: یکی از مشکلات شایع پس از جراحی دندان مولر سوم نهفته ایجاد مشکلات پریودنتال است که به صورت ایجاد پاکت در دیستال دندان مولر دوم ، از دست رفتن اتصالات و عدم تشکیل میزان مناسبی استخوان بروز می کند . برای حل این مشکل تا کنون روش های مختلفی مثل استفاده از استخوان دمینرالیزه و PRP پیشنهاد شده است . PRF نسل دوم تکنیک های تغلیظ پلاکتی است که به دلیل عدم استفاده از آنتی کواگولانت ها و عوامل ژل کننده در تولید آن ها ، دارای غلظت بالاتری از فاکتورهای رشد نسبت به PRP است . این مطالعه با هدف بررسی تاثیر PRF بر مشکلات پریودنتال پس از جراحی دندان مولر سوم نهفته انجام شد .
روش كار: 36 بیمار کاندید جراحی دوطرفه مولر سوم نهفته مندیبل انتخاب شدند . برای هر بیمار به صورت تصادفی یکطرف به عنوان طرف مداخله انتخاب شد و سمت دیگر به عنوان کنترل در نظر گرفته شد . در طرف مداخله پس از شست و شوی حفره دندان PRF قرار داده شد . شاخص های پریودنتال شامل عمق پاکت ( دیستوباکال ، میددیستال و دیستولینگوال مولر دوم ) ، gingival index و periodontal index قبل و 12 هفته بعد از جراحی اندازه گیری شدند . در نهایت به منظور مقایسه شاخص های پریودنتال بین گروه مداخله و کنترل داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند .
نتایج: هر سه شاخص پریودنتال اندازه گیری شده در این مطالعه قبل از عمل بین گروه کنترل و مداخله تفاوت آماری معنی داری نداشتند . دو شاخص gingival index و periodontal index نیز بعد از عمل تفاوت قابل توجهی از لحاظ آماری نداشتند ولی عمق پاکت پس از عمل در گروه مداخله به طور معنی داری کمتر از گروه کنترل بود .
نتیجه‌گیری: .نتایج مطالعه ما نشان داد که استفاده از PRF می تواند یک روش مناسب برای پیشگیری از ایجاد پاکت و مشکلات پریودنتال دیستال مولر دوم پس از خارج کردن مولرهای مزیوانگولار نهفته مندیبل باشد .
كلمات كلیدی: پاکت پریودنتال ، پلاکت غنی شده با فیبرین ، مولر سوم نهفته مندیبل
فهرست
(1) فصل اول: 3
(1-1) پیشگفتار. 4
(1-2)کلیات…………………………………………………………………………………………………………………………….7
(1-2-1) تکنولوژی های فیبرینی ………………………………………………………………………………………….7
(1-2-2) ارتباط مولر سوم نهفته و سلامت پریودنتال مولر دوم مجاور ………………………………………22
(1-3) مروری بر مطالعات انجام شده ………………………………………………………………………………………………27
(2) فصل دوم : مواد و روش کار ……………………………………………………………………………………………………..40
(3) فصل سوم : یافته ها …………………………………………………………………………………………………………………51
(4) فصل چهارم : بحث و نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………….56
(5) فصل پنجم : منابع …………………………………………………………………………………………………………………….67
فهرست شكل‌ها، نمودارها و جداول
فهرست اشکال
شکل 1-1 پروسه تولید PRP ………………………………………………………………………………………………………………15
شکل 1-2 نمونه خونی پس از سانتریفیوژ ………………………………………………………………………………………………..18
شکل 1-3 پروسه تولید PRF …………………………………………………………………………………………………………………19
شکل 1-4 مدل شبیه سازی شده تری مولکول های PRF ……………………………………………………………………………21
شکل 1-5 مدل شبیه سازی شده تترا مولکول های PRF ……………………………………………………………………………..21
شکل 2-1 استنت رزینی برای اندازه گیری عمق پاکت …………………………………………………………………………………42
شکل 2-2 کست گچی از ناحیه ی مولرهای مندیبل ……………………………………………………………………………………42
شکل 2-3 دستگاه سانتریفیوژ PC-02 ……………………………………………………………………………………………………..44
شکل 2-4 گرفتن نمونه خون …………………………………………………………………………………………………………………45
شکل 2-5 3 لایه مختلف نمونه خونی پس از سانتریفیوژ……………………………………………………………………………..46
شکل 2-6 خارج کردن PRF پلی مریزه شده از لوله آزمایش…………………………………………………………………………46
فهرست جداول و نمودارها
جدول 2-1 رتبه بندی PI ……………………………………………………………………………………………………………………..41
جدول 2-2 رتبه بندی GI……………………………………………………………………………………………………………………..41
جدول 2-3 جدول متغیرها……………………………………………………………………………………………………………………..49
جدول 3-1 مقایسه متغیرها قبل و بعد عمل در گروه آزمایش……………………………………………………………………….51
جدول 3-2 مقایسه متغیرها قبل و بعد عمل در گروه کنترل…………………………………………………………………………..51
جدول 3-3 مقایسه متغیرها بین دو گروه شاهد و مداخله قبل عمل…………………………………………………………………53
جدول 3-4 مقایسه متغیرها بین دو گروه شاهد و مداخله بعد عمل…………………………………………………………………53
نمودار 4-1 نمودار میانگین همه گروه های مورد مطالعه …………………………………………………………………………….54
(1-1) پیشگفتار
مولرهای سوم آخرین دندان های رویش یافته در قوس دندانی اند بنابراین احتمال نهفتگی آن ها از همه دندان ها بیشتر است ( 1 ) فاکتورهای متعدد ژنتیکی و محیطی در این نهفتگی نقش دارند ( 2 ) نهفتگی مولر سوم باعث طیفی از عوارض مثل پری کورونیت ، تحلیل ریشه دندان مجاور ، تغییرات کیستیک و نئوپلاستیک و حتی اختلالات مفصل TMJ می شود ( 3و2 ) بنابراین خارج کردن مولر سوم یکی از رایج ترین جراحی های دهان است . خارج کردن مولر سوم مندیبل یکی از چالش برانگیزترین جراحی های دهان برای بسیاری از کلینیسین هاست و یکی از مهم ترین عوارض این جراحی افزایش ریسک گسترش نقص پریودنتال دیستالی مولر دوم پس از درآوردن مولرهای سوم است (4) گزارش های متعددی درباره شیوع ، بروز و ریسک فاکتورهای ایجاد پاکت پریودنتال دیستالی در مولر دوم تا کنون به چاپ رسیده است . سن ، شیب دندان های مولر سوم ، ناحیه تماس وسیع ، پلاک قابل مشاهده در دیستال مولر دوم و فولیکول گشادشده مولر سوم از جمله ی این ریسک فاکتورهاست که تاکنون در مطالعات به آن اشاره شده است ( 5و1 ) خارج کردن مولرهای سوم مزیوانگولار نهفته باعث ایجاد ضایعات پریودنتالی متعدد در دیستال ریشه مولر سوم می شود (8-6) این عوارض در سنین بالاتر و هم چنین زمانی که ضایعات پریودنتالی از قبل در دیستال مولر دوم وجود داشته شیوع بالاتری دارد ( 10و9 ) مزیوانگولار بودن دندان یکی از مخرب ترین موقعیت های مولر سوم نهفته مندیبل است چراکه باعث ایجاد نقص پریودنتالی و پاکت های پریودنتال در دیستال مولر دوم می شود (11) برای رفع این عارضه تا کنون روش های مختلفی پیشنهاد شده است . یکی از این روش ها استفاده از استخوان های دمینرالیزه در حفره دندان های جراحی شده است ( 12 ) اگرچه در برخی مطالعات این روش در کاهش