وبلاگ

حفریاتی كه در سنگ­ها ایجاد می‌شود، با توجه به هدف آن‌ ها از ابعاد مختلفی برخوردار بوده و از ابعاد كم تا ابعاد قابل مقایسه با سازه­های بتنی عظیم تغییر می­كند. از حفریات سطحی می­توان به عنوان فضایی برای استخراج معادن، ایجاد ساختمان­ها، و تكیه­گاه و سرریز سدها، كارخانه­ها، نیروگاه­ها و نیز مسیر لوله­ها، كانال­ها و راه آهن، استفاده نمود.
هنگام طراحی شیب­ها در سنگ، به عنوان یک قانون كلی، همیشه بایستی در بدو امر، به جستجوی گسیختگی‏های بالقوه­ای كه از سوی شرایط ساختاری نامساعد كنترل می­شوند، پرداخت. حالت‌های عمومی ریزش در شیب‌های سنگی عبارتند از ریزش صفحه­ای، ریزش گوه­ای، ریزش واژگونی و ریزش دایره­ای. اگر ریزش در خاك و یا سنگ‌های با تعداد دسته درزه‌های بالا و فاصله‌داری كم باشد، شكل پس از ریزش عموما منحنی و یا اصطلاحا قاشقی است. در سنگ‌های با فاصله‌داری بیشتر بسته به موقعیت قرار‌گیری درزه‌های اصلی، عموما ریزش‌ها به سه حالت گوه‌ای، صفحه‌ای و واژگونی عمل می‌كنند]1[.
ریزش غالب در دیواره شمالی معدن چغارت از نوع واژگونی می­باشد که این نوع ریزش به‌علت وجود پارامتر‌های مجهول بسیار در تحلیل و تنوع رفتاری بالا، پیشرفت چشم‌گیری در تحلیل آن‌ ها به وجود نیامده است. در این فصل به بررسی ریزش واژگونی و خصوصیات آن پرداخته می­ شود.

1-2- ریزش واژگونی
ریزش واژگونی یکی از ناپایداری­های خطرناک در شیب­های سنگی است. از نقطه نظر مکانیزم، ریزش­های واژگونی اصلی در سه کلاس خمشی، بلوکی و بلوکی-خمشی طبقه بندی می­شوند. اگر توده­سنگ دارای ناپیوستگی­های پرشیب و در خلاف جهت  سطح شیبدار و هم امتداد با این سطح  باشد، شبیه ستون­های سنگی که بر روی یکدیگر قرار گرفته­اند عمل می­ کند و دارای پتانسیل ریزش  واژگونی خواهد بود.
وقتی ستون­های سنگی بوسیله یک سری ناپیوستگی با شیب به سمت داخل سطح شکل بگیرند و دسته درزه دیگری تقربیا عمود بر ناپیوستگی قبلی نیز وجود داشته باشد که ارتفاع ستون­ها را قطع کند، منطقه مستعد گونه­ای از ریزش واژگونی به نام واژگونی بلوکی خواهد بود. ستون­های کوچک پایین شیب بوسیله­ باری که از سمت ستون­های بزرگتر بالایی بر آن­ها اعمال می­ شود به جلو رانده  می­شوند و این لغزش در پایین شیب اجازه می­دهد واژگونی به سمت بال ادامه یابد. پایه­ ریزش عموما شامل سطحی است که هر چه به قله نزدیک می­ شود ارتفاع آن افزوده می­ شود. شرایط هندسی در این نوع ریزش در ماسه سنگ و بازالت های ستونی جاییکه ستون­های متعامد به خوبی شکل می­گیرند، قابل رویت است[1].
شکل  1- 1. واژگونی بلوکی[1]
وقتی ستون­های پیوسته سنگ که توسط ناپیوستگی­­های پرشیب ایجاد شده اند، در اثر خمش می­شکنند و به سمت جلو خمیده می­شوند، نوعی از واژگونی به نام واژگونی خمشی تعریف می­ شود. شرایط هندسی معمول این ریزش در لایه بندی باریک اسلیت­ها و شیل­ها قابل رویت است. صفحه پایه­ ریزش در این نوع واژگونی به خوبی قابل تشخیص نیست. لغزش، حفاری و فرسایش پایین دامنه اجازه می­دهد پروسه واژگونی آغاز شود و در ادامه به سمت داخل توده سنگ پیشروی کند.
شکل 1-2.  واژگونی خمشی[1]
واژگونی بلوکی-خمشی، نوع دیگری از ریزش وازگونی است و از  ستون­هایی که ظاهرا پیوسته­اند اما توسط درزه­های متقاطع معدودی به بلوک­های مجزا تقسیم شده ­اند، شکل گرفته است . در این حالت ریزش در اثر جابجایی است که برروی درزه های متقاطع رخ می­دهد و بنابراین ترک کششی که در نوع خمشی وجود داشت، کمتر موثر خواهد بود. این نوع واژگونی بیشتر در طبیعت مشاهده میشود[1].