وبلاگ

تمدن و پیشرفت روزافزون فناوری های مدرن،پدیده ای به نام ((فقر حرکتی))را با خود به همراه آورد.در نتیجه کم تحرکی و فقر حرکتی نارسایی هایی را موجب شده است که جنبه های مختلف جسمی،روانی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است.برون رفت از وضع موجود نیازمند ابزارهای در خور و شایسته ای،از جمله فعالیت های ورزشی به عنوان یک ابزار چند بعدی با تاثیرات گسترده بهداشتی،اقتصادی،اجتماعی،کمک به اوقات فراغت سالم و ایجاد نشاط و شادابی است (قره ،1384) .نداشتن فعالیت ورزشی مهمترین علت مرگ ،بیماری و ناتوانی است.اطلاعات مقدماتی از سازمان جهانی بهداشت در مورد عوامل خطر آفرین نشان می دهد که شیوه زندگی بدون تحرک ورزشی یکی از ده دلیل عمده مرگ و ناتوانی است . بیش از دو میلیون مرگ در سال ناشی از بی تحرکی است. در میان کشورهای جهان 60%تا80%بزرگسالان آنقدر فعال نیستند که برای سلامتی شان مفید باشد(نیک نژاد،1375).دختران و زنان در سنین مختلف به حرکات ورزشی نیازمندند.کودکان روزانه به چهار تا شش ساعت ،نوجوانان به دو تا چهار ساعت و بزرگسالان به یک تا دو ساعت فعالیت بدنی نیاز دارند،هر چند در بعضی از کارهای خانه تا حدودی این فعالیت های بدنی تامین می شود . از نقطه نظر فیزیولوژیکی،زنان می توانند نیازهای حرکتی روزانه خویش را به شیوه های مختلفی چون کار بدنی مانند راه رفتن،جارو کردن،پله شستن و …برآورده سازند اما برای داشتن بدنی سالم و روحیه خوب به انجام فعالیتهایی بیشتر از این ها نیاز است .در تحقیقات رابطه علت و معمولی بین فعالیت بدنی و سلامت فرد به اثبات رسیده است (بادامی،1385). افراد فعال زندگی پربارتری دارند.آن ها با بنیه ترند،اندام متناسبی دارند و مقاومتشان نیز در برابر بیماری ها بیشتر است. افراد فعال همچنین اعتماد به نفس بیشتری دارند،کم تر افسرده می شوند و اغلب حتی در سنین بالا، با توان و نیرو روی طرح های تازه کار می کنند .در سال های اخیر پژوهش های پزشکی نشان داده که تعداد زیادی از بیماری ها مستقیما به فقدان فعالیت بدنی مربوط می شود. بنابر این دلیل علاقه و اشتیاق کنونی نسبت به حرکت هوس نیست. بلکه تنها راه جلوگیری از ابتلا به بیماری های عدم تحرک، فعال باقی ماندن ، نه برای یکماه یا یکسال بلکه برای تمام عمر است(بادامی،1385). تحقیقات زیلمن”جانسون”و”دیم “حاکی از این

 

بود که زمان بهبود افراد برخوردار از آمادگی جسمانی سریعتر از افراد نا آماده می باشد (محرم زاده،1374).

 

