستی وجود دارد. یکی از مشکلاتی که در مسیر بازاریابی مؤثر صنایع‌دستی وجود دارد عدم توجه به سلایق مصرف کننده است. باید توجه داشت حساسیت این مسئله در آن است که چطور باید بین حفظ اصالت فرهنگی صنایع‌دستی و خواسته‌ها و سلایق گردشگران تعادل مناسب برقرار کرد. یافتن پاسخ این پرسش به تحقیقات همه‌جانبه‌ای نیاز دارد و در این مسیر شناسایی رفتار خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران می‌تواند مفید واقع شود.
این پژوهش به شناسایی صنایع‌دستی موردعلاقه گردشگران خارجی در اصفهان و ویژگی‌هایی که موجب این محبوبیت شده پرداخت، به
علاوه وجود و یا عدم وجود رابطه معنی‌دار میان متغیرهای جمعیت شناختی (سن، تحصیلات، درآمد)، نوع سفر و تعداد همراهان سفر با میزان خرید صنایع‌دستی بررسی شدند. بدین ترتیب می‌توان در عرصه صنایع‌دستی با تأکید بر حفظ اصالت و عناصر فرهنگی و کیفیت این محصولات به سوی بخش‌بندی بهتر بازار هدف، تبلیغات و بازاریابی، نیاز سازی و افزایش تقاضا برای آن ها، گام برداشت و از این طریق سهم کشور را هم در مبادلات فرهنگی حاصل از خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران و هم در کسب منافع اقتصادی و فاصله گرفتن از اقتصاد نفتی افزایش داد. همچنین با به‌کارگیری نوآوری و خلاقیت و اعمال ویژگی‌های مشخص‌شده در این پژوهش می‌توان در سایر صنایع‌دستی که با استقبال کمتری روبه‌رو هستند در عین حفظ اصالت آن ها، به رونق بیشتر این اقلام کمک کرد.
1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش
حضور گردشگران و خرید صنایع‌دستی توسط آن ها پیامدهای دوگانه مثبت و منفی برای فرهنگ و صنایع‌دستی مقاصد به همراه دارد. ازجمله پیامدهای مثبت آن می‌توان به «حفظ و احیای مجدد هنر وصنایع‌دستی» و «اشتغال‌زایی» در این زمینه به ویژه برای زنان و جوانان، به ویژه در جوامع روستایی و عشایری، اشاره کرد. پیامدهای منفی آن نیز در ارتباط با «کالایی سازی فرهنگ» و «کاهش اصالت» کالاهای فرهنگی ازجمله صنایع‌دستی، «تطابق با خواست گردشگران» جهت راضی نگه‌داشتن آن ها و پاسخ به تقاضاهای متنوع و در حال رشد گردشگران مطرح می‌شوند. کارآفرینان فرهنگی در عرصه صنایع‌دستی و گردشگری می‌توانند با توجه به شناسایی نیازهای بازار، به تولید و طراحی محصولات فرهنگی به ویژه صنایع‌دستی که وسیله‌ای برای انتقال ارزش‌های فرهنگی و اندیشه‌های جامعه مقصد به گردشگران است اقدام نمایند (البته با تأکید بر عناصر فرهنگی و وفاداری به حفظ اصالت این محصولات و نه صرفاً با مقاصد تجاری‌سازی و فروش انبوه). در سطوح بالاتر آگاهی از نیازهای گردشگران در زمینه صنایع‌دستی می‌تواند چراغ راه مسئولان سیاست‌گذاری و اجرایی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری باشد. چرا که این سازمان با مدیریت و نظارت اصولی‌تر می‌توانند از آثار منفی حضور گردشگران بر فرهنگ و صنایع‌دستی (شامل کالایی سازی صرف فرهنگ، کاهش اصالت صنایع‌دستی، تطابق با خواست گردشگران) بکاهند و آثار مثبت آن (شامل: تبادل فرهنگی و احیای هنرها و صنایع‌دستی، اشتغال‌زایی و افزایش تقاضا برای آن ها و رونق اقتصادی مقاصد) را افزایش دهند.
آگاهی و شناسایی نسبی رفتار خرید گردشگران در صنایع‌دستی به ویژه در شرایط رقابت جهانی موجود به استفاده از این اطلاعات در بازاریابی و فروش بهتر این محصولات فرهنگی در بازار داخلی و یا به منظور دنبال کردن اهداف صادراتی کمک می‌کند. نتایج پژوهش‌هایی از این دست می‌تواند به عنوان منبعی مفید برای برنامه‌ریزان، تولیدکنندگان و طراحان صنایع‌دستی و سرمایه‌گذاران در این بخش به شمار آید.
