وبلاگ

انگلیسی……………………………………………………………………………………………………. 74

چکیـده

کشورهای ایران و افغانستان به حکم مؤلفه هایی همچون جغرافیا، تاریخ، اقتصاد، و فرهنگ بر همدیگر تأثیر گذاشته اندو از هم تأثیر می پذیرند. ظهور طالبان و حوادث 11سپتامبر2001 و حضور آمریکا در افغانستان که منجربه سقوط طالبان و استقرار یک دولت جدید مبتنی بر اصول لیبرال دموکراتیک با نظارت جامعۀ جهانی شد، موجب اهمیت بیشتر تحولات این کشور در ارتباط با امنیت ملی ایران شده است. محیط استراتژیک ایران به گونه ای است که افغانستان به یکی از مهمترین حلقه های این محیط تبدیل شده است. از این رو سوال این پژوهش این بوده است که: برآمدن دولت جدید درافغانستان طی سالهای 2013 الی 2001 و ایجاد صلح در افغانستان چه تاثیری بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران داشته است؟ فرضیۀ این پژوهش بر آن است که پس از واقعه11 سپتامبر، با روی کارآمدن دولت جدید در افغانستان،و استقرار دموکراسی و صلح در آن کشور ، موجب تأثیرات مثبتی در افزایش امنیت جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با افغانستان شده، اما تأثیرات منفی هم داشته که میتوان به ایجاد تهدیدات جدید امنیتی علیه جمهوری اسلامی ایران ناشی از ترتیبات امنیتی میان آمریکا و افغانستان و ایجاد پایگاه های نظامی در افغانستان اشاره کرد.در این تحقیق با توجه به اهمیت روابط ایران و افغانستان و مسائل امنیتی و سیاسی بین دو کشور از روش توصیفی-تحلیلی و برای جمع آوری داده ها از روش کتابخانه ای بهره برده ایم، ضمن آنکه چون  نظریۀ صلح دموکراتیک از توانایی لازم برای ریشه یابی و تحلیل و پیش بینی تحولات داخلی افغانستان برخوردار بوده است، از این نظریه استفاده نموده، و به بررسی تأثیر و نقش استقرار دولت جدید افغانستان در ایجاد افزایش امنیت کشور جمهوری اسلامی ایران و آثار مثبت و منفی آن پرداخته ایم .

واژگان کلیدی: ایران، افغانستان، امنیت ملی، صلح پایدار.

-1- بیان مسئله

ایران و افغانستان دو کشور همسایه و دارای مرزی مشترک به طول 945 کیلومتر میباشند. روابط دیپلماتیک این دو کشور از دیرباز دستخوش حوادث و فراز و نشیبهایی بوده و با وقوع حادثه 11 سپتامبر 2001 و حمله آمریکا به افغانستان و تشکیل دولت جدید(حامدکرزای) و استقرار صلحی پایدار فصل جدیدی در روابط  ایران و افغانستان گشوده شده است.

 دولت جدید در افغانستان نسبت به دولت قبل از خودش حکومت طالبان از مبانی مردمی  بیشتری برخوردار است؛ زیرا در زمان حکومت طالبان اساسأ مردم حق انتخاب ، دادن رأی ، حق بیان ، حق ابراز فردیت و حق تعیین سرنوشت خود را نداشتند. در نظام حکومتی طالبان قانون اساسی و  دموکراسی وجود نداشت، زیرا طالبان اعتقاد به قانون اساسی  و  دموکراسی نداشته و معتقد  بود در اسلام دموکراسی  زمینه ای ندارد، انتخابات را یک امر تقلیدی غیر اسلامی می دانست؛ در نتیجه ملت حق نظارت بر دولت را نداشته و آزادی بیان و حقوق شهروندی و جامعۀ مدنی نیز وجود نداشت. زنان حق تحصیل و اشتغال و حق حضور تنها در جامعه را نداشتند و باید برقع می‌پوشیدند، و مردان باید ریش می گذاشتند. افغانستان در دوره 5 ساله حکومت طالبان درگیر جنگ‌های داخلی بود و این بی ثباتی موجب ناامنی و تردد غیرمجاز و مهاجرت به کشور ایران و همچنین موجب گسترش قاچاق و ترانزیت مواد مخدر به ترکیه و اروپا و نیز افزایش جرم و جنایت و افزایش اعتیاد در ایران گردید. لذا  این عامل یعنی حرکت به سوی دموکراتیک شدن دولت جدید طی سالهای 2001 الی 2013 باعث شده در سیاست خارجی با کشورهای دیگر من جمله با ایران سیاست کاهش منازعات را در چارچوب صلح دموکراتیک پیگیری نماید.

یکی از نکاتی که می تواند در این تحقیق مورد بررسی قرار گیرد، تاثیر این تحولات بر امنیت ملی کشور جمهوری اسلامی ایران است. امنیت ملی به معنای حفظ تمامیت ارضی، حفظ جان مردم، بقاء و ادامه سازمان های اجتماعی وحاکمیت کشور، حفظ و ارتقاء منابع حیاتی کشور، نبود تهدید جدی از خارج نسبت به منافع ملی و حیاتی کشور می باشد. با توجه به پیوندهای تاریخی و ژئوپلیتیکی دو کشور ایران و افغانستان هر گونه تغییر شرایط سیاسی افغانستان می تواند آثار مثبت و منفی عدیده‌ای بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به همراه داشته باشد. ایران بدلیل استقلال سیاسی و عدم تکیه بر قدرتهای خارج از منطقه، اهمیت بیشتری به همسایگان خود داده و امنیت منطقه ای خود را در تحکیم روابط و پیوندهای امنیتی با کشورهای همسایه جستجو نموده و بدون تردید همسایگان ایران به عنوان محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران تلقی می شوند. ازسال2001 به بعد روابط دیپلماتیک ایران و افغانستان با توجه به نزدیکی جغرافیایی، و قرابت فرهنگی و پتانسیل های اقتصادی و تکنولوژیکی، در چارچوب مسائل اقتصادی و بازسازی افغانستان و همچنین موضوع مواد مخدر، و مباحث مربوط به مهاجرین افغانی و برقراری صلح و ثبات سیاسی و امنیت در افغانستان بوده، و صلح و ثبات سیاسی درافغانستان می تواند تأمین کنندۀ منافع و تضمین کنندۀ امنیت ملی ایران از ناحیه مرزهایی که با ایران دارد باشد. در حوزه مسایل اقتصادی، بازار مصرف افغانستان، برای تجار و بازرگانان ایران مهم خواهد بود، و گسترش تعاملات و همکاری های عمرانی و اقتصادی بین دو کشور هم دارای منافع اقتصادی است، و هم موجب افزایش همگرایی در سایر حوزه ها به خصوص حوزه های امنیتی می شود. لذا نزدیکی و روابط حسنه این دو کشور می تواند در امنیت ملی ایران تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر جای گذارد. ازطرف دیگر حضور نظامی آمریکا درافغانستان موجب کاهش نفوذ و قدرت مانور ایران در افغانستان و گسترش حوزه ژئوپلیتیکی آمریکا شده که میزان آسیب پذیری ایران را در حوزه ژئوپلیتیکی افزایش داده و تهدیدی جدی علیه امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است .