مشکلات موثر بوده است اما به دلیل هزینه بالا به طور معمول در کلینیک قابل استفاده نیست . استفاده از پلاکت های تغلیظ شده مثل PRP یکی دیگر از این روش هاست . PRP سوسپانسیون پلاکت های تغلیظ شده اتولوگ در پلاسماست (15-13 ) پلاکت ها یک منبع غنی از فاکتورهای رشد مثل PDGF و TGFβ1,2 هستند . پلاکت ها را می توان با تفکیک آن ها با سانتریفیوژ تغلیظ کرد (17-15) زمانی که PRP با کلسیم کلراید و ترومبین مخلوط می شود سیتوکین های موجود در پلاکت های آن آزاد می شوند . ژل PRP هم چنین حاوی غلظت بالایی از فیبرینوژن است در نتیجه امکان لخته شدن خون و به دنبال آن رژنراسیون نقص های استخوانی را در همان مراحل اول فراهم می کند . ترمیم بافت نرم هم در نتیجه استفاده از PRP با افزایش محتوی کلاژنی ، آنژِیوژنز و مقاومت اولیه زخم تسریع می شود ( 13 ) فاکتورهای رشد موجود در PRP فرایندهای سلولی کلیدی مثل کموتاکسی ، تمایز سلولی و متابولیسم را تنظیم می کنند . PRF نسل دوم تکنولوژی های تغلیظ پلاکت است که به دلیل عدم استفاده از آنتی کوآگولانت ها و عوامل ژل کننده در تولید آن ها دارای غلظت بیشتری از سیتوکین ها و فاکتورهای رشد نسبت به PRP است (18) PRP ترکیبی غیرقابل کنترل است و اثر آن کوتاه مدت می باشد چراکه میزان بالای ترومبین مورد استفاده در تهیه آن سبب تسریع پلی مریزاسیون این ماده می شود ( 19) از آن جایی که پلی مریزاسیون PRF حین سانتریفیوژ اتفاق می افتد آزاد شدن سیتوکین ها با سرعت کمتری رخ داده و به همین لحاظ قابل کنترل تر است و کارایی بیشتری دارد . بر خلاف تولید PRP که پروسه تولید آن زمان بر است PRF می تواند به راحتی قبل از عمل تهیه شود و برای تهیه آن تنها به نمونه خون بیمار و یک دستگاه سانتریفیوژ PC-02 نیاز است . مطالعه پیش رو با هدف بررسی تاثیر PRF بر مشکلات پریودنتال پس از جراحی دندان مولر سوم نهفته انجام شد .
(1-2) کلیات
یکی از معضلات بزرگ محققین به دست آوردن افزودنی های جراحی بیواکتیو است (التهاب را تنظیم کرده وترمیم را بهبود می بخشد . بعد از هر مداخله ای جراحی ، جراحان باید با پدیده ی پیچیده رمدلینگ بافت ها وتاثیرات آن برترمیم وبهبود بافت روبرو شوند.اگر چه نحوه استفاده از چسب های فیربنی در بسیاری از پروتکل ها از حدود 30 سال قبل به خوبی معرفی شده است (21و20) ولی استفاده ازآن ها به دلیل پیچیدگی پروتکل های تهیه آن (برای چسب های ادهزیو )یا ریسک عفونت متقاطع (برای چسب های تجاری )هنوز بحث برانگیز است . تکامل تکنولوژی های تغلیظ پلاکت و بالا بردن بازدهی پروتکل های آن منجر به ایجاد نوعی چسب فیبرینی جدید به نام پلاکت تغلیظ شده غنی از پلاسما (CPRP) شد ولی به دلیل محدودیت های قانونی برای استفاده از محصولات خونی ، خانواده جدیدی از پلاکت های تغلیظ شده که دیگر نه چسب فیبرینی بودند و نه تغلیظ کلاسیک پلاکتی در فرانسه ظهور پیدا کرد این محصول جدید که به نام پلاکت غنی شده با فیبرین (PRF) خوانده می شد شبیه یک ماتریکس سیکاتریکال اتولوگ بود.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
دانشكده هنر و معماری
پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه كارشناسی ارشد
رشته مهندسی معماری
عنوان
طراحی محله ی طبیعت دوست در شیراز
استاد راهنما
سرکار خانم دکتر ریما فیاض
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
1
. 1
.. 2
1-2-1- اهداف اصلی: 2
1-2-2- اهداف فرعی: 2
.. 2
.. 2
.. 3
. 3
4
.. 4
2-1-1- چهار دوره ی ارتباط انسان با طبیعت: 4
.. 5
6
. 6
6
7
7
7
3-3- علم عصب شناسی و طبیعت انسان. 8
3-3-1- معماری برخواسته از طبیعت انسان. 9
3-3-2- انسان بیولوژیک و نظریه الگوها 10
3-3-3- انسان متعالی و سرشت نظم. 12
3-4- سرشت نظم. 14
3-4-1- پدیده حیات: 14
3-4-2- نظریه ی مراکز: 15
3-4-3- پانزده خصلت بنیادی: 16
4- طراحی طبیعت دوست(بیوفیلیک) 22
… 24
4-2- معرفی عناصر طراحی طبیعت دوست: 25
4-2-1- ویژگی های محیطی. 26
.. 29
: 31
: 33
: 34
: 37
4-3- جدول هیرواگین. 39
5- شهر طبیعت دوست: 41
5-1- شهرهای بایوفیلیک کدامند: 42
5-1-1- شاخصه های یک شهر بیوفیلیک: 43
5-1-2- توصیف شهرهای بایوفیلیک: 45
5-2- استراتژی های زیست تقلیدی برای شهرها: 46
5-3- فرم و شکل کلی در شهر طبیعت دوست.. 48
5-3-1- شبکه های سبز: 48
5-3-2- تراکم: 49
5-3-3- معابر پیاده و سواره: 51
5-3-4- خودرو: 51
5-3-5- سیمای شب: 52
5-4- معرفی عناصر موجود در شهر طبیعت دوست.. 53
.. 56
: 57
.. 58
5-6- نمونه های موردی در زمینه ی شهر طبیعت دوست: 62
5-6-1- اوا لنکسمیر، کولنبرگ، هلند. 62
.. 72
72
72
6-3- وسوسه. 73
6-4- مخاطره:peril 74
74
77
7-1- جغرافیا و اقلیم شیراز. 77
7-1-1- توپوگرافی و شیب منطقه. 78
7-1-2- لرزه خیزی.. 79
7-1-3- سیل. 80
7-1-4- آب های سطحی. 81
7-1-5- آب های زیر زمینی. 82
7-1-6- بارندگی. 83
7-1-7- دما 83
7-1-8- رطوبت نسبی. 84
7-1-9- جریان باد 84
85
7-2-1- باغ های شیراز: 86
7-2-2- پارک ها و باغ های معاصر. 89
8- انتخاب سایت.. 90
90
8-2- ویژگی های عملکردی: 90
8-3- ویژگی های حمایتی: 91
8-4- موقعیت قرارگیری.. 91
.. 91
.. 93
.. 94
99
.. 99
9-1-1- بافت مسکونی. 99
9-1-2- واحدهای تجاری.. 99
. 100
. 100
9-2-1- انتخاب الگوها 101
123
.. 124
.. 124
… 126
.. 129
.. 131
. 132
منابع و مآخذ: 135
فصل اول (طرح تحقیق)
- بیان مساله
رابطه ی انسان با طبیعت موضوعی جذاب و مورد توجه در امر طراحی و معماری است که میزان این رابطه دائماً در نوسان بوده است. پس از دور شدن از طبیعت در جریان انقلاب صنعتی و بعد از آن جریان های معماری و شهرسازی مدرن، امروزه این حقیقت بر هیچ کس پوشیده نیست که انسان چه از نظر روحی(و معنوی) و چه از نظر جسمی(و مادی) نیازمند طبیعت است. نیازی که همواره با خلقت انسان در پیوند بوده است. اما دغدغه پاسخگویی به این نیاز منجر به پیدایش گرایشاتی در حوزه ی طراحی گشته است. گرایشاتی نظیر طراحی ارگانیک، طراحی پایدار، طراحی سبز و طراحی اکوتک. اما در این میان گرایشی با عنوان طراحی طبیعت دوست “biophilic design” شکل گرفته که در پی دستیابی به راهکارهایی است که طی آن حضور انسان در بستر طبیعت کمترین خدشه را به کیفیت بکر بودن طبیعت وارد نماید یا طبیعت بکر را به همراه تمامی قواعدش وارد محدوده محیط های انسان ساخت نماید و در نهایت ساختمان را به عضو زنده ای از طبیعت مبدل نماید.
