فضای ورودی شهرها مفصل ارتباطی بین فضای شهر و فضای طبیعی خارج شهر می باشند که مانند هر مفصلی خود را با ویژگی های هر دو فضا منطبق می کنند. اگر چه ماهیت این فضا تا حد قابل توجهی تحت تاثیر مولفه های فضای بیرون شهر و درون شهر می باشد، لیکن از هویت ویژه و خاصی برخوردار است. در واقع فضای ورودی شهر به عنوان یک فضای نیمه مستقل، جریان حرکتی از خارج به داخل شهر را به صورت پیوسته و تدریجی برقرار می سازد. از آنجایی که این فضاها اولین نقطه در هنگام ورود به شهر محسوب می شوند، اولا لازم است نشانگر هویت و شخصیت شهر باشند و فرد در طی حرکت در مسیر نه تنها با فضایی با هویت روبرو شود بلکه به هنگام نزدیک شدن به شهر، به تدریج شکل و شمایل شهر را نیز روئیت کند؛ ثانیاً مبادی ورودی خود نیز خوانایی لازم را برای ایجاد تصویر ذهنی مطلوب برای افراد و به ویژه مسافران را دارا باشد. با نگاهی در گذشته با تبدیل فضای ورودی شهر قدیم (برج بارو، دروازه و. . . ) کریدور ورودی اغلب شهرهای امروز با ساختمان های زشت و فرسوده، تعمیرگاه ها، انبار مصالح، اسقاطی اتومبیل و فضاهای متروکه و. . . . . . مواجه هستیم. پروژه های ساماندهی که تاکنون در خصوص مبادی ورودی شهرها صورت گرفته، بدون چارچوبی متناسب و ساختاری هماهنگ با ناحیه و منطقه مورد مطالعه بوده و کیفیت ساخت و ساز حاشیه ورودی به صورت پراکنده، نشان از خودرو بودن جریان توسعه و نبود نظارت بر این فضاها می باشد. همچنین این فضاها از بعد عملکردی با عدم توزیع متناسب کنش ها و فعالیت ها و کاربری‎ها مواجه اند که خود در کاهش کیفیت محیطی عملکرد حوزه بسیار موثر است. مبادی ورودی شهرها در حال حاضر محدوده های آباد و سر زنده ای نیستند و جهت گیری و انتخاب مسیر در آنها بسیار دشوار و اشتباه انگیز است. (قریب، 1382، ص51). امروزه تعریف حوزه ورودی در شهرهای ما با ایجاد دروازه جدید پشت تابلوی نام شهر یا نصب پارچه که روی آن به مسافرین و گردشگران خوش آمد گفته می شود صورت می گیرد، حال آنکه این راه حل پاسخگوی توقعات مورد انتظار از یک ورودی نیست چون این امر مستلزم طراحی و برنامه ریزی عمده ای است. هدف این پایان نامه بررسی تحولات کالبدی و کارکردی مبادی ورودی غرب شهر بندرانزلی به عنوان شهری بندری و توریستی است. توجه به مبادی ورودی شهرها به عنوان مساله که بسیاری از شهرهای کشور با آن درگیر هستند، یکی از موضوعات مهم در برنامه ریزی شهری است. از این رو بهبود وضعیت ورودهای شهر در جهت افزایش کیفیت محیط شهری و ایجاد جاذبه های توریستی ضروری به نظر می رسد. پایان نامه حاضر شامل پنج فصل، 176 صفحه، 20 جدول، 6 نمودار، 54 تصویر، و 18نقشه می باشد که:

در فصل اول: طرح تحقیق آورده شده است که در آن مواردی از قبیل، بیان مسئله و اهمیت و ضرورت تحقیق، سئوال ها، فرضیه ها و اهداف تحقیق ارائه گردید.

در فصل دوم: تحقیق به مسائلی از قبیل سابقه تحقیقات مشابه، تعاریف، مفاهیم و چارچوب های نظری که در آن به تعریف و شفاف سازی کلماتی کلیدی مانند : مفهوم کالبد شهر، فضای شهری و توسعه فضایی،عملکرد (کارکرد) و کالبد محیط، ورودی و ویژگی های آن، انواع ورودی، پرداخته شده است.