اگر انسان از حقوق خاصی بر خوردار است که بسیاری از موجودات از آن بی بهره اند ، ریشه اش طبیعت ، خلقت و آفرینش است. و اگر انسان ها همه در حقوق طبیعت مساوی هستند و همه باید آزاده زیست کنند ، فرمانی است که در متن خلقت صادر شده است و دلیلی غیر از آن ندارد . در پرتو پیشرفت های علمی ، زیستی و روانی تفاوت های دو جنسیت مستدل تر گشت . زن از آن جهت که انسان است مانند هر انسان دیگر آزاده آفریده شده است و از حقوقی مساوی بهره مند است ، ولی زن انسانی است با چگونگی های خاص خود و مرد انسانی است با چگونگی های دیگر . زن و مرد در انسانیت”برابرند”ولی دو گونه انسانند . به قول الکسیس کارل 4در هر سلول انسان نشانی از جنسیت او هست . در نهضت تساوی و آزادی عمدا  یا سهوا ، تساوی به جای تشابه به کار رفت و برابری با همانندی یکی شمرده شد. کیفیت تحت الشعاع کمیت قرار گرفت و ” انسان” بودن موجب فراموشی ” زن ” بودن وی گردید (سعیدی،1390). امروزه نقش زن به عنوان نیمی از منابع انسانی نه تنها از موضوعات و دیگر اهداف اساسی توسعه اجتماعی و اقتصادی هر کشور به شمار می رود ، بلکه ابزاری موثر در تحقق دیگر اهداف توسعه نیز محسوب می شود . از این رو یکی از شاخص های درجه توسعه یافتگی یک کشور میزان مشارکت و نقشی است که زنان در آن کشور دارا هستند (مطهری،1374) . بررسی ها نشان میدهد که شیوه زندگی بی تحرک ، از مهمترین علل مرگ و میر و بیماری و ناتوانی در جهان شمرده شده است . تحقیقات سازمان جهانی بهداشت (2002)  آماربالایی (60-85درصد) از وجود جمعیت دارای زندگی بی تحرک گزارش کرده است (ژاگلین،1381) .درحقیقت امروزه انگیزه مردم دنیا  از شرکت در فعالیت ورزشی،رسیدن  به درجات بالا  ودست یابی به شعارالمپیک(سریعتر، بالاتروقویتر ) نیست ، بلکه کسب سلامت ، تندرستی ، نشاط،  روابط اجتماعی ودوری از بیماری ها ، علل مهم شرکت در ورزش است ، به همین دلیل امروزه درفرانسه 15 میلیون نفردرفعالیت های ورزشی سازمان یافته شرکت می کنند  که تعداد افراد 6تا 14 ساله آنها6 میلیون نفراست ، توجه مردم آلمان به ورزش موجب شده است  تعداد افرادی که درسال 1952 به ورزش می پرداختند ، یعنی 7/6درصدکل  جمعیت این کشور به 5/28، درسال 2000 برسد (رابرت،2002) .

 

پژوهش حاضر با هدف تهیه ابزاری برای شناسایی موانع و دلایل عدم مشارکت زنان سالمند در فعالیت های ورزشی اوقات  فراغت بوده تا به نحوی بتواند  بدینوسیله راه کاری  برای شناسایی علل عدم حضور آنان در ورزش باز کند و انجام پژوهش های آتی را در این زمینه میسرتر نماید.امید است این پژوهش باعث ارائه راهکارهای مناسب در جهت رفع موانع و توسعه و پیشرفت ورزش سالمندان کشور واقع شود.

 

