وبلاگ

متن کامل پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته : مهندسی معماری

 

عنوان : طراحی محله­ طبیعت­ دوست در شیراز

 

 

 

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

 

دانشکده هنر و معماری

 

پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه كارشناسی ارشد

 

رشته مهندسی معماری

 

عنوان:

 

طراحی محله طبیعت­ دوست در شیراز

 

استاد راهنما:

 

سرکار خانم دکتر ریما فیاض

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

 

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

 

فهرست مطالب:

 

1- فصل اول (طرح تحقیق)………………………………………………….. 1

 

1-1- بیان مساله…………………………………………………………….. 1

 

1-2- اهداف………………………………………………………………….. 2

 

1-2-1- اهداف اصلی……………………………………………………….. 2

 

1-2-2- اهداف فرعی………………………………………………………… 2

 

1-3- ضرورت طرح…………………………………………………………… 2

 

1-4- چهارچوب نظری……………………………………………………… 2

 

1-5- فرضیه و سوالات……………………………………………………. 3

 

1-6- روش تحقیق……………………………………………………….. 3

 

2- فصل دوم (پیشینه تحقیق)…………………………………………… 4

 

2-1- رابطه انسان و طبیعت………………………………………………. 4

 

2-1-1- چهار دوره ی ارتباط انسان با طبیعت……………………………. 4

 

2-2- تاریخچه حضور طبیعت در معماری…………………………………. 5

 

2-3- شکلگیری تئوری بایوفیلیا…………………………………………….. 6

 

2-4-بایوفیلیا در گستره ی علم…………………………………………….. 6

 

2-5- ورود بایوفیلیا به حوزه طراحی…………………………………………. 6

 

3- فصل سوم (طبیعتدوستی)……………………………………………….. 7

 

3-1- واژه ی بایوفیلیا………………………………………………………….. 7

 

3-2- طبیعت دوستی (بایوفیلیا)…………………………………………….. 7

 

3-3- علم عصب شناسی و طبیعت انسان……………………………….. 8

 

3-3-1- معماری برخواسته از طبیعت انسان……………………………….. 9

 

3-3-2- انسان بیولوژیک و نظریه الگوها…………………………………… 10

 

3-3-3- انسان متعالی و سرشت نظم…………………………………….. 12

 

3-4- سرشت نظم…………………………………………………………… 14

 

3-4-1- پدیده حیات………………………………………………………… 14

 

3-4-2- نظریه ی مراکز……………………………………………………….15

 

3-4-3- پانزده خصلت بنیادی………………………………………………..16

 

4- طراحی طبیعت دوست(بیوفیلیک)…………………………………….. 22

 

4-1- رابطه ی گرایش پایداری و گرایش بایوفیلیک……………………….. 24

 

4-2- معرفی عناصر طراحی طبیعت دوست………………………………. 25

 

4-2-1- ویژگی های محیطی………………………………………………… 26

 

4-2-2- اشکال و فرم های طبیعی…………………………………………. 29

 

4-2-3- الگوها و فرایندهای طبیعی……………………………………….. 31

 

4-2-4- نور و فضا………………………………………………………….. 33

 

4-2-5- روابط مکان مند……………………………………………………. 34

 

4-2-6- روابط تکاملی انسان و طبیعت……………………………………. 37

 

4-3-  جدول هیرواگین……………………………………………………… 39

 

5- شهر طبیعت دوست……………………………………………………..41

 

5-1- شهرهای بایوفیلیک کدامند…………………………………………. 42

 

5-1-1- شاخصه های یک شهر بیوفیلیک………………………………… 43

 

5-1-2- توصیف شهرهای بایوفیلیک………………………………………… 45

 

5-2- استراتژی های زیست تقلیدی برای شهرها………………………… 46

 

5-3- فرم و شکل کلی در شهر طبیعت دوست……………………………. 48

 

5-3-1- شبکه های سبز………………………………………………………48

 

5-3-2- تراکم…………………………………………………………………. 49

 

5-3-3- معابر پیاده و سواره……………………………………………….. 51

 

5-3-4- خودرو……………………………………………………………… 51

 

5-3-5- سیمای شب………………………………………………………52

 

5-4- معرفی عناصر موجود در شهر طبیعت دوست……………………… 53

 

5-5- شکل دهی به الگوهای زنده ی رفتاری و اجتماعی……………… 56

 

5-5-1- تدوین یک زبان……………………………………………………. 57

 

5-5-2- معرفی الگوهای مناسب………………………………………….. 58

 

5-6- نمونه های موردی در زمینه ی شهر طبیعت دوست……………… 62

 

5-6-1- اوا لنکسمیر، کولنبرگ، هلند……………………………………… 62

 

6- خانه طبیعت دوست…………………………………………………. 72

 

6-1- نظم پیچیده………………………………………………………….72

 

6-2- چشم انداز و سر پناه……………………………………………….. 72

 

6-3- وسوسه……………………………………………………………… 73

 

6-4- مخاطره:peril…………………………………………………………..