در فصل سوم: تحقیق، روش تحقیق و جامعه آماری و همچنین به طور خلاصه به ویژگی های جغرافیایی محدوده شهر بندرانزلی اشاره شده است.

در فصل چهارم: تحقیق به طور تفصیلی به یافته های میدانی محقق پیرامون محدودیت ها و امکانات توسعه کالبدی شهر انزلی، محتوای اصلی یا اساس طرح جامع شهر انزلی، تحولات کالبدی و کارکردی محدوده مورد مطالعه، پهنه های فضای ورودی شهر، بررسی ویژگی ها و توقعات موضعی از ورودی و سپس بررسی توقعات موردی از ورودی شهر از سمت غرب، به بررسی ویژگی های تبدیل پذیری، نفوذپذیری، پذیرندگی، خوانایی و تشخص پرداخته شده است، و همان روش مقایسه ای که ذکر شد را برای هر آیتم به صورت جداگانه در تمامی طول مسیر ورودی بررسی می کنیم.

در فصل پنجم: تحقیق به ارزیابی فرضیه ها، جمع بندی و نتیجه گیری از یافته های تحقیق و ارائه راه کارهای پیشنهادی می پردازد.

بیان مسئله

امروزه مبادی ورودی از جمله فضاهای فراموش شده شهرها بوده که با مشکلات و نابسامانی هایی روبه رو هستند. این نابسامانی ها در دو سطح نمود می یابد: در سطح اول، برخی از این نابسامانی ها منجر به آن گردیده اند که مبادی ورودی از حداقل مولفه های خوانده شدن به عنوان یک محیط و فضای مطلوب شهری (به صورت عام) بی بهره باشند. کیفیت ساخت و سازهای حاشیه مبادی ورودی که به صورت مجتمع های پراکنده و منفصل ظهور یافته اند، بر فقدان برنامه ریزی، خودرو بودن جریان توسعه و نیز نبود نظارت در این مبادی تاکید می ورزند. در سطح دوم: عدم سنخیت و تناسب میان شرایط موجود این حوزه‎ها با کیفیت فضایی مورد انتظار از مبادی ورودی شهر، باعث شده است تا منظر شهری برای بازدید کنندگان به درستی تعریف نشود. ورودی های شهرها به سطحی از کیفیت تنزل پیدا کرده اند که در