باید به این نکته نیز اشاره شود که یکی از ویژگی‌های محصولات صنایع‌دستی این است که در صورت برخورداری از ویژگی‌های خاص (تمایز)، قابل پنهان کردن نیستند و به محض عرضه در یک رقابت جهانی قرار می‌گیرند و مورد تقلید واقع می‌شوند؛ بنابراین می‌توان با به‌کارگیری نوآوری و خلاقیت و اعمال ویژگی‌های مشخص‌شده از پژوهش‌های این‌چنینی، کسب امتیازهایی مانند مهر اصالت صنایع‌دستی توسط یونسکو را تسهیل کرد و به این طریق مقدمات لازم برای معرفی جهانی صنایع‌دستی و نیز شناخته شدن آن ها با نام سازنده آن را فراهم کرد که این امر به نوبه خود می‌تواند به ایجاد و حفظ برند صنایع‌دستی در کشور کمک نماید.
همچنین با در نظر گرفتن نیازهای گردشگران و اعمال ویژگی‌های مدنظر آن ها در مورد یک سوغات و صنایع‌دستی محبوب در سایر صنایع‌دستی که با استقبال کمتری روبه‌رو هستند، به رونق بیشتر آن ها کمک کرد و از این طریق موقعیت صنایع‌دستی کشور را به جایگاه شایسته آن نزدیک تر کرد و امکان رقابت جهانی را فراهم ساخت.
کشورهایی که گوی سبقت را در صادرات و عرضه صنایع‌دستی ربوده‌اند (چین، هند، تایلند و…) این توفیق را از طریق به کار بستن فنون بازاریابی مناسب و شناخت سلایق و اولویت‌های مشتری و یا حتی نیاز سازی، به دست آورده‌اند.
دستاوردهای این پژوهش موارد زیر را در بر می‌گیرد:
- کمک به توسعه گردشگری
- کمک به احیای رشته‌های صنایع‌دستی
- ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای هنرمندان صنایع‌دستی
1-4-اهداف پژوهش
- شناسایی و اولویت‌بندی صنایع‌دستی موردعلاقه گردشگران خارجی در اصفهان.
- شناسایی و اولویت‌بندی ویژگی‌های صنایع‌دستی موردعلاقه گردشگران خارجی در اصفهان.
- بررسی رابطه ویژگی‌های جمعیت شناختی (درآمد، سن، میزان تحصیلات) با میزان خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران خارجی در اصفهان.
- بررسی رابطه تعداد همراهان سفر با میزان خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران خارجی در اصفهان.
- بررسی رابطه نوع سفر (گردشگرانی که با تور سفر می‌کنند، گردشگران مستقل که بدون تور سفرکرده‌اند) با میزان خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران خارجی در اصفهان.
1-5-پرسش‌های پژوهش
- صنایع‌دستی موردعلاقه گردشگران خارجی در اصفهان کدام‌اند؟
- ویژگی‌های صنایع‌دستی موردعلاقه گردشگران خارجی در اصفهان کدام‌اند؟
1-6- فرضیه‌های پژوهش
- بین ویژگی‌های جمعیت شناختی (سن، میزان تحصیلات، درآمد) با میزان خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران خارجی در اصفهان رابطه معنی‌داری وجود دارد.
- بین تعداد همراهان سفر با میزان خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران خارجی در اصفهان رابطه معنی‌داری وجود دارد.
- بین نوع سفر (گردشگرانی که با تور سفر می‌کنند، گردشگران مستقل که بدون تور سفرکرده‌اند) با میزان خرید صنایع‌دستی توسط گردشگران خارجی در اصفهان رابطه معنی‌داری وجود دارد.
1-7-قلمرو پژوهش
قلمرو موضوعی: این پژوهش به منظور به بررسی رابطه عوامل مؤثر بر رفتار خرید صنایع‌دستی گردشگران خارجی با میزان خرید صنایع‌دستی انجام شد. قلمرو مکانی: این پژوهش در بازار میدان نقش جهان شهر اصفهان انجام شد. قلمرو زمانی: از نظر قلمرو زمانی این پژوهش مدت زمان فروردین 1393 لغایت پاییز 1393 را در برگرفت.
1-8- حجم جامعه، حجم نمونه و روش نمونه‌گیری
در این پژوهش جامعه آماری تمام گردشگرانی خارجی است که در طول مدت تحقیق از بازار صنایع‌دستی میدان نقش جهان شهر اصفهان بازدید نموده‌اند. با توجه به نامحدود بودن این جامعه برای تعیین حجم نمونه با توجه به جدول تعیین حجم نمونه کرجسی و مورگان[2] به تعداد 384 پرسشنامه توزیع شد که از این تعداد 328 پرسشنامه قابل‌استفاده جهت تجزیه‌وتحلیل بود. جهت تعیین نمونه پژوهش نیز از نمونه‌گیری در دسترس استفاده شد.
1-9-روش پژوهش
1-9-1-روش پژوهش از نظر هدف
تحقیق حاضر بر مبنای هدف از نوع کاربردی است.
1-9-2-روش پژوهش از نظر روش
پژوهش حاضر از نظر روش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی و نیز از نوع همبستگی است.
1-10-ابزار جمع آوری داده‌ها
تحقیق حاضر بر اساس نحوه گردآوری داده‌ها پیمایشی است. ابزار جمع آوری داده‌ها شامل پرسشنامه (محقق ساخته) است و همچنین منابع کتابخانه‌ای نیز مورداستفاده قرار گرفت.
فرم در حال بارگذاری ...