 

6-5- الگوهای الکساندر…………………………………………………… 74

 

7- فصل هفتم (شناخت سایت)…………………………………………… 77

 

7-1- جغرافیا و اقلیم شیراز………………………………………………… 77

 

7-1-1- توپوگرافی و شیب منطقه………………………………………… 78

 

7-1-2- لرزه خیزی…………………………………………………………. 79

 

7-1-3- سیل………………………………………………………………… 80

 

7-1-4- آب های سطحی………………………………………………… 81

 

7-1-5- آب های زیر زمینی………………………………………………… 82

 

7-1-6- بارندگی…………………………………………………………….. 83

 

7-1-7- دما…………………………………………………………………. 83

 

7-1-8- رطوبت نسبی…………………………………………………….. 84

 

7-1-9- جریان باد………………………………………………………….. 84

 

7-2- قنات ها و آب های جاری شیراز……………………………………. 85

 

7-2-1- باغ های شیراز…………………………………………………….. 86

 

7-2-2- پارک ها و باغ های معاصر……………………………………….. 89

 

8- انتخاب سایت………………………………………………………….. 90

 

8-1- ویژگی های طبیعی……………………………………………….. 90

 

8-2- ویژگی های عملکردی……………………………………………….. 90

 

8-3- ویژگی های حمایتی……………………………………………….. 91

 

8-4- موقعیت قرارگیری…………………………………………………. 91

 

8-4-1- موقعیت شهری…………………………………………………. 91

 

8-4-2- موقعیت جغرافیایی………………………………………………. 93

 

8-4-3- عناصر شاخص سایت…………………………………………… 94

 

9- فصل نهم (طراحی)…………………………………………………… 99

 

9-1- برنامه ریزی………………………………………………………….. 99

 

9-1-1- بافت مسکونی……………………………………………………. 99

 

9-1-2- واحدهای تجاری…………………………………………………… 99

 

9-1-3- جمعیت معیار……………………………………………………..100

 

9-2- شکل دهی به یک زبان الگو………………………………………. 100

 

9-2-1- انتخاب الگوها…………………………………………………….. 101

 

9-3- طراحی کلی (مستر پلان) …………………………………………..123

 

9-3-2- زون بندی…………………………………………………………… 124

 

9-3-2-1- وضعیت فعلی…………………………………………………. 124

 

9-3-3- معیارهای بیوفیلیک………………………………………………. 126

 

9-3-4- شکل نهایی………………………………………………………. 129

 

9-4- واحد همسایگی…………………………………………………….. 131

 

9-5- خانه………………………………………………………………….. 132

 

منابع و مآخذ……………………………………………………………..135

 

فصل اول: طرح تحقیق

 

1-1- بیان مسأله

 

رابطه ی انسان با طبیعت موضوعی جذاب و مورد توجه در امر طراحی و معماری است که میزان این رابطه دائماً در نوسان بوده است. پس از دور شدن از طبیعت در جریان انقلاب صنعتی و بعد از آن جریان های معماری و شهرسازی مدرن، امروزه این حقیقت بر هیچ کس پوشیده نیست که انسان چه از نظر روحی(و معنوی) و چه از نظر جسمی(و مادی) نیازمند طبیعت است. نیازی که همواره با خلقت انسان در پیوند بوده است. اما دغدغه پاسخگویی به این نیاز منجر به پیدایش گرایشاتی در حوزه ی طراحی گشته است. گرایشاتی نظیر طراحی ارگانیک، طراحی پایدار، طراحی سبز و طراحی اکوتک. اما در این میان گرایشی با عنوان طراحی طبیعت دوست “biophilic design” شکل گرفته که در پی دستیابی به راهکارهایی است که طی آن حضور انسان در بستر طبیعت کمترین خدشه را به کیفیت بکر بودن طبیعت وارد نماید یا طبیعت بکر را به همراه تمامی قواعدش وارد محدوده محیط های انسان ساخت نماید و در نهایت ساختمان را به عضو زنده ای از طبیعت مبدل نماید.