بیشترین رابطه ی انسان با فضای مصنوع در حوزه فضاهای مسکونی است یا به عبارتی دیگر هر انسان بیش از هر مکان دیگری عمر خود را در محدوده ی مسکونی سپری می کند. در نتیجه ضرورت طراحی فضاهای طبیعت دوست در محدوده مسکونی بیش از هر محدوده دیگری احساس می شود.
این پژوهش با هدف لحاظ نمودن همه جانبهی طبیعت در معماری امروز، طراحی خانهای را دنبال می کند که فرایندها و سیستمهای طبیعی را شبیه سازی نموده و با طبیعت هماهنگ باشد و نهاتا قابلیت شکل گرفتن محله ای مسکونی را مطابق با معیارهای طراحی طبیعت دوست میسر سازد.
این که چگونه میتوان حضور بکر، حداکثری و فاخر طبیعت را در یک بافت مسکونی با الگوی زندگی متناسب با طبیعت محقق نمود پرسش اصلی این پروژه خواهد بود.
اهداف
1-2-1- اهداف اصلی:
- ارتقای سطح کیفی محدوده سکونت انسان از طریق به حداکثر رساندن حضور طبیعت و مصادیق آن در قالب اشکال، سیستمها و فرایندهای طبیعی در عرصه زندگی شهری و به عبارتی دیگر زندگی بخشیدن به کالبد ساختمانها و محیطهای انسان ساخت.
1-2-2- اهداف فرعی:
- کمک به احیای محدوده های سبز شهر شیراز با حفظ و در صورت نیاز اصلاح تراکم جمعیتی و کاربریهای محدوده انتخابی اجرای طرح.
- استفاده از مناسبترین الگوی سکونت با به دست آوردن برآیندی از الگوی زندگی مردم منطقه و الگوهای متناسب با طراحی طبیعت محور و پایدار.
1-3- ضرورت طرح
ساخت و ساز در محدودههای سبز شهری علیالخصوص شهرهایی نظیر شیراز و اصفهان رو به رشد است و در صورتی که الگویی مدون در این محدوده وجود داشته باشد به یقین آسیب ساختمانهای غیر قابل اجتناب را به حداقل رسانده و هویت شهری مانند شیراز را حداقل در محورهای سبز تاریخیاش حفظ و احیا می نماید. از این رو طرح فوق در جهت تبدیل یک محله مسکونی که در محدوده محور سبز دلگشا به سعدی شهر شیراز قرار گرفته به محلهای طبیعت محور، تلاش مینماید تا با انتخاب محل احداث خانه طبیعت دوست در این محدوده، به شکلی همهجانبه از طبیعت بومی در سطوح مختلف منطقه حمایت نماید و شاید تعریفی متناسب با اصول طراحی طبیعتدوست را در عرصه زندگی انسان ارائه دهد.
1-4- چهارچوب نظری
در این پژوهش سعی شده تا با کنار هم قرار دادن ویژگیهای طراحی بیوفیلیک در کنار دیگر مفاهیم طبیعی مهم نظیر بوم منطقه و الگوهای طراحی مسکونی، نهایتا به الگویی بهینه برای طرح مورد نظر دست یابیم.
نمودار 1، چهارچوب نظری (نگارنده)
1-5- فرضیه و سوالات
- حضور طبیعت در زندگی انسان از ضروریات جوامع امروزی است و موجب ارتقای شرایط جسمی و روحی انسان می شود.
- آیا می توان طبیعت بکر را در شکلی پایدار و از طریق شبیه سازی سیستم ها و فرایندهای طبیعی در کالبد و الگوی معماری وارد نمود.
- آیا می توان کالبد معماری را به محل امنی برای زندگی متعادل گونه های جانوری و گیاهی تبدیل نمود.
- الگوی بهینه ی زندگی و سکونت با توجه به اضافه شدن بعد طبیعت به معماری چیست و تا چه میزان از کهن الگوها می توان بهره گرفت.
1-6- روش تحقیق
در این پژوهش از طریق تحلیل داده های به دست آمده از کتب معتبر در زمینه معماری طبیعت دوست و تطبیق نتایج نهایی با نمونه های عملی انجام شده سعی در دستیابی به الگوی بهینه زندگی، مطابق با رویکرد طرح، خواهد بود. در نهایت طرح با معیارهای طراحی طبیعت دوست مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت و به میزان موفقیت طرح در این زمینه امتیاز تعلق خواهد گرفت.
2- فصل دوم (پیشینه تحقیق)
2-1- رابطه انسان و طبیعت
طرز تفکر انسان در مورد طبیعت عامل مهمی در مورد نحوه تأثیرگذاری وی بر روی طبیعت یا همان معماری و شهرسازی است. در این زمینه همواره دو نوع تفکر وجود دارد، تفکر شرقی که در آن انسان خود را جزئی از طبیعت میدانسته و همواره در ارتباطی تنگاتنگ و چندسویه با آن به سر میبرده است. و تفکر غربی که طی آن یک رابطه سهگانه بین انسان، خدا و طبیعت وجود دارد، به طوری که دو رابطه انسان- طبیعت و خدا-طبیعت در این میان شکل گرفته است. (گروتر, 1383, ص. 146).
انقلاب صنعتی و توسعه‌ی فن آوری حمل و نقل در شهرها باعث شد تا فضای مرکزی شهر اهمیت و کیفیت خود را به واسطه‌ی عبور سریع وسایل نقلیه موتوری از میان فضای شهری از دست داده و تعامل فیزیکی میان مردم شهر و محیط کالبدی اطرافشان را، نسبت به گذشته ضعیف نموده و کاهش دهد. یکی ازاین بافت‌ها که دستخوش خیابان کشی‌های دوره‌ی پهلوی و بی‌مهری‌های توسعه‌های شتابان اخیر شده است، خیابان مهدیه آمل و خیابان‌ها و محله‌های اطراف آن می‌باشد. در این پژوهش خیابان مهدیه انتخاب و معضلات و نیازهای آن با روش‌های ترکیبی (مانند برداشت میدانی، مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و اسناد سازمانی) مورد شناسایی و تحلیل قرار گرفته است. پس از شناسایی و آنالیز داده‌های پژوهش، در راستای رفع ناهنجاری‌ها و تاکید بر رفتارها و نیازهای عابر پیاده به طراحی مجموعه پرداخته شد.
