وبلاگ

:

 

روند انسانی مطلوب در سازمان ها از عوامل موثر در بهبود کیفیت و اثر بخشی و کارایی در سازمان ها به ویژه سازمان های آموزشی می باشد . روابط سازمانی مربوط به داخل سازمان تحت عنوان روابط درون سازمانی و روابط بیرون از آن تحت عنوان روابط برون سازمانی محسوب می شود . در بعد درون سازمانی روابط سازمانی در شرایطی تحت عنوان سازمان غیر رسمی ،اقلیم و فرهنگ و روابط و جو حاکم بر آن سازمان است 0 ایجاد روابط انسانی در سازمان های آموزشی از دیدگاه غلامعلی سرمد ( 1387 ، ص 8 ) شامل کارکنان آموزشی و اداره ، مدیریت ، دانش آموزان و سایر سازمان های جامعه است .

 

به طور کلی برقراری مطلوب روابط انسانی در سازمان آموزشی در گرو وجود اعتماد ، امید، نشاط ، روحیه و به طور کلی بهداشت روانی است . بنابراین ایجاد وضعیت مطلوب از وظایف اصلی و حساس مدیر آموزشی می باشد و مدیر مدیر وظیفه دارد در افراد اعم از دانش آموزان و معلمان اعتماد و خود پنداری مثبت بالا به وجود آورد

 

اثر بخشی ارتباطات برای پیشرفت در یک سازمان بدون اعتماد سازی سازمانی ، چه در سطح افقی و چه در سطح عمودی به عنوان بستر حرکت و تحول در تفکرات ، توان اجرا نخواهد یافت . مدیران سازمان به جای انجام کارهای روزمره که به دست کارشناسان قسمت های مختلف نیز قابل انجام است بهتر است به برنامه ریزی راهبردی و نو بپردازند و باید بکوشند تا تلاش بیشتر کاری را به فرصت کاری بیشتر تبدیل کنند .

 

یکی دیگر از عوامل مهم در بهبود سازمان ها فضا و جو سازمانی حاکم بر آن سازمان می باشد  که در پیدایش آن عوامل متعددی نقش دارند که مهم ترین آن ها عبارت اند از : اهداف سازمان ، نقش کارکنان ، ساختار و قوانین ، پاداش ها ، رویه ها ، ارتباطات و …….

 

در صورتی که عوامل ذکر شده با هم دیگر متعامل و هماهنگ عمل کنند ؛ فعالیت آن ها از نوعی فرایند است که می توان زمینه های بروز خلاقیت را در سازمان به وجود آورد .

 

در این پژوهش سعی شده است به یکی از ابعاد مهم جو سازمانی یعنی اعتماد در میان کارکنان آموزشی پرداخته شود و میزان و نحوه ارتباط بین این دو در مدارس ابتدایی شهرستان پیرانشهر مورد بررسی قرار گیرد و با بررسی و تحلیل نتایج حاصل از این پژوهش ؛ پیشنهادات عملی و کاربردی در این زمینه ارائه گردد .

 

 

 

1 – 2 بیان مسئله:

 

امروزه که سازمان­ها با چالش­های ویژه عصر تحولات پرشتاب روبه­رو هستند، پیش از پیش نیازمند درک واقع­بینانه از وضعیت خویش می­باشند. زیست پایی و بقای سازمان در دو نکته اساسی است؛ نخست درک واقع بینانه از وضعیت موجود خود و شرایط محیطی مربوط و دیگری ترسیم هوشمندانه هدف­ها و تعیین استراتژی­ های کارآمد (مامه رمضانی، 1389، 70).

 

در تحقیق حاضر مسئله ­اصلی که مورد بررسی قرار می­گیرد این است که آیا عدم وجود اعتماد در معلمان نسبت به مدیریت مدرسه و یا دیگر کارکنان مدرسه ناشی از جو حاکم و شرایط موجود در مدارس ابتدایی شهرستان پیرانشهر می­باشد یا خیر.

 

در تحقیق پیش رو بر آن شدیم که عوامل جوی موثر در برقراری اعتماد در مدارس را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، به این منظور تلاش کرده­ایم که تاثیر جو سازمانی موجود را در به وجود آمدن اعتماد در معلمان پیرانشهر را مورد ارزشیابی قرار دهیم.