 

بیشترین رابطه ی انسان با فضای مصنوع در حوزه فضاهای مسکونی است یا به عبارتی دیگر هر انسان بیش از هر مکان دیگری عمر خود را در محدوده ی مسکونی سپری می کند. در نتیجه ضرورت طراحی فضاهای طبیعت دوست در محدوده­ مسکونی بیش از هر محدوده دیگری احساس می شود.

 

این پژوهش با هدف لحاظ نمودن همه جانبه­ی طبیعت در معماری امروز، طراحی خانه­ای را دنبال می­ کند که فرایند­ها و سیستم­های طبیعی

 را شبیه سازی نموده و با طبیعت هماهنگ باشد و نهاتا قابلیت شکل گرفتن محله ای مسکونی را مطابق با معیارهای طراحی طبیعت دوست میسر سازد.

 

این که چگونه می­توان حضور بکر، حداکثری و فاخر طبیعت را در یک بافت مسکونی با الگوی زندگی متناسب با طبیعت محقق نمود پرسش اصلی این پروژه خواهد بود.

 

2-1- اهداف

 

1-2-1- اهداف اصلی

 

– ارتقای سطح کیفی محدوده­ سکونت انسان از طریق به حداکثر رساندن حضور طبیعت و مصادیق آن در قالب اشکال، سیستم­ها و فرایند­های طبیعی در عرصه­ زندگی شهری و به عبارتی دیگر زندگی بخشیدن به کالبد ساختمان­ها و محیط ­های انسان ساخت.

 

2-2-1- اهداف فرعی

 

– کمک به احیای محدوده های سبز شهر شیراز با حفظ و در صورت نیاز اصلاح تراکم جمعیتی و کاربری­های محدوده­ انتخابی اجرای طرح.

 

– استفاده از مناسب­ترین الگوی سکونت با به دست آوردن برآیندی از الگوی زندگی مردم منطقه و الگوهای متناسب با طراحی طبیعت محور و پایدار.

 

3-1- ضرورت طرح

 

ساخت و ساز در محدوده­های سبز شهری علی­الخصوص شهر­هایی نظیر شیراز و اصفهان رو به رشد است و در صورتی که الگویی مدون در این محدوده وجود داشته باشد به یقین آسیب ساختمان­های غیر قابل اجتناب را به حداقل رسانده و هویت شهری مانند شیراز را حداقل در محورهای سبز تاریخی­اش حفظ و احیا می نماید. از این رو طرح فوق در جهت تبدیل یک محله مسکونی که در محدوده محور سبز دلگشا به سعدی شهر شیراز قرار گرفته به محله­ای طبیعت محور، تلاش می­نماید تا با انتخاب محل احداث خانه طبیعت دوست در این محدوده، به شکلی همه­جانبه از طبیعت بومی در سطوح مختلف منطقه حمایت نماید و شاید تعریفی متناسب با اصول طراحی طبیعت­دوست را در عرصه زندگی انسان ارائه دهد.

 

4-1- چهارچوب نظری

 

در این پژوهش سعی شده تا با کنار هم قرار دادن ویژگی­های طراحی بیوفیلیک در کنار دیگر مفاهیم طبیعی مهم نظیر بوم منطقه و الگوهای طراحی مسکونی، نهایتا به الگویی بهینه برای طرح مورد نظر دست یابیم.

 

5-1- فرضیه و سوالات

 

– حضور طبیعت در زندگی انسان از ضروریات جوامع امروزی است و موجب ارتقای شرایط جسمی و روحی انسان می شود.

 

– آیا می توان طبیعت بکر را در شکلی پایدار و از طریق شبیه سازی سیستم ها و فرایندهای طبیعی در کالبد و الگوی معماری وارد نمود.

 

– آیا می توان کالبد معماری را به محل امنی برای زندگی متعادل گونه های جانوری و گیاهی تبدیل نمود.

 

– الگوی بهینه ی زندگی و سکونت با توجه به اضافه شدن بعد طبیعت به معماری چیست و تا چه میزان از کهن الگوها می توان بهره گرفت.

 

6-1- روش تحقیق

 

در این پژوهش از طریق تحلیل داده های به دست آمده از کتب معتبر در زمینه معماری طبیعت دوست و تطبیق نتایج نهایی با نمونه های عملی انجام شده سعی در دستیابی به الگوی بهینه زندگی، مطابق با رویکرد طرح، خواهد بود. در نهایت طرح با معیارهای طراحی طبیعت دوست مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت و به میزان موفقیت طرح در این زمینه امتیاز تعلق خواهد گرفت.