 فضاسازی آنها غالبا تنها عنصر مشهود برنامه ریزی شده، تعبیه یک تابلو است که ورود به شهر را متذکر شده و خوش آمد می‎گوید(ابلقی و دیگران، 1385، ص66). در شهرهای قدیم مفهوم ورود به شهر بیشتر به معنای نفوذ از یک زیستگاه محصور بوده اما در دوره های بعد دگرگونیهای روی نمود که مفهوم شهر و شهرنشینی را تغییر داد و شکل ورود به شهر را چهره های دیگر بخشید. مبادی ورودی به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای ساختار کالبدی و فضایی شهر علی رغم اهمیتی که به لحاظ کالبدی و زیبا شناسی دارد با جانمایی کاربری های ناهمگن و ناسازگار به فضای با ساختاری منفصل، فاقد هویت ومغشوش مبدل شده است. بدین ترتیب فضای ورودی بسیاری از شهرهای کشور با افت شدید کارکردی و کالبدی روبروست این امر آسیب های جدی به سیما و هویت شهرها وارد کرده است. منظر دارای ماهیت دو گانه عینی – ذهنی است. درک انسان از منظر وابسته به تجارب، الگوهای ذهنی، فرهنگ و تاریخ، ویژگی های کالبدی محیط و زمان است. دور نمای شهری منظری از شهر است که به هنگام نزدیک شدن به شهر دیده می شود. آنچه ورود به شهر را برای انسان ها قابل درک می کند وجود یک سری علائم بصری است که علی رغم وجود فیزیکی و مادی از بار معنایی برخوردارند. از نحوه استقرار فعالیت ها، کانون ها و محورهایی شکل می گیرند که در یک ارتباط درونی با همدیگر شبکه ای از مراکز و محورها و به عبارتی ” ساختار فضایی شهر” را  می سازند. سازمان فضایی شهر، مکان و شکل  ورود به شهر را تعیین می کند. از آنجا که ورودی‎ها  گره ها و نقاط آغازین سازمان فضایی هستند و اولین تصویر شهر به کمک آنها شکل می گیرد لزوم طراحی و برنامه ریزی آنها در شهر احساس می شود. ورودی ها مفصل ارتباطی شهر و حومه هستند و مرز و قلمرو شهر را تعریف می کنند (قوام پور، 1384، ص6). یکی از موثرترین و جذاب ترین نقاط هر شهر، مناظر ورودی آن بوده که در ذهن هر بیننده ای خاطره ای تاثیر گذار بر جای می گذارد. (ظاهری، 1380، ص5). به این دلیل ورودی معرف ویژگی های شهر و مرتبط با موقعیت های اصلیش است و از آنجا که با تعداد بی شماری مخاطب برخورد دارد باید از یک زمان مشترک، نشانه ها، زمینه عمومی و لایه های نمادینی برای پیوند، برخوردار باشد. (گروتر، 1383، ص54). عمدتا امتداد محور مبادی ورودی شهر با کانون‎های عمده کار و فعالیت و شبکه ی اصلی ارتباطی پیوند می خورد و نقشی مهم در سازمان یابی فضای انواع کاربری های شهری ایفا می کند. این حوزه می تواند در جهت یابی گسترش کالبدی شهر و در نهایت در ساختار کالبدی آن نیز به عنوان یک متغیر اثر گذار نقش آفرینی کند. رشد بالای جمعیت و گسترش بی رویه کالبدی شهرهای ما طی چند دهه اخیر، فقدان طرح های از پیش تدوین شده، ضعف قوانین و ابزارهای کنترلی ساخت و ساز به ویژه در مناطق حاشیه ای شهرها، شرایط نا مطلوبی را در حاشیه خیلی از شهرها به خصوص در محورهای ورودی آنها پدید آورده است. محدوده ورودی غرب بندرانزلی معمولا با عمکردهای همچون خدمات اتومبیل (پنچرگیری و تعویض روغن) غذاخوری های نامطلوب و ناخوشایند سکونتگاه هایی که نمی توان به آنها مسکن گفت، در دو سوی جاده که همچنان تا مرکز شهر پیش می رود شناخته می شود. محلی که مسافران و گردشگران وتازه واردین دراولین برخورد با آن مواجه      می شوند از اهمیت زیادی در جذب آنها برخودار است. در خصوص مسائل زیست محیطی وجود کاربری‎های نا سا زگا ر خرید و فروش ضایعات آهن قراضه، و نبود پوشش گیاهی مناسب یکی دیگر از مشکلات این ورودی است، ودر زمین های بایر تلی از زباله قرار دارد. وجود آلودگی صوتی و هوای ناشی از حضور بیش از حد خودروها، به ویژه در ایام حضور گردشگران و مسافرین یکی دیگر از مشکلات و معضلات زیست محیطی این ورودی است. در خصوص مسائل