بر اساس نتایج این پژوهش، مهمترین چالش‌های بافت مذکور را که به بسیاری از نمونه‌های مشابه قابل تعمیم است، در موارد زیر میتوان بر شمرد:
آسیب‌های ناشی از سواره مدار شدن فضاهای شهری( کمبود پارکینگ، اختلاط حوزه‌های سواره و پیاده) و کاهش چشمگیر سهم شهروندان از فضاهای عمومی، فرسودگی ساختمان ها، کمبود فضاهای سبز، عدم حفاظت از بناهای تاریخی و …. می‌باشد.
مساله‌ی ذکر شده منجر به افزایش آشفتگی و آلودگی‌های زیستی و بصری و در نهایت کاهش کیفیت زندگی شهری و فعالیت‌های اجتماعی و انزوای روزافزون ساکنین گردیده است.
کلید واژگان: بافت تاریخی، فرسودگی، معاصرسازی، پیاده محوری، حس مکان
فهرست مطالب
فصل اول. 1
1-1 بیان مساله. 2
1-2 اهمیت و ضرورت پرداختن به موضوع. 3
1-3 پرسش‌های پژوهش…. 3
اهداف… 4
1-4-1 اهداف نظری.. 4
1-4-2 اهداف عملی.. 4
1-4 چگونگی جمع آوری داده‌ها 4
فصل دوم. 5
2- مبانی نظری پژوهش…. 6
2-1 تعاریف، اصول و مبانی نظری.. 6
2-1 واژه شناسی.. 6
2-1-1 بهسازی.. 6
2-1-1-1 بازیافت… 6
2-1-1-2 مراقبت… 6
2-1-1-3 حمایت… 6
2-1-1-4- استحکام پذیری.. 7
2-1-1-5- توان بخشی.. 7
2-1-1-6 – بهبود، سازماندهی و باز آبادانی.. 7
2-1-2 نوسازی.. 7
2-1-2-1 تجدید حیات… 7
2-1-2-2 به روز کردن (انطباق) 8
2-1-2-3 تبدیل (دگرگونی) 8
2-1-2-4 حفاظت… 8
2-1-2-5 نو شدن. 8
2-1-2-6 احیاء. 8
2-1-2-7 تعمیر. 8
2-1-3 بازسازی.. 9
2-1-3-1 تخریب… 9
2-1-3-2 پاک سازی.. 9
2-1-3-3 دوباره سازی.. 9
2-1-4 روش‌های تلفیقی.. 9
2-1-4-1 الگویابی مجدد. 9
2-1-4-2 یکپارچه سازی و وحدت مجدد. 10
2-1-4-3 بیان متفاوت و موقعیت دوباره یافتن.. 10
2-1-4-4 بازآفرینی.. 10
2-1-4-5 نوزایی.. 10
2-2 مبانی و مفاهیم پایه. 11
2-2 -1 مولفه‌های موثر بر ادراک مکان. 11
2-2 -1-1 هویت… 11
2-2-1-2 شرایط هویت مندی.. 11
2-2-1-3 عدم احراز هویت و تبعات آن. 12
2-2-1-4 فضا 13
2-2-1-5 مکان. 13
2-2-1-6 هویت مکان. 14
2-2 -1-7 نماد یا نشانه (عامل تشخص مکان) 15
2-2 -1-8 حس مکان. 16
2-2 -1-8-1 عوامل تشکیل دهنده‌ی حس مکان. 16
2-2-2 امنیت اجتماعی.. 17
2-2-2-1 نظریه‌های مطرح در زمینه‌ی جرم و ناامنی.. 17
2-2-2-2 عوامل موثر بر بروز ناامنی.. 20
2-2-2-3 راهکارهای پیشگیری از وقوع جرم و ناامنی.. 21
2-2-2-3-1 تقویت عملکردهای طبیعی.. 22
2-2-2-3-2 کنترل دسترسی.. 22
2-2-2-3-3 نظارت طبیعی.. 23
2-2-2-3-4 حمایت از فعالیت اجتماعی.. 23
2-2-2-3-5 تعمیر و نگهداری.. 23
2-2-3 فرسودگی.. 23
2-2-3-1 انواع فرسودگی.. 24
2-2-3-2 طراحی در بافت کهن شهری.. 25
2-2-3-3 بافت شهری.. 25
2-2-3-4 بافت فرسوده‌ی شهری.. 26
2-2-3-4-1 فرسودگی نسبی.. 27
2-2-3-4-2 فرسودگی کامل.. 27
2-2-3-5 عوامل پیدایش فرسودگی.. 27
2-2-3-5-1 عوامل اقتصادی.. 28
2-2-3-5-2 عوامل اجتماعی.. 28
2-2-3-5-3 عوامل کالبدی.. 29
2-2-3-5-4 عوامل مدیریتی.. 30
2-2-3-5-5 عوامل فرهنگی.. 32
2-2-3-5-6 عوامل ذهنی و روانی.. 32
2-2-3-6 شاخص فرسودگی.. 33
2-2-3-7 محله. 36
2-2-3-7-1 مرکز محله. 36
2-2-3-7-2 سیمای محله. 37
2-2-3-7-3 ظاهر و ریخت شناسی محله. 37
2-2-3-7-3-1 محله‌ی بدون طراحی.. 37
2-2-3-7-3-2 محله‌ی با طراحی قبلی.. 37
2-2-3-7-3-3 مصالح به کار رفته از گذشته. 38
2-2-3-8 طبقه بندی ابنیه واجد ارزش موجود در بافت… 38
2-2-3-8-1 معماری.. 38
2-2-3-8-2 تاریخی.. 38
2-2-3-8-3 مذهبی.. 39
2-2-3-8-4 قدمت… 39
2-2-3-9 حوزه‌ی توزیع فضایی فعالیت‌ها در عناصر تاثیرگذار در بافت 39
2-2-3-9-1 عناصر بازار و نقش آن در بافت… 39
2-2-3-9-2 کالبد ریخت شناسی بازار. 41
2-2-3-9-3 نقش‌ها و کارکردهای بازار. 43
2-2-3-9-4 فرهنگ بازار. 44
2-2-3-9-5 تحولات تاثیرگذار بر بازارهای معاصر. 47
2-2-3-9-6 بازارها در بافت نوین شهری.. 48
2-2-3-9-7 دیدگاه ها 48
2-2-3-9-7-1 دیدگاه موزه‌ای.. 48
2-2-3-9-7-2 دیدگاه نوسازی.. 49
2-2-3-9-7-3 دیدگاه بینابینی.. 49
جمع بندی.. 50
2-2-4 جلب مشارکت مردمی.. 50
2-2-4-1 ابعاد مشارکت… 51
2-2-4-1-1 اقتصادی.. 51
2-2-4-1-2 اجتماعی- برنامه ریزی.. 51
2-2-5 ابزار جلب مشارکت مردمی.. 53
2-2-5-1 اعتماد سازی.. 54
2-2-5-2 اختیار. 54
2-2-5-3 ترغیب و علاقه مند سازی مردم. 54
2-2-5-4 آگاه سازی.. 54
2-2-6 پیاده محوری.. 55
فصل سوم. 56
مروری بر ادبیات موضوع. 56
3- مروری بر ادبیات موضوع. 56
3-1 توسعه معابر و گسترش خیابان‌ها در ایران. 57
3-2 قوانین و مقررات… 57
3-2-1- تجارب انجام شده در ایران. 58
3-3 نقد کنندگان خیابان کشی‌های جدید. 59
جمع بندی.. 65
3-4 سیاست طراحی در مراکز کهن شهری.. 66
3-4-1 قرن نوزدهم.. 66
3-4-2 نیمه اول قرن بیستم.. 67
3-4-3 نیمه دوم قرن بیستم.. 68
3-5 سیر سیاست‌های ایران در طراحی در مراکز کهن شهری 72
3-5-1 پهلوی اول. 72
3-5-2 پهلوی دوم. 72
3-5-3 پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران. 75
3-5-3-1 روانبخشی (1364-1361) 75
3-5-3-2 طرحهای بهسازی بافتهای شهری (69-66) 75
3-5-3-3 محورهای فرهنگی – تاریخی.. 76
3-5-3-4 طرح تجمیع– نوسازی و بهسازی.. 76
3-5-3-5 بافتهای فرسوده شهری.. 76
3-5-3-6 قانون نوسازی و عمران شهری.. 77
3-5-3-7 عمران و بهسازی.. 77