• بیان مسئله

در سالهای اخیر هنگام با بروز تحولات بنیادین و همه جانبه در جامعه و گسترش فناوری و ماشینی شدن زندگی، چاقی و بیماری هایی نظیر بیماری های قلبی عروقی که عموماً ناشی از کم تحرکی می باشد شیوع پیدا کرده است. با توجه به اینکه تا سال 2050 جمعیت سالمندان از جمعیت زیر 14 سال پیشی خواهد گرفت و حدود 80% می رسد، این امر نشان دهنده افزایش روز افزون توجه به این قشر می باشد. اکنون فعالیت جسمانی و ورزش و توجه به اثرات سود بخش آن برسلامتی ونشاط به ویژه در سالمندان بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است .با وجود آنکه فعال بودن از سنین پایین از بسیاری بیماریها جلوگیری می کند فعالیت منظم در سنین بالا نیز به کاهش درد و ناتوانی نظیر آرتریت، استئو پروز کمک می کند. زندگی به شیوه سالم در همه مراحل زندگی می بایست مورد نظر باشد. بویژه در بزرگسالی و سالمندی بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که سالمندان با توجه به شرایط ویژه جسمانی از تحرک کمتری برخوردارند و با اینکه در بیشتر مواقع شرایط و موقعیت پرداختن به فعالیت های ورزشی برای آنان وجود دارد ولی متاسفانه به علل مختلف رغبتی برای ورزش کردن ازخود نشان نمی دهند و به همین دلیل بیشتر در معرض بیماری های حاصل از کم تحرکی قرار دارند. از سوی دیگر امروزه ورزش، به حدی از گسترش و توسعه رسیده است که از طرف کارشناسان به عنوان « جهان کوچک در جامعه» قلمداد می شود. به اعتقاد صاحب نظران، ورزش: ارزش ها، ساختار و نیروی محرکه جامعه را نشان می دهد و ویژگی های اجتماعی را منعکس می سازد (عبدلی، 1386)

 

زنان و مردان در فرایند جامعه پذیری از طریق ورزش با نوعی دنیای مردانه و زنانه در این زمینه مواجه میشوند (هولند و اوگلزبی ،2008)

 

همچنین از طریق ورزش می توان درباره سطح پیشرفت اجتماعی و اقتصادی یا جامعه قضاوت کرد، زیرا پیشرفت و توسعه ی ورزش به عوامل اجتماعی – فرهنگی حاکم بر جامعه وابسته است(عبدلی، 1386). زندگی بی تحرک یک مشکل جهانی برای سلامت جامعه است. بی تحرکی علت عمده مرگ و میر، بیماری و ناتوانی می باشد. حدود دو میلیون مرگ هر سال به علت کمبود فعالیت بدنی اتفاق می افتد و یافته های اولیه از پژوهش سازمان بهداشت جهانی حاکی از آن است که زندگی بی تحرک یکی از 15 علت عمده مرگ و میر در جهان می باشد (چاوو و همکاران ، 2006) در سطح جهانی بیماریهای ناشناخته ای بیشر را درگیر خود کرده است. یکی از مهمترین نوع این بیماریهای عجیب و خطرناک سرطان است و تعداد بیماران مبتلا به انواع مختلف سرطان روز به روز رو به افزایش هستند. این بیماری به شکلهای گوناگون و با علل ناشناخته ای بشر را در دام مشکلات متعدد و هزینه های بسیار سنگین درمانی می اندازد. امروزه با بررسیهای پزشکی دقیق و بطور باور نکردنی مشخص شده است که تعداد زیادی از انواع سرطانها نیاز به داروهای بسیار گران قیمت و پیچیده ندارد و با افزایش فعالیت های ورزشی در فرد بیمار نشانه های بیماری رو به کاهش می روند و بهبودی و مهاربیماری روی میدهد. بهبود سرطان روده و مقعد در افراد سالمند( چاوو و همکاران، 2006)  و بهبود سرطان پروستات در بین مردان سالمندان( پاتل و همکاران، 2007) نمونه هایی از این نتایج قابل توجه و اهمیت شرکت در فعالیت های ورزشی در افراد جامعه و حفظ و افزایش سلامتی در آنهاست. به هر حال چنین به نظر می رسد که در بین افراد جامعه نقش فعالیت های ورزشی برای سالمندان بسیار حائز اهمیت است. و سالمندان با بهره گرفتن از فعالیت های جسمانی برنامه ریزی شده و منظم در طول زندگی، سبب می شوند تا سطح فعالیت بدنی و سلامت جسمانی و روانی آنها افزایش پیدا کند.