 

بررسی جو سازمانی معیارهایی برای داشتن ساختاری هدفمند، تحقیق اهداف کوتاه مدت و بلند مدت، بالا بردن روحیه­ی کارکنان، انگیزه­دار کردن آنها، استفاده کردن از قوه ابتکار و نو­آوری و خلاقت آنها، مشارکت دادن ایشان در حل مسائل، تسریع بخشیدن به امور، برخوردار بودن از سلامت جسم و روح را در کارکنان مشخص می­نماید و به مدیران و کارکنان سازمان­ها کمک می­ کند که برای داشتن جو سازمانی مثبت و مفید و تقویت جو خوب موجود از چه تاکتیک­ها و روش­هایی استفاده کنند. (خنیفر، 1388، 25).

 

جو سازمانی به ابعاد و ویژگی­هایی اشاره دارد که به طور تنگاتنگ بهم مرتبط و وابستگی متقابل نسبت بهم دارند ولی بیشتر محققان در جهت مشخص کردن این ابعاد یا ویژگی­ها تلاش نکرده ­اند. اگر جو سازمان وجود دارد و ما می­توانیم در مورد آن بحث کنیم باید ابعاد مشخصی داشته باشد که بتواند تعریف شده و مورد سنجش واقع شود. (مامه رمضانی، 1389، 7).

 

با توجه به این که جو سازمانی دارای متغیرهای: حرفه­ای، صمیمانه، بیگانه، حمایتی و بازدارنده می­باشد که در این جا تأثیر هر کدام را در به وجود آمدن فضای اعتماد در مدارس ابتدایی شهرستان پیرانشهر مورد بررسی قرار خواهیم داد.

 

 

 

 

 

1 – 3 دلایل ضرورت و اهمیت پژوهش:

 

 

 

با توجه به اینکه نیروی انسانی و به ویژه معلمان به طور مستقیم با اهداف عالی ارتباط دارند وجود محیطی سرشار از اعتماد در مدارس می ­تواند در رفتار سازمانی آنها تأثیر بسزایی داشته باد. (فصل نامه مدیریت آموزشی، 1383، 170).

 

همانطور که می­دانیم برقراری ارتباط میان مدیریت مدرسه و معلمان آن فرایندی وقت­گیر و طولانی و مستلزم تلاش و کوشش فراوان می­باشد اما به منظور حفظ و نگه­داری مطلوب نیروی انسانی ضرورت پیدا              می­ کند. (همان منبع، 171).

 

در مدارس و محیط­های آموزشی که در آن میزان بالایی از اعتماد وجود دارد اعضای آن برای حفظ و ارتقا مدرسه خود با مشکلات محیطی داخلی و خارجی مبارزه می­ کنند و با از بین بردن موانع موجود سعی در دستیابی به مقاصد انسان­ساز خود دارد. (Golembieweski and mc Conkei 1975 ).

 

ایجاد روحیه­ی قوی و اعتماد به نفس بالا در معلمان تنها به موارد مادی از جمله پرداخت پول و ایجاد رفا میسر نمی­ شود و به این ترتیب مدیران باید برای بالا بردن این روحیه و اعتماد به نفس از شیوه ­های دیگر از جمله روابط انسانی بهره گیری کنند (فصل نامه مدیریت آموزشی، 1383، 173).

 

در مدارسی که رعایت مقررات اداری و ساختار اداری مهم تلقی می­ شود افراد احساس می­ کنند برای پنهان کردن ضعف­ها و مشکلات پنهان کاری کنند و در نتیجه شناسایی و چاره­جویی مشکلات کاری دشوار و سخت خواهد بود به همین منظور لازم و ضروری به نظر می­رسد که مشخص شود در یک محیط آموزشی جو سازمان و شرایط موجود در سازمان تا چه اندازه می ­تواند اعتماد معلمان را تحت تأثیر قرار دهد. (همان منبع، 172، 173).

 

اثر بخشی مطمئن مدیریت، در قرن 21 توجهات را برای پرداختن به عامل­های انسانی یک سازمان با پتانسیل زیادی که برای اثر به عنوان علت­ها، نگه­داری و ایجاد وضعیت خطرناک در یک سیستم به خود جلب می­ کند. با این توجهات یک سری سازمان­های معتبر و یک سری سازمان­های مخرب شناسایی می­شوند. یکی از روش­های پرداختن به این موضوع اندازه ­گیری ثبات و اطمینان شاخص ­های و راهبردها از قبیل جو سازمانی است (مامه رمضانی، پایان نامه ، 1389، 9).

