وبلاگ

:

 

     مهر در پستوی خانه های گلی در میان بافته های زنان طبیعت نشین و در میان نجواهای پرمحبت ونوس ها و لالایی های مادرانه قرن هاست که حضور یافته است. ناگفته آشکار است آن چه این چنین ما را در خود گرفتار کرده که هر چه یافته ایم بی ستایشی و مهری انسان را کمال نمی دهد و گوهری در وجود انسانی نهاده شده که میل به شیفتگی و شیدایی دارد.

 

     مهر و نقش رنگ به رنگش در همه دوران ها و در همه عصرها به شکل های متفاوت رخ نموده است که این میل به عشق انسان های خالقشان را در همه لایه ها نشان داده است. شیدایی انسان ها همیشه وجود داشته و هر کسی ستایشگر و دل باخته ی چیزی یا شیء ،رنگی ، خلقی، انسانی و بازتابی شده است.

 

     در ایران باستان نیز مردمان این مهم را در خود داشته و پرورانده اند که این میل با پیدایش آیین مهر و مهرپرستی بنیانی گرفته و در سرتاسر دنیای باستان ریشه دواند، چرا که در بین همه انسان ها شوریدگی مشترک بوده است و به همین دلیل این آیین در همه تمدن ها و فرهنگ ها رسوخ کرد و ایران باستان به عنوان منشاء و موطن این آیین خود بیشتر از هر فرهنگی آن را مورد استفاده قرار داد و درهمه زندگی مردمش در معماری ها، بافته ها ،اسطوره ها و قصه ها.آداب سنن رسوخ کرد، ردپای نفوذ این تفکر و نگرش را در همه هنرها نیزمی توان دید که دراین پژوهش از بین خیل بسیارهنرهای ایرانی ، نگارگری و فرش به عنوان دو وادی ای که خواه ناخواه با ذهن طراح و بافنده شان شکل گرفته اند مورد بررسی قرار داده شده است. هنرمندان خالق این آثار بر اساس شرایط زمانی در عصرهای طلایی خویش، شاهکارهایی را خلق کرده اند، که در این پژوهش، فرش قاجاری بخاطر فراوانی نمونه بافته ها و فرش ها و نگارگری صفویه برای برخورداری از بهترین شاهکارهای نگارگری با هم قیاس و تطبیق داده شده اند و همچنین در این پژوهش ازنظریات متفکر و فیلسوف ایرانی شیخ شهاب الدین سهروردی بهره گرفته شده است چرا که از طرفی در بر دارنده فرهنگ و اسطوره و آیین های باستانی و آیین مهر در ابعاد و سطوح مختلف است که هر انسانی را به مقتضای دریافت خویش در این دغدغه همیشگی آگاهی می دهد.و همچنین درتحلیل و زیبایی شناختی نقوش و تفکر خالق نقوش این هنرها و تاثیرپذیری آن ها مورد رجوع، قرارگرفته است.

 

     نقش و رنگ هنرمندان چه به صورت بداهه و عامی توسط هنرمندان بدوی شکل گرفته شده باشد چه از ذهن طراحان مکتب دیده درباری، ریشه درقلب و ذهن طراحان داشته و نشان می دهد که گمشده ی انسان در همه دوران ها چطور در همه زندگی شان تافته و بافته می شده است.

 

 گر برکنم دل از تو و بردارم از تو مهر

 

  این مهر بر که افکنم این دل کجا برم

 

    همان طور که حافظ شیرازی بیان می دارد نیاز انسان به مهر ورزیدن با تجلیات گوناگون انسانی و طبیعت و…همراه بوده است؛ چه ازلی و

 چه مجازی، چه خورشید باشد چه معشوقه ای طره برپیشان…

 

  مرا مهر سیه چشمان ز سربیرون نخواهد شد    

 

  قضای آسمان این است و دگرگون نخواهد شد

 

     حال با دیدن این نقوش مهری پر مهر در این هنرها برآنیم تا چشم اندازی از آنچه همیشه همگان درطلبش بوده اند و پیوند این نقوش و داستان پردازانشان را در دورانی درخشان بررسی کنیم.

