:
جغرافیاعبارت است از روابط متقابل انسان، تکنیک و محیط و یا روابط متقابل انسان، تکنیک، مدیریت و محیط ( پاپلی یزدی 1369 ).
اقلیم شناسی عبارت است از مطالعه علمی اقلیم یعنی توصیف و نمایش اقالیم، تجزیه و تحلیل عوامل، تفاوت بین اقالیم و کاربرد اطلاعات اقلیمی در حل مسائل جامعه (هاسچک 1980 ).
به عبارت دیگر هدف اقلیم شناسی عبارت است از کشف و تبیین رفتار طبیعی اتمسفر و بهره برداری از آن در جهت منافع انسانی. اقلیم به عنوان موضوع اصلی علم اقلیم شناسی از زمانهای بسیار دور برای انسان و جامعه علمی شناخته شده بوده است (دارست 1951 ).
اگر چه رفتار اتمسفر به وسیله قوانین مسلم فیزیکی قابل تبیین و تشریح است مثلا حرکت بخار آب یا هوا در اتمسفر به وسیله قوانین و اصول مشخصی کنترل می شود، ولی حالات ظاهری اتمسفر علاوه بر این که به وسیله رفتار اتمسفر کنترل می شود تحت تاثیر پستی و بلندیهای سطح زمین نیز قرار دارد و در نتیجه نمود ظاهر اتمسفر که به صورت تغییرات مداوم دما، رطوبت، ابرناکی، فشار و …جلوهگر می شود توسط اصول و قوانین مسلم و ثابت فیزیکی قابل بیان و توضیح نیست. در مجموع حالتهای اتمسفر واقعیتی است که از طریق مشاهدات مکرر در بعد زمان و مکان قابل درک است. به همین علت تغییرات روزمرهی حالت اتمسفر به صورت متغیرهای نیمه تصادفی فرض می شود و لذا با بهره گرفتن از توزیعهای آماری احتمالات قابل تبیین و توجیه است ( لندسبرگ 1987 ).
عمدهترین عامل هر توزیع آماری میانگین آن است که تا اواخر قرن نوزدهم مهمترین آماره تعریف اقلیم محسوب می شود. امروزه بسیاری از افراد عامه و حتی اقلیم شناسان آن را به کار میبرند اما در اواخر قرن 19 کوپن اعلام کرد که اقلیم یک منطقه فقط از طریق محاسبه میانگین دراز مدت عناصر هواشناسی آن تشریح و توصیف نمی شود (استرینگر 1982 ). بلکه در توصیف اقلیم یک مکان باید به فرینها و فراوانیها نیز توجه کرد. بنابراین امروزه اقلیم
از طریق بررسی فراوانی حدوث عناصر اقلیمی یک مکان مانند دما، بارش، نم نسبی، روزهای یخبندان و …تعیین می شود. فرایند تعیین اقلیم یا بر اساس فراوانی هواهای لحظهای متفاوت و مقدار زمانی و یا بر اساس مجموعه شرایط دراز مدت عناصر اقلیمی و با بهره گرفتن از روشهای آماری چند متغیره صورت میگیرد. ناهمواری، عرض جغرافیایی و دوری و نزدیکی به تودههای بزرگ آب از عمدهترین عوامل موثر
بر پراکنش مکانی دما به شمار میآیند. در فصول سرد و گرم اختلاف دمای میانگین سردترین و گرمترین نقاط کشور ایران آن چنان زیاد است که بخشهای مختلف کشور هم زمان فصول متفاوتی را تجربه می کنند ( منتظری 1392 ).
در سالهای اخیر دانشمندان به منظور تجزیه و تحلیل الگوهای اقلیمی توجه ویژهای به سریهای دمایی معطوف داشته اند، دما از مهمترین عناصر اقلیمی بوده و در تعیین نقش و پراکنش دیگر عناصر اقلیمی نیز موثر است. دما نیز از عوامل اصلی و اساسی در پهنه بندی و طبقه بندی اقلیمی بوده و بنابراین اساس نوسانات و تغییرپذیری دما بسیار حائز اهمیت بوده و به دلیل پیش بینی دماهای آتی نیز دارای اهمیت فوق العاده علمی _ کاربردی است. روشهای سری زمانی به منظور مطالعه اقلیم بهویژه بررسی دما در نوشتههای بیشماری مورد استفاده و استناد قرار گرفته است (قویدل رحیمی 1391 ).