 

با توجه به انجام تحقیقی در زمینه جو سازمانی در ایران و در نظر گرفتن نیازهای کارکنان و ارزش­های مدیران، یادآور می­ شود که بدون فهم و درک جوکاری و ارتباطات سازمان، انگیزه کارکنان و ارزش­های مدیران، یک مدیر قادر نیست به ارائه خدمات و سرویس ارتقا دهی در خدمات آن بپردازد. اختلاف در جو سازمان­ها ناشی از موقعیت و وضعیت تاریخی، وضعیت موجود و سبک و سیاست مدیریت آن سازمان دارد (کمالیان، امین رضا، 2004، 23).

 

بدیهی است که آموزش و پرورش با سنجش وسیعی از افراد جامعه اعم از دانش ­آموزان، اولیا، مربیان و کادر اداری سر و کار دارد، لذا هر موضوعی که به این نظام مربوط شود بر بخش وسیعی از افراد جامعه تأثیر می­گذارد. چنانچه به نظام آموزشی با یک دیدگاه سیستمی برخورد نمائیم. مطلبی که ذکر گردید روشن­تر خواهد شد. از دید سیستمی نظام آموزشی دارای عناصر بی­شماری است که این عناصر دائماً چه به صورت جز به جز و چه به صورت جز به کل در تعامل و داد و ستد متقابل­اند، یعنی هر تعبیری که در یک جز رخ دهد اثرات مثبت یا منفی آن به سایر اجزا نیز متقابل می­ شود. (مامه­ رمضانی، پایان نامه ، 1389، 10).

 

در طی چندین سال تدریس من در مدارس پیرانشهر و نیز گفت­گوهای میان معلمان و همکاران این شهرستان به نظر می­رسد که وجود جوی خشک و بی­روح در مدارس و عدم توجه کافی مدیران به معلمان و عدم ایجاد رابطه مناسب انسانی با معلمان و هم چنین عدم تعاملات معلمان با یکدیگر باعث شده است که معلمان به جای هدف اصلی تعلیم و تربیت که همانا پرورش شهروند بهنجار برای جامعه می­باشد سعی در پنهان کاری­ها و نقش بازی کردن­ها در مدارس دارند. به همین دلیل به نظر بنده رسید که یافتن جو مناسب برای مدارس و یافتن علل عدم وجود اعتماد در مدارس و تأثیر آن در به وجو آمدن شرایط کنونی بسیار لازم و ضروری می­باشد.

 

این پژوهش با عنوان (بررسی رابطه بین جو سازمانی و میزان اعتماد در محیط کار از نظر معلمان مدارس ابتدایی شهرستان پیرانشهر) در نظر دارد که با یافتن رابطه میان مؤلفه­ های اصلی جو سازمانی و میزان اعتماد کارکنان مدارس ابتدایی پیرانشهر سعی در بهبود روابط و جو سازمانی موجود در مدارس این شهرستان داشته باشد.

 

در مورد هر کدام از متغیرها پژوهش­هایی انجام شده است. در مورد میزان اعتماد اندکی در روانشناسی و در مورد جو سازمانی در رشته­های علوم تربیتی و بالاخص گرایش مدیریت آموزشی مطالعه و پژوهش­های زیادی انجام شده است. اما در مورد رابطه بین جو سازمانی و میزان اعتماد در مدارس غیر از 4 مورد پژوهشی مشاهده نشده است و لذا با توجه به نیاز جامعه در دستیابی به جو مناسب سازمانی و افزایش میزان اعتماد در میان معلمان مدارس، این پژوهش انجام شده است. (رایکمن، 1387).

 

رابطه بین جو سازمانی با میزان اعتماد معلمان از مسائل جالب و در عین حال مبهم در مبحث مدیریت می­باشد که هنوز در بوته ابهام است، پژوهش در این زمینه با ارائه توضیحاتی در مورد جو سازمانی آغاز  می­ شود.

 

هنگامی که از جو صحبت می­ شود. افراد عادی تصویری از جو زمین را که همچون هاله­ای تمام وجوه زندگی آنها را احاطه کرده است، به یاد می­آورند ولی کمتر به مفاهیم علمی آن توجه می­ شود روش­های شناخت آن نیز کمتر مورد تحقیق قرار می­گیرد. از نظر لغوی جو عبارت است از: اطراف و یا آنچه که بر چیز دیگر احاطه دارد (مامه رمضانی، پایان نامه ، 1389، 48).