3-5-3-8 طرح توانمندسازی سکونت گاه های غیر رسمی 77
فصل چهارم. 80
تجزیه و تحلیل نمونه‌های موردی.. 80
4- تجزیه و تحلیل نمونه‌های موردی.. 80
4-1 لایسستر(فلامکی، منصور، 1384) 81
4-2 استکهلم (فلامکی، منصور، 1384) 82
4-3 خیابان ایستیکال (خطیر، شافعی ؛ 1385) 84
4-4- مرمت بازار شیشه گر خانه، تبریز (زنده دل ؛ 1385) 87
5- استانداردها و ضوابط طراحی(برنامه فیزیکی) 92
5-1- استانداردها و ضوابط طراحی.. 92
5-2 فضاهای موزه. 92
5-3 عرصه بندی موزه. 92
5-3-1 عرصه بندی به اعتبار بازدید کننده. 93
الف: عرصه خصوصی : 93
ب: عرصه عمومی – خصوصی: 93
5-3-2 عرصه بندی به اعتبار عملکرد. 94
5-3-2-1 فضاهای نمایشی و گالریها 94
5-3-2-1-1 نمایشگاه دائمی.. 94
5-3-2-1-2 نمایشگاه موقت… 94
5-3-1-3 فضاهای اطلاعات و خدمات علمی و هنری.. 95
5-3-1-4 آمفی تئاتر و سالن چند منظوره. 95
5-3-1-5 کتابخانه. 95
5-3-1-6 اتاقهای بحث و مذاکره و کنفرانس…. 95
5-3-1-7 فضاهای نگهداری و مرمت… 96
5-3-1-8 انبار. 96
5-3-1-9 آزمایشگاه‌ها و فضای مرمت… 96
5-3-1-10 فضای عکاسی و لابراتوار. 97
5-3-1-11 فضاهای اداری.. 97
5-3-1-12 فضاهای خدماتی (تجاری-رفاهی) 97
5-4 نمایش آثر. 97
5-4-1 اثرفضا و بازدید. 97
5-4-2 رابطه فضا و اثر. 98
5-4-3 رابطه فضا و زمان. 98
5-4-4 رابطه اثر و مخاطب… 99
5-5 فضاهای نمایش…. 99
5-5-1 ابعاد و اندازه‌ها و اشکال. 99
5-5-2 تناسبات انسانی.. 101
5-5-3 وسایل و فنون نمایش…. 101
5-5-4 تابلو. 101
5-5-5 پانوراما 102
5-5-6 جعبه آینه یا ویترین.. 102
5-5-7 سکو و تکیه گاه. 102
5-5-8 ویدئو پروژکتور. 102
5-5-9 اسلاید. 103
5-6 سیرکولاسیون در موزه. 103
5-6-1 ارتباطات و دسترسی ها 103
5-6-2 سیرکولاسیون فضاهای نمایش…. 103
5-6-3 مسیر بازدید هدایت شده (مدار گردش اجباری) 104
5-6-3-1 طرح زنجیره‌ای.. 105
5-6-3-2 طرح ستاره ای.. 105
5-6-3-3 طرح بادبزنی.. 105
5-6-3-4 مسیر بازدید آزاد (مدار گردش اختیاری) 105
5-7- نور در موزه. 106
5-7-1 نور طبیعی.. 106
5-7-2 نور مصنوعی.. 107
5 -8 امنیت آثار در موزه. 108
5 -8- 1 سرقت و اعمال خرابکارانه. 108
5 -8- 2 آتش سوزی.. 109
5 -8-3 امنیت موزه به هنگام جنگ…. 110
5 -8- 4 محافظت و نگهداری آثار. 110
5-8-5 کنترل نور. 111
5 -8- 6 محیط (رطوبت و حرارت هوا) 111
5 -8- 7 نظارت بر مسائل ناشی از پدیده‌های ارتعاشی.. 112
5-9- مصالح.. 113
فصل ششم.. 114
معرفی و تحلیل بستر طرح.. 114
6- معرفی و تحلیل بستر طرح.. 115
6-1 مازندران (طبرستان) پس از اسلام. 115
6-2 در دوران متاخر. 115
6-3 شناخت کلی شهر و استان. 115
6-3-1 شناخت ویژگیهای طبیعی شهر آمل.. 115
6-3-1-1 شناخت پارامترهای آب و هوایی شهر. 115
6-3-1-1-1 ارتفاع. 116
6-3-1-1-2 همجواری با دریای مازندران. 116
6-3-1-1-3 موقعیت (عرض) جغرافیایی.. 117
6-3-1-1-4 جریانهای آب و هوایی موثر بر شهر آمل 117
6-3-1-1-4-1 بررسی جریان پرفشار سیبری.. 117
6-3-1-1-4-2 بررسی جریان اسکاندیناوی.. 117
6-3-1-1-4-3 بررسی جریانهای مدیترانه ای.. 118
6-3-1-1-4-4 بررسی جریانهای محلی.. 118
6-3-1-1-5 دما (درجه حرارت) 118
6-3-1-1-6 بررسی موقعیت خورشید. 118
6-3-1-1-7 بررسی میزان بارندگی.. 119
6-3-1-1-8 بررسی میزان رطوبت هوا 119
6-3-1-1-9 بررسی بادهای منطقه. 119
6-3-1-2 شناخت عوارض طبیعی منطقه. 119
6-3-1-3 شناخت عوامل آلوده کننده زیست محیطی شهر 120
6-4-2 شناخت مولفه‌های طراحی شهری (کیفیت محیط) 120
6-4-2-1 عوامل موثر بر شکل گیری منطقه‌ی تاریخی 120
6-4-2-1 عوامل طبیعی.. 120
6-4-2-2 عوامل اقتصادی.. 120
6-4-2-3 عوامل ارتباطی.. 121
6-4-2-4 عوامل دفاعی.. 121
6-5 احداث آمل و وجه تسمیه آن. 121
6-5-1 هسته‌ی اولیه شهر و نحوه‌ی گسترش آن. 122
6-5-2 سیر تحول فضایی-کالبدی شهر آمل.. 122
6-5-2-1 سیر تحول شهر آمل قبل از اسلام. 122
6-5-2-2 سیر تحول شهر آمل بعد از اسلام تا قاجاریه 123
6-5-2-3 سیر تحول شهر در درون معاصر (پهلوی اول) 124
6-5-2-4 سیر تحول شهر در درون معاصر (پهلوی دوم) 125
6-5-3 خط آسمان. 125
6-5-4 نقشه کاربری اراضی.. 126
6-5-5 نقشه قدمت بناها 126
6-5-6 نقشه تعداد طبقات ساختمان ها 127
6-5-7 نقشه درجه بندی معابر. 127
6-5-8 جدول سوات… 128
6-5-9 گزینه‌های مفهومی.. 129
گزینه شماره 1.. 129
مزایا 129
معایب… 129
گزینه شماره 2.. 130
مزایا 130
معایب… 130
جدول مقایسه و امتیاز دهی گزینه‌های مفهومی.. 132
6-6 حوزه‌های طراحی.. 133
خیابان مهدیه. 133
6-6-1-1 تحلیل نمای اطراف سایت… 133
رسیدن به الگوواره‌ی برای نما 138
6-6-1-2 راهکارهای خیابان مهدیه. 138
6-6-2 گذر. 139
6-6-2-1 راهکارهای طراحی گذر. 139
6-6-3 سیمای جداره ها 142
6-6-4 طراحی مبلمان شهری.. 146
7- مدارک طراحی.. 148
– منابع و مواخذ. 155
1 بیان مساله
کشور ما ایران، دارای فرهنگ بسیار متنوع و تاریخ کهنی است و یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان از حیث ساخت فضاهای انسانی در بیشترین دوره‌های تاریخی تمدن و فرهنگ بشر و حتی ما قبل تاریخ است. با برقراری رابطه بین فرهنگ و معماری و شهرسازی، علاوه بر اینکه این آثار گرانبها را ارج مینهیم میتوانیم همانند گذشته، آثار درخشانی را به جامعه‌ی بشری عرضه داریم.