 محققی در تحقیق به بررسی موانع مشارکت در فعالیت های بدنی در شهر مانتیویا کانادا پرداخت. نتایج تحقیق نشان داد که وضعیت اقتصادی نامناسب، بالا بودن هزینه های فعالیت های بدنی، کمبود امکانات و تجهیزات ورزشی، عدم آگاهی و تعهدات خانوادگی مهمترین موانع شرکت آنها در فعالیت های ورزشی بوده است( ران و همکاران، 2004). محققی در تحقیقی به بررسی اثرات فعالیتهای بدنی روی افراد سالمند، جوانان، کودک پرداخت. نتایج نشان داد که فوائد فعالیت های بدنی افراد سالمند بیشتر از جوانان و کودکان می باشد. این نتیجه شاید به این دلیل باشد که سطح اولیه آمادگی جسمانی و فعالیت های بدنی در افراد سالمند در سطح پایین تری نسبت به جوانان و کودک بوده است ( شفارد، 2007). محققی در تحقیق به بررسی وضعیت فعالیت روزمره زندگی سالمندان ساکن در سرای سالمندان صادقیه اصفهان پرداخت. در این پژوهش وضعیت فعالیت فیزیکی مورد مشاهده و بررسی قرار گرفت. به طور همزمان مشخصات فردی و ارزیابی سلامت شخصی و بیماریهای محدود کننده حرکت بررسی شد. نتایج بررسیها نشان داد که اکثریت سالمندان ساکن در سرای سالمندان بی سواد و اقامت دائم داشته و دارای نگرشی متوسط تا ضعیف به سلامت خودشان داشته اند و بین مدت اقامت و نگرش نسبت به سلامتی و فعالیت روزمره ارتباط معنی داری وجود داشت(عالی پور، 1386). محققی در تحقیقی به بررسی موانع مشارکت سالمندان 65 تا 84 ساله شهر داندی اسکاتلند در فعالیت های بدنی پرداخت. نتایج حاکی از این بود که کوتاهی نفس، درد مفصل، بی علاقگی، از دست دادن انرژی و عدم تعلق به یک گروه از مهمترین موانع مشارکت سالمندان شهر داندی در فعالیتهای بدنی بوده است( آلیسون و همکاران،  2006). محققی در تحقیق خود به بررسی موانع فرهنگی – اجتماعی مشارکت زنان در فعالیت های ورزشی پرداخت. نتایج نشانگر پایگاه اقتصادی اجتماعی بالاتر، میزان سرمایه فرهنگی، تمایل فردی و حمایت اجتماعی بیشتر از زنان ورزش کار نسبت به زنان غیر ورزشکار است. نگرش خانواده زنان ورزشکار، بیشتر و میزان پذیرش باورهای قالبی به طور معنی داری کمتر از زنان غیر ورزشکار است. اما از نظر سودمندی ادراک شده تفاوت معنی داری بین دو گروه وجود ندارد. همچنین نتایج رگرسیون لجستید نشان داد که متغیرهای سرمایه فرهنگی و تمایل فردی دو متغیر تاثیر گذار بر احتمال مشارکت ورزشی است.حال به عنایت به مطالب گفته شده و با توجه به این مسئله که فعالیت های ورزشی نقش مهمی در سلامت بدنی و روانی و به خصوص در سالمندان دارد. کاهش و به تاخیر انداختن ناتوانی مربوط به سالمندی یک مسئله عمده جامعه است و فعالیت بدنی می تواند نقش مهمی را در ایجاد و حفظ سلامت سالمندان داشته باشد. در این راستا در پژوهش حاضر تلاش بر این است.

 

1- وضعیت کنونی مشارکت ورزشی در بین زنان سالمند شهر یزد چگونه است. 2- عواملی که مانع مشارکت زنان سالمند شهر یزد در فعالیتهای جسمانی و ورزشی می شود را بررسی کرده تا با از بین بردن آنها بتوانیم علاقه زنان سالمند را به فعالیت های جسمانی ورزشی افزایش دهیم.

