وبلاگ

اگرچه صنایع غذایی مانند بسیاری از علوم دیگر با روش های سنتی شروع شد اما امروزه این صنایع نه تنها علمی پیچیده به شمار می رود بلكه در پیشرفت علوم وابسته نقش بسیار مهمی دارد و این واقعیت روشن می شود كه در صنایع غذایی دیگر نمی توان متكی به تجربیات سنتی بود بلكه باید با بهره گیری هرچه بیشتر این سنت ها با بهره گرفتن از متخصصین در زمینه های علمی مختلف یک واحد موفق وپیشرفته را تشكیل داد. كمتر از دو قرن است كه تهیه و توزیع غذا به صورت تجاری وبه تدریج به صورت نوین امروز در آمده است تا جائیكه هر نوع فرآورده یا محصول در هر فصلی قابل خرید گشته است ولی از آنجا كه غذا ماده ای فاسد شدنی است روش های متفاوتی برای نگهداری طولانی مدت از مواد غذایی بوجود آمده است. میوه ها وسبزی ها محصولات كشاورزی هستند كه غنی از ویتامین ها می باشند و دارای غلظت بالای رطوبت و چربی پایین هستند و به خاطر حضور رطوبت زیاد سرعت فاسد شدن بالای دارند. اگرچه تولید میوه ها وسبزی ها در جهان افزایش داشته ولی این افزایش تولید متناسب با رشد جمعیت نبوده و پاسخگوی نیاز جمعیت نمی باشد. هدر رفتن میوه ها وسبزی ها به علت فعالیت بیولوژیكی و بیوشیمیایی محصولات تازه ، قرار گرفتن در شرایط نامساعد انبار سازی ، جابجایی و بازار های فقیر خارجی می باشد.بطوریكه برآورد می شود كه 25% از سبزیجات در دوره ای كه حداكثر تولید وجود دارد به هدر می روند. و بر اساس اطلاعات و آمار داده شده در ایران به علت نبود امكانات كافی جهت نگهداری یک سوم تولید میوه ها وسبزی ها ازبین می رود. با كم كردن محتوای رطوبت در میوه ها وسبزی ها  كه باعث كاهش فعالیت میكروارگانیسم ها و قارچ ها می شود می توان از فسادشان جلوگیری كرد. فعالیت های میكروبی زمانیكه محتوای رطوبت محصول بالای 10% باشد در حداكثر قرار دارد بطوریكه محتوای رطوبت بالای db))13/4% و یا (wb)4% برای سبزی ها میتواند باعث فساد گردد. به همین منظور برای نگهداری محصولات كشاورزی و انبار كردن آنها باید رطوبت را كاهش داده و در واقع آنها را خشك كنیم        (تا رطوبت حدود 5%) تا از حمله و فساد توسط فعالیت های میكروارگانیسم ها و قارچ ها جلوگیری كنیم. خشك كردن محصولات كشاورزی مخصوصا سبزیجات یكی از قدیمی ترین روش ها برای نگهداری غذاهاست كه بشر می شناسد. در واقع خشك كردن جدا كردن رطوبت از محصولات تا زمانیست كه از فساد دور شوند و ارزش غذایی آنها نیز حفظ

 گردد.یکی از مهمترین تغییرات فیزیکی که طی فرایند خشک کردن در مواد غذایی ایجاد می شود کاهش حجم آن است از دست دادن آب و گرم شدن باعث ایجاد تنش در ساختار سلولی مواد غذایی می گردد که نتیجه ی آن تغییرات شکل و کاهش ابعاد آن است. بطوریکه تغییر شکل و کاهش حجم در اکثر موارد یکی از ویژگی های منفی در نظر مصرف کننده بشمار می آید.مواد غذایی که تحت شرایط بهینه خشک می شوند صدمه ی کمتری متحمل شده و سریع تر و کامل تر جذب آب می کنند. خشک کردن خصوصیات سطحی ماده غذایی را تغییر می دهد. همانطور که اشاره شد اغلب محصولات کشاورزی فسادپذیرند بنابراین بایستی سریعأ مصرف شوند یا اینکه برای مصارف بعدی تحت شرایط کنترل شده فرآوری و نگهداری گردد که خشک کردن یکی از روش های مطلوب نگهداری است.