ترافیکی می توان کیفیت پایین آسفالت مسیر را مطرح کرد. که اغلب رانندگان از آن شکایت دارند. کف سازی نامناسب پیاده روها، تفاوت در کف سازی ها و تغییر ناگهانی در سطح پیاده رو از دیگر مشکلات مسیر است. همچنین علاوه بر توقف حاشیه‎ای در طول مسیر، خودرو های زیادی در پباده روهای این ورودی پارک شده ا ند، که حرکت عابران را با مشکل مواجه کرده است. و این خودروها معمولا در مقابل مغازه هایی که به تعمیرات خودرو می پردازند پارک شده اند، (سد معبر تجاری). در خصوص زیبا شنا سی می توان وجود ساختمان های نیمه کاره و زمین های بایر در اطراف ورودی شهرمشاهده نمود. تعدد و تنوع کثرت تابلوهای معرف کاربری، وجود کاربری های مزاحم شهری مانند کارگاه ها و تعمیرگاه ها را می توان مطرح کرد. خطرناک بودن برخی قسمتهای راه آسفالت ورود به شهر به دلیل عدم طراحی مناسب. عدم نصب علائم راهنمایی و رانندگی در مبادی ورودی و معابر و عدم خط کشی عابر پیاده، میزان روشنایی و نحوه ی نورپردازی کاربری های مبادی ورودی شهر یکی از عوامل موثر بر سطح امنیت ترافیکی و یکی از متغیرهای موثر بر جنبه های زیبا شناسی ورودی شهر محسوب می شود. ازاینرو به دلیل فراهم بودن زمینه جهت ایجاد و تاسیس منطقه آزاد تجاری – صنعتی در این شهر بندری، سرانجام سازمان نو پای منطقه آزاد تجاری – صنعتی انزلی از اواخر سال 1384 فعالیت های خود را در این بندر شروع کرده است. از آنجایی که فعالیت های اقتصادی در مناطق آزاد معمولا با رشد و توسعه زیر ساخت های وضع موجود و همچنین شتاب رشد کالبدی در مناطق شهری و حمل ونقل صادرات و واردات کالا ورود و خروج از مبادی ورودی های شهر نقش مهمی در تحولات منطقه مورد نظر دارد. و محدوده ورودی غرب شهر از زمانی دچار تحول شد. که عوامل و علل آن ساخت واحدهای مسکونی کلویر 2 توسط استانداری گیلان، واداره مسکن شهرسا زی استان با تفکیک قطعات زمین در سال (1368)، و همچنین واحدهای آپارتما نی مسکونی شرکت نفت در کلویر 1، در سال (1373)، و احداث واحدهای آپارتمانی مسکونی مهر از سال (1378)، وساخت مجتمع مسکونی گلهای بهشت توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، حساب 100 امام ره در سال (1382)،  افتتاح و راه اندازی بیمارستان جدید در محدوده ورودی شهر در سال (1382)، و تعریض جاده به عرض 13 متری تا قسمتی از محدوده ورودی شهر در سال (1383)، و راه اندازی پایانه مسافربری غرب شهرستان بندرا نز لی در فروردین 1392،  و اهمیت کاربری های مهم دیگر در طول مسیر ورودی شهر، شامل اردوگاه تفریحی دانش آموزی شهید گل‎آور شهرستان بند را نزلی، رستوران و مهما نسرا ی جهانگردی انزلی زیر نظر شرکت سرمایه گذاری ایرانگردی و جهانگردی، بازار ساحلی آسیا میانه، و هتل بزرگ سفید کنار، و یکی از مهم ترین تحولات منطقه مورد نظرعملیات احداث کنارگذر ورودی شرق به غرب بندرانزلی، که به طول 15 کیلومتر و عرض آن 6/25 متر است که شامل چهار خط عبور به عرض 65/3 متر و شانه 3/2 متری در طرفین و دو حاشیه هشت دهم متری است. این مسیر در دو قطعه اجرا می شود، و هر نقطه حدود هشت کیلومتر است که در قطعه یک 34 پل تیپ و در قطعه دو 30 پل تیپ وجود دارد. این کنار گذر در جنوب بندرانزلی و منطقه غازیان در حا ل احداث است که راه اصلی موجود انزلی – آستارا در غرب بندرانزلی و بدون وارد شدن به مناطق شهری از زمین های حاشیه مرداب و شالیزارهای موجود می گذرد، این محور با قطع کانال های اصلی ذکر شده در قسمت شرقی شهر بندرانزلی به راه اصلی رشت – انزلی متصل می شود. واهمیت بزرگراه کنارگذر با توسعه بنادر و ایجاد مسیر دریایی با کشورهای تازه استقلال یافته زمینه های رونق اقتصادی و اجتماعی منطقه را فراهم می کند. عواملی که در بروز تحولات کالبدی وکارکردی مبادی ورودی شهری نقش موثر دارند.