 

1-3ضرورت و اهمیت پژوهش

 

با توجه به‎‎این که زنان نیمی از جامعه بشری را تشکیل می دهند از جهات مختلف دارای اهمیت بوده و‎‎در برنامه ریزی های ‏گوناگون جامعه باید در نظر گرفته شوند .به گزارش ایونا ، یکی از‎‎اموری که برای زنان مطرح است ورزش می باشد ، ‏امروزه زنان زیادی در سطح جهان به ورزش‎‎های مختلف اشتغال دارند . همان طور که می دانیم زندگی فعالیت است و مبنای ‏به اصطلاح‎‎مواد درونی موجودات زنده نیز فعالیت است . صاحب نظران امروزه بر این عقیده اند که‎‎تمرین های حرکتی و ‏ورزشی برای اکثریت مردم اعم از زن و مرد دارای ارزش بسیار است‎ .‎دختران و زنان در سنین مختلف به حرکات مختلف ‏ورزشی نیاز دارند هر چند در بعضی از‎‎کارهای خانه تا حدودی این فعالیت های بدنی تامین می شود‎ . ‎در  سنین بالا به خصوص در جامعه ایرانی، میزان اندک ورزش و تحرک زنان، بسیار مهم و حتی می‌شود گفت خطرناک است. زنان، به خصوص در سنین بعد از یائسگی، به طور جهشی، در معرض خطر بیماری‌های قلبی و عروقی، پوکی استخوان و عوارض ناشی از آنها هستند.(احسانی،1382)

 

تحقیقات جدید نشان می دهد که تمرینات بدنی باعث افزایش توانائی های مغز نیز ‏شده و به انسان در معالجه بیماریهای روانی مانند افسردگی و اضطراب نیز یاری میرساند . در مقاله ای اشاره ‏شده بود که تمرینات بدنی مداوم و روزمره تاثیر بسیاری در معالجه افسردگی افراد دارد. (توماس،1370)

 

‏

 

نقش فعالیت ورزشی در سنین بالا

 

1-‏ تقویت سیستم اسکلتی و پیش‌گیری از ابتلا به بیماری پوکی استخوان(امیرخانی،1391)
مشخص شده است که تقویت سیستم اسکلتی بدن و متراکم بودن آن ارتباط مستقیمی با میزان فعالیت بدنی و فشارهای مکانیکی ‏دارد.‏‏

 

‏2- به تأخیر انداختن پدیده‌ی سالمندی یا پیر شدن(امیرخانی،1391)
با افزایش سن، مصرف انرژی پایه کاهش می‌یابد. به ازای هر 10 سال افزایش سن در بزرگسالی، میزان مصرف انرژی پایه ‏حدود 2 تا 3 درصد کاهش می‌یابد، که گفته می‌شود به دلیل از دست دادن توده‌ی عضلانی بدن و افزایش بافت چربی است.

 

این تغییرات در ترکیب بدن را می‌توان با ورزش کاهش داد. ورزش سبب حفظ توده‌ی عضلانی بدن و افزایش مصرف انرژی ‏پایه می‌گردد. هم‌چنین از یبوست و بیماری‌های قلبی- عروقی جلوگیری می کند که بعداً به آن اشاره خواهد شد و بدین ‏ترتیب پدیده‌ی سالمندی را به تأخیر می‌اندازد. ‏

 

‏3- مصرف بی‌واسطه و مستقیم اسیدهای چرب(عزیز زاده مقدم،1391)‏
برای ورود گلوکز به درون سلول و مصرف آن، وجود هورمون انسولین ضروری است. انسولین هورمونی است که از ‏افزایش قند خون جلوگیری می‌کند. این هورمون از آب شدن چربی بدن و آزاد شدن اسیدهای چرب از بافت چربی جلوگیری ‏می کند. حتی در صورت مصرف زیاد غذا، به ذخیره شدن انرژی به صورت چربی نیز کمک می‌کند. اما عضلات در حال فعالیت از این امر مستثنی هستند و می‌توانند بدون نیاز به انسولین، انرژی خود را علاوه بر گلوکز از ‏اسیدهای چرب نیز تأمین کنند .