 

این همه نقش نگارین که نمود….

 

2-1 عنوان:

 

بررسی تطبیقی نماد های مهر در نگارگری دوره صفویه با فر ش های کلاسیک دوره قاجار

 

3-1 بیان مسئله:

 

     در آغاز با بررسی دو هنر اصیل ایرانی و وجود شباهت نقوش آن ها این مهم به نظر آمد که بین این دو وادی هنر ارتباطی وجود دارد و مشترکات بسیاری از نظر فرمی و مفهومی با یکدیگر دارند که ریشه یابی لایه های زیرین پیوند آن ها به عنوان فاخرترین هنرهای ایرانی در این پژوهش مسأله قرار گرفته است و به دلیل توجه هنرمندان در همه ادوار به مفهوم عشق از این باب به بررسی آن ها پرداخته شده است.

 

4-1فرضیات پژوهش:

 

1.نماد های مهر ریشه گرفته از نقوش نگاره ها است (اولین بار در نگاره ها استفاده شده است.)

 

2.نماد های مهر در دوره قاجار وارد نقوش فرش شده است.

 

3.طراحان فرش و نگارگران پیوند عمیق با هم داشته یا هر دو یكی بوده اند.

 

4.نمادهای مهر و آیین های كهن ایران در هنر فرش و نگارگری تأثیر بسیار داشته است.

 

5.عشق از مضامین اصلی هنر فرش و نگارگری بوده است.

 

6.روایت ها و اسطوره های كهن ایران باستان به صورت نقوش در این هنرها رخ نموده اند.

 

7.بیش از نیمی از نمادهای مهر نمادهایی زنانه مؤنث هستند.

 

8.طرح و نقش در بافته های قاجار از نگارگری صفویه تأثیر گرفته است.

 

5- 1پیشینه پژوهش:

 

بررسی طرح و نقش در بافته های صفویه، سمیه ابراهیمی، کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر

 

بررسی نماد عشق در نگاره های مکتب اصفهان، کمند آشتیانی، کارشناسی ارشد نقاشی، دانشگاه هنر.

 

6-1 سوال های پژوهشی:

 

1- نماد های مهر چه ارتباطی بین نگاره ها با فرش های ایجاد کرده اند؟

 

2- آیین های ایران باستان در هنر فرش و نگارگری چه تأثیری داشتند؟

 

3- اندیشه های پیش از اسلام در هنر پس از اسلام چگونه رخ نموده اند؟

 

4- آیا مهر در هنر نگارگری و فرش پیوند برقرار كرده است؟

 

5- چه نقوشی را به عنوان نماد مهر در فرش و نگاره ها می توان استنباط کرد؟

 

7-1 اهداف پژوهش و ضرورت:

 

     شناخت نمادهای مهر و تأثیر پذیری هنرهای مورد بررسی از مفهوم عشق و مهر چه به صورت روایت قصه های با مضامین عاشقانه، چه به صورت انتزاعی، و رسیدن به ارتباط بین طراحان فرش و نگارگران صفویه و قاجار كه از دوره های اوج و شكوفایی این هنرها محسوب می شوند. بررسی ارتباط بین ریشه های مذهبی و دینی با این هنرها خصوصاً ریشه های دینی تمدن ایران باستان و تجلی جهان علوی و عشق الهی.

 

 

 

ضرورت:

 

     امید است كه تحقیق پیش رو با شفاف كردن لایه های دیگر از این هنرها بر گیرایی آن ها بیافزاید و شاید راهی باشد كه هنر معاصر و هنرمندان معاصر با آگاهی به ریشه های این هنرهای فاخر، بتوانند با برقراری ارتباط با اندیشه های طراحان آن ها، هنری اصیل تر را بر پایه ی تمدن و فرهنگ ایرانی به تصویر بكشند.