از جمله‌ی فضاهای انسانی که محل تعامل اجتماعی و فرهنگی نیز می‌باشد، بافت‌ها و معابر با ارزش تاریخی است که ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعی و ذهنیت‌های مشترک راجع به نوع و چگونگی حیات مدنی می‌گردانند. شبکه در هم تنیده این بافت‌ها و معابر که نتیجه سالها تلاش شهروندان برای تداوم حیات شهری است، مملو از خاطرات، دلمشغولی ها، نیازها و مسائل شهروندان بوده و گویای نوع زندگی، طرز فکر، سطح اقتصادی، نوع روابط اجتماعی و سایر اشتراکات ذهنی و عینی شهروندان در مقیاس شهر می‌باشد. از دید عملکردگرایان، معابر فضایی ارتباطی است که جهت دهنده، تقسیم کننده و تقویت کننده ساختار شهر است. آنان که به ادارک محیط اهمیت می‌دهند راه‌ها را مهمترین عامل سازمان یافته در نقشه پرداری ذهنی انسان می‌دانند (lynch 1960). جامعه شناسان شهری حیات و مدنیت یک شهر را در ارتباط با فضاهای باز آن دانسته، جین جیکوبز (1961) در این ارتباط می‌گوید: فکر کردن به شهر یعنی به تصور در آوردن خیابان‌های معابر با برقرای مناسب تبادلات و ارتباطات کالبدی، فضایی و اجتماعی شهر می‌تواند در حیات و سرزندگی فضاهای شهری بیشترین نقش را داشته باشد.
خیابان‌ها بیش از آنکه سازنده ساختار کالبدی شهر باشند، بیانگر ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه می‌باشند. به همین خاطر نه میتوان با دیدگاهی شهودی- هنری به تغییر و تزیین خیابان‌های موجود شهری پرداخت و با تصمیماتی خود محورانه حافظه جمعی را از چهره خیابان زدود و نه میتوان به بهانه حل مسئله ترافیک سواره، مقام آنرا در حد یک “شریان عبوری” تنزل داد. امروزه نقش معابر به عنوان مکانی برای تعاملات اجتماعی، دیداری، برخوردها و صحنه حضور شهروندان شدیداً تضعیف شده است (پاکزاد، 1383، صص 134-133).
نظر به اینکه در شهرستان آمل بافت با ارزش دوره‌ی صفوی توسط خیابان‌هایی که در دوران پهلوی احداث شده‌اند، برش خورده، معابر و خیابان به عنوان مسیری باارزش تاریخی و شایسته برای معاصرسازی و بازپیرایی به حساب می‌آیند. ازین رو در این مجال سعی بر آن است که با بررسی بافت و معبر با ارزش تاریخی در شهرستان آمل به عنوان محملی برای تبادل فرهنگ و معماری، به نوبه‌ی خود، گام کوچکی برای بهبود وضعیت موجود بردارم.
1-2 اهمیت و ضرورت پرداختن به موضوع
تا کنون با دید فنی و سواره مداری تحقیقات فراوانی در خصوص ترافیک سواره و مقاوم‌سازی ساختمانهای بافت‌فرسوده محدوده طراحی انجام گرفته، مرمت بناهای با اهمیت بازار و حواشی آن آغاز شده، اما هیچ‌گاه به صورت جامع با تکیه بر پیاده‌مداری و رفتارشناسی انسانی، مطالعه و طراحی آن صورت نپذیرفته و به مجموعه بافت و ساختار آن به عنوان یک موجود زنده که نقاط و نشانه‌ها و مکان خاطرات گوناگون دربردارد، نگاه نشده است. در این پروژه با تاکید بر مراکز محلی منطبق بر الگوهای بومی و مکان‌خاطرات و حفظ نشان‌های بافتار موجود، به برنامه ریزی و طراحی و بهسازی آن پرداخته می‌شود. این پروژه به عنوان یک نمونه و الگوی نوین می‌تواند در طرحهای احیای بافت فرسوده مورد استفاده اجرایی واقع گردد و در سیاست‌گذاری نمونه‌های مشابه نیز راه‌گشا باشد.
همچنین میتوان با خلق فضا و بازپیرایی بافت ارزشمند تاریخی، جهت ایجاد و بازآفرینی حوزه‌ی عمومی و جلب عموم مردم در جهت تعامل اجتماعی کوشید و با رهایی بخشیدن شهروند متمدن از فضاهای مجازی، انسان امروز را بیش از پیش به تعاملات و برخوردهای اجتماعی در فضاهای عمومی ترغیب کرد.
1-3 پرسش‌های پژوهش
1 -تعریف فضای عمومی؟
2 – اهمیت خیابان به عنوان فضای عمومی چیست؟
3- تعریف بافت باارزش تاریخی؟
4-تعریف بافت فرسوده؟
5- پیشینه مفهوم خیابان چیست؟
6 –خیابان چیست؟
7 –اصول كلی طراحی و بهسازی محیطی بافتهای باارزش تاریخی؟
8 – خیابان شهری انسان گرای پیاده مدار چیست؟
9- جایگاه معماری به عنوان ایجادکننده‌ی محیطی برای تعامل انسانی (در مقابل فضاهای مجازی) کجاست؟
10 –تاثیر منفی تکنولوژی در برخورد و تعاملات انسانی؟
11- چگونه میتوان انسان ایرانی را در محیطی با ارزش تاریخی به تعامل انسانی با همنوع خود واداشت (در مقابل جذابیت‌های محیط مجازی) ؟
12–اصول كلی طراحی و بهسازی محیطی خیابان‌های شهری؟
13- تجارب کشورهای دیگر در خصوص معیارهای طراحی خیابان شهری؟
نظام های تعلیم و تربیت حتی دوره های تاریخی از راه ها، روش ها و ابزار و وسایل مختلف، معانی، مفاهیم، افکار، ارزش ها، مهارت ها، لغات و کلمات و فنون را در قالب موضوعات و محتوای آموزشی به نسل جدید به عنوان محصّل ارائه و منتقل می نماید. کتاب مهم ترین، کهن ترین و شایع ترین وسیله برای آموزش و پرورش است. کتاب های درسی نه تنها عهده دار آموزش اولیه هستند، بلکه به مثابه محرک بیرونی در تربیت اجتماعی افراد، ایجاد انگیزه نسبت به اهداف مختلف فردی و اجتماعی و سوگیری افراد نسبت به هدف های مورد انتظار پذیرش مردم و ایدئولوژی جدید، شکل دادن شخصیت افراد، باورها و فلسفه زندگی، جهان بینی و گرایش افراد، آشنایی با ارزش های اجتماعی، الگوهای عملی، سلسله مراتب نقش ها و راه و رسم زندگی نقش خطیری ایفا می کنند( رستگار،1387).