 

تحقیق مربوط به جو سازمان­ها در دهه­ گذشته بسیاری از توجهات را به خود جلب کرده است. تحقیق جو با تحلیل سطحی افراد شروع شده و بر روی یک عبارت روانشناسی مرتبط با جو تاکید داشتند. در این روش همکاران فردی برای نشان دادن جو کاریشان تحقیقاتی را انجام داده­اند. سپس مفهوم جو سازمانی را نشان ­داده­اند که در میان اعضا بخش سازمانی یا کار تقسیم شدند و از طریق میانگین گرفتن امتیازات فردی و جوکاری روانشناسی سنجیده شد. پژوهش­ها نشان می­ دهند که سیاست­ها، برنامه ­های سازمان، وضعیت مالی یا ارزش سهام شرکت هیچ کدام سازمان را به محیطی مناسب برای کار کردن تبدیل نمی­ کند، بلکه آنچه از سازمان یک محیط کار ایده­آل و مطلوب می­سازد احساس کارکنان به محیط کار است. شرایط محیط کار برای ایجاد و رشد احساس کارکنان در سه عامل خلاصه می­ شود. مدیریت ، شغل و همکاران (همان منبع، 48).

 

جو سازمانی از نحوه عملکرد مدیریت خبر می­دهد و بر میزان احساس مسئولیت و انجام وظایف و تحقیق اهداف سازمانی اثر می­گذارد. اندازه ­گیری جو یکی از شیوه ­های ترسیم نمودار فرهنگ روزمره یک سازمان است. مقیاسی است مبتنی بر اینکه آیا سازمان به انتظاری که کارمندان از کار کردن در یک سازمان دارند پاسخ داده است یا نه. سنجش جو سازمانی می ­تواند در مشخص کردن انگیزه­های ضعیف کارمندان برای کار کردن و علل آن از جمله ناخشنودی از میزان دستمزد، فرصت و موقعیت غیر کافی برای پیشرفت، بسته بودن کانال­های ارتباطی، ترفیع گرفتن بدون استحقاق لازم یا هدف­های سازمانی نامشخص بسیار سودمند است.

 

تفاوت سازمان­ها منحصراً به وضعیت فیزیکی ساختمان، کمیت و کیفیت منابع انسانی و مادی موجود در آنها محدود نمی­ شود. هر سازمان، دارای فرهنگ، آداب و رسوم، ارزش­ها، هنجارها و روش­های عمل مخصوص و نسبتاً پایداری است که شیوه رفتار آنها را براساس ویژگی­های می­توان پیش ­بینی کرد. این فرهنگ یا خصوصیت که به ما اجازه می­دهد یک سازمان را از سازمان دیگر متفاوت بدانیم، جو سازمانی نام گرفته است.

 

مطالعه زمینه ­های اجتماعی رفتار انسان، در دهه­های 1930، 1940 با تحقیقات کرت لوین آغاز شده است. او معتقد بود که رفتار انسان تابع عامل شخصیت یا نیازهای فردی با نیروهای روانی و اجتماعی محیط فرد است. از این رو توجه به توصیف و تحلیل محیط به عنوان میدان­های نیروهایی که رفتار انسان را تحت تأثیر قرار می­دهند، حائز اهمیت است. حاصل این اعتنا در محیط­های سازمانی، مطالعات پیرامون جو سازمانی و مفاهیمی نظیر آن است (همان منبع، 49).

 

کمپل و همکارانش (1980) درباره جو سازمانی اظهار می­دارند که جو سازمانی شیوه­ برخورد سازمان را با اعضا نشان می­دهد و بنابراین می­توان آن را شخصیت سازمان فرض کرد. مکنزی (1983) نیز پیرامون محیط سازمانی بیان می­دارد که جو سازمانی به طور کلی می ­تواند به عنوان منبعی برای کارایی کارکنان که در آن محیط کار می­ کنند در نظر گرفته شود.

 

جو سازمانی عبارت است از مجموعه ­ای از حالات، خصوصیات یا ویژگی­های حاکم بر یک سازمان که آن را گرم، سر، قابل اعتماد، ترس­آور یا اطمینان بخش، تسهیل کننده یا بازدارنده می­سازد و سبب تمایز دو سازمان مشابه از هم می­ شود (همان منبع، 49).