محصولات به روش های مستقیم ویا سنتی (باانرژی خورشیدی) و روش های غیر مستقیم (روش های صنعتی و دستگاهی) خشك می شوند

مقایسه خشک کردن به روش صنعتی و سنتی

1-روش‌های سنتی خشک کردن بر کیفیت محصول تاثیرات منفی می‌ گذارد، مانند افزایش چروکیدگی بافت، سخت شدن سطح محصول، تغییرات نامطلوب در رنگ، عطر، ‌طعم، وکاهش ارزش غذایی آن.

2-در خشک کردن مواد غذایی به روش صنعتی می توان آب و هوای محیط خشک کن را کنترل کرد ولی در خشک کردن آفتابی این عمل انجام نمی گیرد و آب و هوا غیر قابل کنترل است.

3-مواد غذایی خشک شده در خشک کن صنعتی نسبت به مواد غذایی خشک شده به وسیله ی آفتاب دارای کیفیت بهتری هستند.

4-برای انجام عملیات خشک کردن به روش صنعتی به محیط کمتری نیاز است ولی در خشک کردن به روش سنتی تقریبا محصول هر 8 تا 5/8 هکتار سطح زیر کشت به نیم هکتار زمین برای خشک کردن احتیاج دارد.

5-شرایط بهداشتی در کارخانه و داخل دستگاه های خشک کن قابل کنترل است ولی در مزرعه و در فضای باز احتمال آلوده شدن محصولات به گرد وغبار وایجاد آلودگی توسط حشرات و پرندگان وجود دارد.

6-خشک کردن صنعتی نسبت به خشک کردن سنتی هزینه ی بیشتری را در تولید محصولات به خود اختصاص می دهد با این همه به دلیل کیفیت بهتر مواد غذایی خشک شده به روش صنعتی دارای ارزش پولی بیشتری هستند.

7-هنگام خشک کردن مواد غذایی به وسیله ی نور خورشید بافت های این مواد در اثر تنفس مداوم کاهش می یابد که این عمل با کاهش مواد قندی به وسیله ی تخمیر توام است که کمتر از مواد قندی در مواد خشک شده با خشک کن صنعتی است.

8-تحت شرایط یکسان و مطلوب رنگ میوه های خشک شده با نور خورشید نسبت به رنگ میوه های خشک شده به روش صنعتی می تواند از کیفیت بهتری برخوردار باشند همچنین برخی از میوه های نارس در طول دوره ی خشک شدن با نور خورشید بطور آهسته و مداوم تغییر رنگ می دهند ولی این عمل در طول دوره خشک شدن به روش صنعتی رخ نمی دهد.

9-معمولأ هنگام پخت و عمل آوری کیفیت مواد غذایی خشک شده به روش صنعتی نسبت به مواد غذایی خشک شده با نور خورشید بالاتر است هرچند که محصولاتی چون گوشت حیوانات و ماهی که به روش سنتی خشک شده اند بیشتر مورد توجه قرار می گیرند.

10-خشک کردن مواد غذایی با نور خورشید هزینه ی کمتری را در بر می گیرد اما از نظر مدت زمان خشک شده و بالا بردن کیفیت مواد غذایی خشک شده به روش صنعتی با صرفه تر و مناسب تر است همچنین در بسیاری از کشورها که کشاورزی در سطح وسیعی از آن صورت می گیرد ولی دارای آب و هوای مساعدی نیستند خشک کردن به روش سنتی در سطح گسترده و مطلوب نمی تواند عملی باشد.

در این تحقیق اثر عوامل مختلف مثل دما ،نوع سبزی و نوع جابجایی هوا بر میزان ضریب انتقال جرم در فرایند خشک کردن سبزیجات توسط خشک کن آزمایشگاهی بررسی شد تا بتوان برای توسعه وکاربردی تر کردن روش های صنعتی خشک کردن تصمیم گیری بهتری داشت.