 

4- تأثیر مثبت در بیماران دیابتی و کاهش مقاومت به انسولین(عزیز زاده مقدم،1391)‏
مشخص شده است که بافت چربی، گیرنده‌ی عمده‌ای برای انسولین ندارد و به طور بارزی باعث مقاومت به اثرات انسولین و ‏در نتیجه بالا رفتن قند خون و عوارض ناشی از آن می‌شود. ‏
ورزش با کاهش بافت چربی و افزایش میزان سوخت و ساز بدن، مقاومت به انسولین را کاهش داده و باعث بهبود عملکرد ‏گیرنده‌های انسولین شده و سطح گلوکز خون را کاهش می‌‌دهد.

 

5- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی و سکته‌های مغزی(رمضان پور،1391)
ورزش باعث کاهش اسیدهای چرب آزاد خون و افزایش کلسترول خون می‌شود. بدین طریق پدیده‌ی آترواسکلروز یا ‏تنگ شدن عروق بدن از جمله عروق قلبی و مغزی به تأخیر می‌افتد و هیچ‌گاه به حد بحرانی و انسداد (که در این صورت ‏شاهد سکته‌های مغزی یا قلبی خواهیم بود) نمی‌رسد. ‏

 

6- افزایش حجم گردش خون موثر بدن و جلوگیری از ترومبوز (لخته شدن خون) در سیاهرگ عمقی پا(رمضان پور،1391)‏

 

‏7- تقویت سیستم قلبی- عروقی، دستگاه تنفسی و سیستم ایمنی(رمضان پور،1391)‏‏

 

‏8- اثرات مثبت بر سیستم گوارشی(خلیلی،1390)

 

9-تاثیر ورزش در خانواده(عبدلی،1384)

 

سلامت هر یک از اعضای خانواده به ویژه زن مستقیما بر‎‎تصویر کلی سلامت خانواده تاثیر می گذارد‎ .
نگرش کلی زن نسبت به جسم و عملکرد‎‎فیزیکی بدنش در نگرش های کلی او تاثیر مستقیم دارد زیرا سلامت جسم و روان او ‏،‎‎روابط اجتماعی وی با دیگران را شکل می دهد . امنیت عاطفی او بر امنیت کلی خانــواده‎‎می افزاید و بهترین نشانه رشد و ‏پختگی عاطفی او بر هوش و توانایی سازگاری با موفقیت‎‎های جدید ، و هنگام مواجه با فشارها و ناراحتی ها با حداقل آسیب ‏پذیری فرد و گروهی‎‎است .تامین بهداشت جسم و روان برای زنان که در دوره ها و مراحل مختلف زندگی بر‎‎مسئولیت ‏خویش مراحلی چون بارداری ، زایمان و از همه مهمتر پرورش و تربیت فرزندان را‎‎پشت سر می گذارد از اهمیتی والا ‏برخوردار است .شخصیت کودک با نگرش های مادر در‎‎دوران باداری آغاز و از آن پس در آغوش و در کنار او از نظر ‏جسمانی ، روانی ، اخلاقی‎‎، اجتماعی و معنوی رشد و تکامل می یابد بدون شک مادر سالم و با نشاط بهتر از انجام‎‎این ‏مسوولیــــت بر می آید و خود نیز الگوی عملی و طبیعی سالمتری برای فرزندان خویش‎‎خواهد بود .زنان بـا ورزش کــردن می ‏توانند خصوصیات رفتاری ، اخلاقی و شخصیتی مطلوب‎‎برای یک زندگی سالم و شاداب را کسب کنند‎ . ‎ که به سادگی با ورزش قابل پیش‌گیری هستند.

 

5-.ZELMAN

 

5-.JOHNSON

 

5-DIEM