 

فصل دوم: پیشینه تحقیق

 

1-2- رابطه انسان و طبیعت

 

طرز تفکر انسان در مورد طبیعت عامل مهمی در مورد نحوه­ تأثیرگذاری وی بر روی طبیعت یا همان معماری و شهرسازی است. در این زمینه همواره دو نوع تفکر وجود دارد، تفکر شرقی که در آن انسان خود را جزئی از طبیعت می­دانسته و همواره در ارتباطی تنگاتنگ و چندسویه با آن به سر می­برده است. و تفکر غربی که طی آن یک رابطه­ سه­گانه بین انسان، خدا و طبیعت وجود دارد، به طوری که دو رابطه­ انسان- طبیعت و خدا-طبیعت در این میان شکل گرفته است. (گروتر, 1383, ص. 146).

 

1-1-2- چهار دوره­ ی ارتباط انسان با طبیعت:

 

در رابطه­ با سیر رابطه­ انسان و طبیعت در طول تاریخ چهار بخش را می­توان شناسایی کرد:

 

دوره اول: دوره­ای که انسان­ها در مقابل طبیعت ناتوان و نسبت به آن متعهد بوده ­اند. در این دوره انسان­ها تحت سلطه­ی طبیعت قرار داشته اند و طبیعت بر تمام ابعاد زندگی آنان تسلط داشته است. انسان تنها به دنبال تأمین نیازهای اولیه­ی بقا مانند امنیت و غذا بوده است.

 

دوره­ دوم: در دوره دوم که تا ظهور انقلاب صنعتی ادامه دارد، انسان­ها در یک تقابل سازنده با طبیعت قرار دارند. جوامع طبیعی و دینی سنتی احترام خاصی برای طبیعت و منابع آن قائل هستند. در این دوره استفاده و بهره ­برداری از طبیعت با یک اصول مشخص و در حد نیاز می­باشد و تخریب جدی به طبیعت وارد نمی­ شود. (محمودی نژاد, 1388, ص. 100). البته دستیابی گسترده به معماری بومی یکی از دستاوردهای ارزشمند این دوره است که در اثر تعامل مثبت و طبیعی انسان­ها با طبیعت حاصل شد و در بسیاری از مناطق دنیا به طرز موفق و قابل تقدیری تکامل یافت. شاید این برهه از زمان تناسب بیشتری با نظریه­ی فرازگرا در مورد رابطه­ انسان و طبیعت داشته باشد، مبنی بر اینکه انسان در طول تاریخ با یک سیر پیشرفت­گرا به تدریج رابطه­اش را با طبیعت تکمیل نموده است.

 

دوره­ سوم: با ظهور انقلاب صنعتی و ارائه­­ی تفکرات جدید در مورد دین و انسان و جهان هستی انسان­ها خود را مالک بی­چون و چرای جهان هستی می­پندارند. انسان­ها نحوه­ برخورد با طبیعت را در جهت بازدهی حداکثر اقتصادی و مادی مد نظر قرار داده (محمودی نژاد, 1388, ص. 100) و در این راستا، بهره­ گیری از طبیعت به بهره­کشی از طبیعت مبدل می­ شود و تخریب منابع طبیعی شدت می­یابد. شاید نظریه­ی فرودگرا در مورد رابطه­ انسان و طبیعت را بیش از هر دوره­ای بتوان به این دوره نسبت داد مبنی بر اینکه انسان در طول دوره­ حضورش بر کره­ی زمین به تدریج از طبیعت فاصله گرفته به طوری که بهترین و کامل­ترین رابطه­اش با طبیعت در آغاز طبیعت بوده است.

 

دوره­ چهارم: اما در دوره­ اخیر بشر به این نتیجه رسیده­است که انهدام طبیعت و تخریب منابع آن نتیجه­ای جز انقراض نسل بشر و انهدام زیست­کره نخواهد داشت. از این رو در این دوره­ اخیر اصلاحاتی در مورد نحوه­ برخورد با طبیعت آغاز شد. در این دوره درک از آسیب­های محیطی بالاتر رفته و جامعه­ جهانی در صدد سازگاری صنعت با طبیعت بر آمده است (محمودی نژاد, 1388, ص. 127).