نظام آموزش فعلی کشور، یک نظام متمرکز و برنامه های درسی آن منحصر به کتاب درسی است که در کل کشور استفاده می شود (مشایخ، 1375). این در حالی است که با توجه به وسعت کشور، تنوع و تعدد اقوام و گونه های جمعیتی و مشکلات ناشی از آن ( مثل دو زبانه بودن شاگردان)، رشد سریع علوم و تکنولوژی، تغییر سریع در هنجارها و ارزش های اجتماعی، ضرورت دارد که کتاب های درسی با دقّت کافی و تا حد امکان، عاری از هر عیب و نقص و مطابق با اهداف تعیین شده و اصول علمی تألیف گردد؛ در این مورد، بررسی محتوای کتاب های درسی می تواند به روشن شدن مسئله کمک کند و نقاط قوت و ضعف احتمالی محتوا، متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی در اختیار مدیران و برنامه ریزان و مؤلفان کتاب های درسی قرار دهد (یارمحمدیان، 1377). یکی از روش های مناسب برای بررسی محتوای کتاب های درسی، روش تحلیل محتواست. تحلیل محتوا، محتوای واقعی یک پیام کلامی و یا غیر کلامی، عوامل تعیین کننده و آثار پیام را بررسی می کند (کوی، 1981).
از طرف دیگر، لوی (1999؛ به نقل از مشایخ، 1375) معتقد است اصطلاح محتوای برنامه ی درسی نه تنها به قسمت ها و قطعه های سازمان یافته ای که به گونه ای منظم، یک رشته علمی را تشکیل می دهند، اطلاق می شود، بلکه شامل وقایع و پدیده هایی که به نحوی، با رشته های مختلف علمی ارتباط دارند نیز می شود.
فتحی واجارگاه (1384) معتقد است از لحاظ علمی، در برنامه ریزی درسی، حداقل دو نوع محتوا را در هر درس می توان شناسایی کرد:
- محتوای مکتوب که همان کتاب های درسی مورد مطالعه است.
- محتوای شفاهی مثل توضیحات معلم و تدریس وی در کلاس درس
-
-
ماهیت تصمیماتی که درباره ی محتوای برنامه درسی گرفته می شود، پیچیدگی خاصی دارد و تحت تأثیر عوامل و پارامترهای مختلفی است؛ مثلاً جنبه ی نظری (علمی)، جنبه ی اجتماعی و فرهنگی، جنبه ی سیاسی و جنبه ی فردی در انتخاب محتوا؛ یکی از کاربردهای تحلیل محتوای کتاب درسی، تعیین میزان تناسب و همخوانی محتوا با هدف های برنامه درسی است. تحلیل کتاب درسی که با این تعبیر نوعی ارزشیابی از کتاب درسی می تواند تلقی شود، دو بعد صوری و عقلانی دارد:
- تحلیل صوری کتاب درسی: با توجه به این که کتاب درسی عنصری اساسی در برنامه درسی است، در صورت جذاب و رنگی بودن، داشتن طراحی مناسب، خط زیبا با فواصل مناسب و کاغذ خوب، امکان یادگیری افزایش می یابد. برای افزایش جذابیت کتاب های درسی توجه یکسان و متعادل به عواملی همچون نژادها، اقلیت ها، مذهب ها، جنسیت، مشاغل و طبقات اجتماعی لازم است. در این بعد از تحلیل کتاب درسی به عوامل ظاهری محتوا همچون مواردی که اشاره شد، توجه شده و تحلیل گر این موارد را بررسی می کند.
- تحلیل عقلانی کتاب درسی: این بعد، اهمیت فراوانی در تحلیل یا ارزشیابی کتاب درسی دارد. در این زمینه می توان از تناسب محتوا با سطح رشد عمومی دانش آموزان در گروه سنی، تناسب محتوا با ساختار دانش و سطح رشد شاگردان و تناسب محتوا با تجربیات قبلی و یا علایق و انگیزه های دانش آموزان نام برد (یارمحمدیان، 1377)؛ لذا مسئله اساسی این مطالعه این است که ضمن تعریف و تبیین مفهوم تحلیل محتوای کتاب درسی، ویژگی ها و مراحل تحلیل محتوا، به تشریح مهم ترین مدل ها، تکنیک ها و روش های تحلیل محتوا می پردازد ( به نقل از جعفری هرندی و همکاران، 1387).
1-2.بیان مسئله
کتاب درسی یکی از مهم ترین ابزار آموزش و در بر دارنده ی محتوای برنامه درسی است؛ از این رو بررسی محتوای کتاب های درسی، به دلایل مختلف همچون مطابقت با اهداف درسی، شناسایی نقاط قوت و ضعف کتاب های درسی امری ضروری است. این بررسی می تواند به روش های مختلفی صورت گیرد که تحلیل محتوا متداول ترین این روش هاست (جعفری هرندی و همکاران،1387). برنامه ریزی درسی نیز همواره تحت تاثیر رویکردها و دیدگاه های مختلفی قرار داشته است. هر یک از این رویکردها، اساس فعالیت های مربوط به برنامه درسی را تشکیل داده و به نوعی در مراحل، عناصر و ارکان برنامه های درسی تأثیر داشته اند، این رویکردهای عملی توسعه و قوای ذهنی یا عقلانی انسان را مورد توجه قرار می دهند. بر پایه این رویکردها مهم ترین کارکرد مدارس و مراکز تربیتی آن است که به فراگیران کمک کند تا چگونگی یاد گرفتن را بیاموزند و همچنین فرصت های یادگیری را برای تقویت و توسعه ی انواع مهارت ها و توانایی های ذهنی به ویژه، مهارت فراشناخت در آنان بوجود آورند. فراشناخت یکی ازرویکردهای ویژه است که به عنوان آموزش و پرورش اندیشیدن شناخته شده است. به عبارتی، فراشناخت نمایه ی عقل تربیت شده یا تفکر تربیت یافته است که باید در طراحی برنامه های درسی به طور جدّی مورد عنایت قرار گیرد. مهارت فراشناختاز نظر متخصصان مختلف، دارای مؤلفه های متفاوتی می باشد که در فصل دوم به تفصیل بیان شده است. این پژوهش در نظر دارد محتوای کتاب درسی تعلیمات اجتماعی سال چهارم و پنجم ابتدایی را بر اساس مؤلفه های فراشناخت ( صفری (2009) 1- دانش فراشناختی؛ 2- روش ها؛ 3- راهبردهای مطالعه) مورد تحلیل قرار دهد و میزان بهره گیری از هر یک از این مؤلفه ها در تألیف کتاب فوق الذکر را بررسی کند.