دما یک متغیر ترمودینامیک و مهم جوی است که تغییر آن منشا بسیاری از تغییرات فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی بوده و اندازه گیری آن در جو در مقایسه با سایر عناصر جوی از سابقه طولانیتری برخوردار است (مسعودیان و دارند 1390 ). در سالهای اخیر تغییرات اقلیمی بهویژه گرم شدن کره زمین بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اقلیم کره زمین همواره در حال تغییر بوده، اما گرم شدن آن بیشتر مورد توجه اقلیم شناسان قرار گرفته است. از آنجا که دما از عناصر اساسی شکل گیری اقلیم است تغییرات آن می تواند ساختار آبوهوایی هر محل را دگرگون سازد. به همین دلیل بررسی روند دما در مقیاسهای زمانی و مکانی بخش بزرگی از تحقیقات اقلیم شناسی را به خود اختصاص داده است (اسدی و حیدری 1390). علیرغم وجود شواهدی بر تغییرات دما و هشدار تنی چند از دانشمندان در سالهای 1948 و 1947 راجعبه گرم شدن کره زمین عقیده مبتنی بر ایستایی اقلیم تا دهه 1970 کماکان وجود داشت. نتایج مطالعات گستردهای که در سطوح ملی، منطقهای و جهانی انجام شده است بیانگر افزایش دما در بسیاری از نقاط کره زمین و به طور کل افزایش میانگین دما هوای کره زمین میباشد. در طی چند دهه گذشته دماهای حداقل و حداکثر رفتارهای متفاوتی از خود نشان دادهاند و دمای حداقل در بسیاری از نقاط به طور آشکار نرخ افزایشی داشته است؛ گر چه دمای حداکثر هم در خیلی از نقاط نرخ افزایشی نشان میدهد. ولی به علت نرخ کمتر آن در مقایسه با دمای حداقل، موجب کاهش دامنه شبانه روزی دما شده است (رحیم زاده و عسگری 1383 ).
سرعت و ماهیت تغییرات پارامترهای اقلیمی در نیمه دوم قرن 20 متفاوت بوده و شتاب بیشتری به خود گرفته و روند آن با گذشته قدری متفاوت شده است. مساله تغییر آبوهوا همیشه با تردیدهای زیاد مواجه بوده و به همین دلیل محققین و دانشمندان مختلفی در زمینه ماهیت و علل آن کارهای تحقیقاتی زیادی انجام داده و فرضیه هایی را اعلام کرده اند که گاه در تناقض با یکدیگر هستند. تغییر آبوهوا یکی از پیچیدهترین مشکلاتی است که بشر در حال حاضر و آینده با آن مواجه خواهد بود. این پدیده ناشی از تغییراتی است که در فرایندهای اتمسفری رخ داده و باعث گرم شدن هوای کره زمین شده است و اثرات و پیامدهای مهمی در چرخه هیدرولوژی گذاشته، یکی از اثرات مهم این پدیده تغییر در منابع و مصارف آب کشاورزی است ( ابراهیمی 1384). دانشمندان و محققین بسیار زیادی معتقدند که در کره زمین نشانه هایی از گرمتر شدن تدریجی هوا وجود دارد. یکی از اساسیترین دلایل آنها این است که بیشتر انرژی رسیده از خورشید و دریافت شده از هوای احاطه شده به روی زمین در جو نگهداری شده و خروج آن از اتمسفر کره زمین به کندی صورت میگیرد. با وجود آن که علل واقعی تغییرپذیری اقلیمی به طور کامل شناخته نشده است لیکن فرضیه هایی به عنوان عوامل موثر در تغییرات اقلیم مطرح شده اند که نتیجه تمام این فرضیه ها تغییر پارامترهای درجه حرارت و بارش است ( نصیری محلاتی و همکاران 1385 ). میانگین دمای هوا در سطح کره زمین و تغییرات آن نمایهای از تغییرات اقلیمی است که تقریبا در تمامی نظریه های تغییر اقلیم از آن یاد می شود. برآوردها نشان میدهد که میزان میانگین دما در سال 2030 میلادی 7/0 تا 2 درجه سانتی گراد گرمتر از امروز خواهد بود. همچنین بر اساس مدلهای اقلیمی پیش بینی می شود که میانگین دمای هوای کره زمین در سال 2100 در حدود 2 تا 5/3 درجه سانتی گراد افزایش مییابد ( ابراهیمی و همکاران 1384 ).
[1] – Geography
[2] – Climatology
[3] – Haschke
[4] – Durst
[5] – Landsbrg
[6] – Stringer
[7] – Diurnal Ttemperature Range
فرم در حال بارگذاری ...