“دین در بیانی کلی مجموعه عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتى است كه براى اداره امور جامعه انسانى و پرورش انسان ها می باشد.” (ساجدی، 1384) دین از وجوه امتیاز بشری است ، تاكنون هیچ حیوانی نشانه ای از یک حیات دینی بروز نداده و در هیچ دوره ای، بشر عادی از ایمان به عقیده خالی نبوده است، یعنی دین حقیقتی است كه چشمه جوشان فطرت بشری ،خواه ناخواه انسان رابه سوی آن فرا می خواند به همین روی، فلسفه وجودی دین نیز چیزی جز پاسخ صحیح و نظام مند به این دغدغه فطری بشر نیست.(فیض آبادی، 1390، ص1) انسان هیچ گاه نتوانسته است بدون دین زندگی کند. ممکن است گاهی برخی جوامع به معنای اجتماعی دین، لائیک بوده باشند اما در واقع انسان ها در اکثر مواقع به دنبال پناهگاه دینی بوده اند. (اسدی، 1385، ص62)
امروزه بیشتر به سبب پیشرفتگی و کثرت وسایل ارتباطی آدمیان تقریبا از هر چیز در جهان پیرامونشان می گذرد با خبر می شوند و این امر سبب شده است که “جهان هر فرد انسانی” در قیاس با جهان های پدران و نیاکان، گستره ای صد چندان بیابد. (ریچاردز ،1989، ص10)
به این ترتیب در خلال قرن گذشته آگاهی و هشیاری تازه ای از تکثر مذاهب عمده پدید آمده است. روند فراگیر مدرن سازی، آگاهی از خصلت بنیادی تنوع دینی را تشدید کرده است. این هشیاری جدید پیوندی نزدیک با تفاوت های فرهنگی دارد، تفاوتهایی که ادیان گوناگون حامی و پشتیبان آن بوده اند. زیرا هر یک از ادیان، بینشی متفاوت به معنای غایی و نهایی حیات و ماهیت و سرشت ازلی واقعیت عرضه می دارد. در این میان آنچه تازه می نماید، واقعیت ادیان چندگانه نیست بلکه درونی ساختن آگاهی از تکثر بنیادین در ضمیر معتقدان به ادیان می باشد.(اشمیتز،1380،ص255)
“گفتگو به عنوان تعامل سودمند عناصر متفاوت؛جوهر جهان است. به برکت گفتگوست که ما آدمیان به مرتبه عالی ترین جلوه خلقت نایل می شویم.” (سوئدلر،1385، ص2) گفت و گو در دین نیز ضرورت بسیار مهمی برای همه متدینان است. زیرا مهمترین مساله باقی ماندن دین آن هاست و در غیر این صورت بنیاد گرایی هم بی فایده خواهد بود. (اکرمی، 1383، ص1) در طول تاریخ نیز ادیان با یکدیگر گفتگو کرده اند و تاثیر و تاثر داشته اند تا امروزه بدین جا رسیده اند.(سروش،1378، ص78)
در فرایند گفتگو فضا یا محیط فیزیكی دارای اثر بسزایی است که اغلب نادیده انگاشته می شود. این در حالی است که بنا به نظر جان لنگ، نظریه پرداز حوزه روانشناسی محیط، می توان از طریق سازماندهی مناسب فضا ها و ایجاد عملکرد های تعاملی متنوع به سطح مناسبی از
ارتباطات جمعی و گفتگو دست یافت.( Lang,1987 )
در این راستا موضوع این رساله، طراحی مرکزی است جهت تعامل و گفتگوی موثر ادیان با یکدیگر. برای این منظور با شناخت فرایند گفتگو میان ادیان، پیش نیاز ها و موانع آن، عوامل کالبدی موثر در ایجاد همزیستی مسالمت آمیز و گسترش تعاملات سازنده ادیان بررسی می شود و تاثیر آن بر زندگی انسان، روابط جوامع و گسترش صلح و آرامش مورد توجه قرار می گیرد.
1-2- طرح کلی موضوع و مسئله تحقیق
بررسی تاریخ ادیان نشانگر آن است که بشر طی قرون متمادی باور های دینی متعددی را تجربه کرده است. تنوع نام ها، اعتقادات و مناسک به حدی است که شناخت هریک و تشخیص نکات اشتراک و افتراق میان ادیان نیازمند پژوهش های بسیار است. در نگاه بسیاری این انگاره وجوددارد که دیوار های بلند و غیر قابل نفوذی میان ادیان کشیده شده. گویی ادیان راه هایی مستقل با مبدا، سرمنزل، مرکب و توشه ای متفاوتند و هیچ زبان و ادب مشترکی میان آنان نیست. این استنباط همواره موجب جدایی متدینان بوده و بر بلندای دیوار تفرقه میان ادیان افزوده است و کینه ها و تعصبات دینی را به اصلی ترین عوامل دشمنی بدل ساخته است. (غلامرضا کاشی، 1387،ص68)
این در حالیست که اگر به ریشه توجه انسان به دین بنگریم متوجه می شویم آرامش جویی و سعادت طلبی نهایت توقع انسان از دین است.انسان همواره به دنبال این بوده که با دین و پناه بردن به تکیه کاهی ماورایی خود را آرام کند و روح نگران خویش را آرامش بخشد. از منظر دین هم باید گفت که اکثر ادیان چنین ادعایی دارند و هدف خویش را آرامش و صلح و سعادت بشری معرفی می کنند. پس بر این مبنا هدف ادیان آرامش آرامش و سعادت بشری و هدف انسان از توجه به دین آرامش جویی و سعادت طلبی پایدار است. (اسدی، 1385، ص62)
در این که ادیان بزرگ جهان فرهنگ گفتگو را به رسمیت می شناسند هیچ تردیدی نیست. اسلام مدعی است که دین صلح است و مسیحیت ادعا میکند که دین عشق و محبت استو در غیاب گفتگو، نه صلح امکان پذیر است و نه عشق و محبت. بنابراین ادیان بزرگ جهان همگی طرفدار گفت و گو هستند و شاید بتوان گفت از جهت پذیرش اصل گفت و گو تفاوت چندانی ندارند. با این حال پیروان این ادیان از این جهت بسیار متفاوت و متنوع هستند.(برومر، 1385،ص4)
در تمامی ادیان می توان بنیاد گرایانی را یافت که گفت و گو را بر نمی تابند و در کنار آن ها دینداران روشنی اندیشی هستند که به گفت و گو رغبت نشان می دهند. وینسنت برومر عقیده دارد آن دسته از دیندارانی که گفت و گو و تعامل را بر خصومت و تصادم ترجیح می دهند به منطق دین نزدیکترند.(برومر، 1385،ص4) “اگر این چارچوب مبنای گفتگوی ادیان قرار گیرد می توان فضای مناسبی برای گفتگو ایجاد کرد. یعنی از مبنای کلی شروع کرد و از جزییات اختلاف بر انگیز دوری نمود.” (اسدی، 1385، ص63).
گفتگوی ادیان نیازمند بستری تا بتواند در آن شکل گیرد، بستری که در درجه اول تعاملات اجتماعی افراد از ادیان متفاوت را ممکن ساخته، آن را تقویت سازد و از سوی دیگر خود موجب بروز اختلافات نباشد. فضایی که همگان از ادیان مختلف آن را متعلق به خود بدانند، مکانی برای بیان و تبادل آزادانه عقاید دینی.