 

2-2- تاریخچه حضور طبیعت در معماری

 

جوامع امروزی در حالی به سمت حفظ طبیعت و تلفیق آن با معماری حرکت می­ کنند که بیشتر صاحب­نظران به حضور طبیعت در معماری بومی گذشته معترفند. اما توجه دوباره به طبیعت بعد از انقلاب صنعتی را می­توان به طراحی قصر بلورین توسط ژوزف پاکستن نسبت داد. در بحبوحه­ی شکل­ گیری جنبش­های معماری قرن بیستم پیدایش گرایشات ارگانیک توسط فرانک­لوید رایت و همچنین گرایش اکسپرسیونیستی گائودی به طبیعت به ادامه­ این مسیر قوت بخشید. مواجهه با بحران انرژی و همچنین بیداری جوامع در مورد فجایع زیست­محیطی و نابودی منابع منجر به شکل­ گیری گرایشات اکولوژیک گردید. تعریف مفهوم پایداری و شکل­گیری  انجمن ساختمان سبز آمریکا و متعاقبا گرایش معماری سبز نقطه­ی شتابی در زمینه­ فراگیر شدن حضور طبیعت در ساختمان بود. با معطوف شدن توجه طراحان به شگفتی­های موجود در طبیعت گرایش بومیمتیک یا زیست­وارگی پا به عرصه­ طراحی نهاد و در پی آن در تلفیق با تکنولوژی و علوم رو به رشد گرایش بیونیک شکل گرفت. این حوزه مفاهیمی نظیر بیومورف(زیست دگردیسی) را نیز در برگرفت. آخرین گرایش از این مجموعه گرایش بیوفیلیک یا زیست­دوست است که از قلب علوم بیولوژیک به شکلی جامع و همه­ جانبه پا در عرصه­ تئوری، علم و طراحی نهاده است.

 

3-2- شکل­ گیری تئوری بایوفیلیا

 

دکتر ادوارد ویلسون استاد زیست­شناسی دانشگاه هاروارد که در زمینه­ زیست­شناسی مشهور به سلطان مورچگان است پس از بیست سال تحقیق و پژوهش بر روی زندگی اجتماعی حشرات به خصوص مورچه­ها مقوله­ی زیست­جامعه ­شناسی را مطرح کرد. پس از آن با یافتن شواهدی در زمینه­ طبیعت نهفته در رفتار انسان­ها متوجه وابستگی ذاتی و همیشگی نسل بشر به طبیعت شد و تئوری بایوفیلیا را در سال 1984 در قالب کتابی با عنوان باوفیلیا منتشر نمود. نظریه­ی وی با استقبال شایانی در مجامع علمی مواجه گشت و جوایز بین ­المللی ارزنده­ای را به خود اختصاص داد. در سال 1993 کتاب فرضیه­ بایوفیلیا به وسیله­ دکتر استفان کلرت مدرس علوم محیطی در دانشگاه ییل وبا همکاری دکتر ادوارد ویلسون منتشر شد و این سر آغاز ورود بیوفیلیا به عرصه­ طراحی است.

:

 

پیشرفت و اعتلای هر سیستم و نهادی در گرو کارآمدی عناصر و اعضای آن است .کار آمدی و کارایی اعضا نیز در نتیجه سلامت جسمانی و روانی مناسب و متعادل آنها تحقق می یابد.بنابراین می توان گفت بهداشت و سلامت روانی یكی از ضرورتهای اجتماعی است؛ چرا كه عملكرد مطلوب جامعه مستلزم برخورداری از افرادی است كه از نظر سلامت و بهداشت روانی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند. برهمین اساس نیز یكی از اهداف و برنامه‌های نظام‌های اجتماعی، تلاش برای ارتقاء سطح رفاه و بهزیستی افراد جامعه است . انسان عصر حاضر بیش از گذشته برای غلبه بر فشارهای روانی ، به نظام های حمایتی چون خانواده، دوستان ، همکاران و… نیاز دارد. یکی از راهبردهای مناسب جهت کنارآمدن با فشارهای روانی، جلب حمایت های اجتماعی است . حمایت های اجتماعی که از خانواده و شبکه شخصی دریافت می شود ، برای سلامتی و بهزیستی ضروریست و همچنین نقش تسهیل کنندگی در سازگاری با تنشها دارد و از این رو به عنوان یکی از عوامل مهار کننده اثرات منفی تنش شغلی نیز شناخته شده است .

 

-2          بیان مسئله:

 

     سلامت روان که حالتی از سلامتی عاطفی و اجتماعی است ،به علت اثرگذاری بر وضعیت و سلامت جسمانی مقوله ای بسیار حائز اهمیت به شمار می آید. سلامت روان در واقع منبعی است که افراد را قادر می سازد ، زندگی خود را به شکل موفقیت آمیزی اداره نمایند. عوامل متعدد محیطی ، اجتماعی و جسمی بر وضعیت سلامت روان اثر گذارند؛ یکی از این عوامل حمایت های اجتماعی است.

 

     حمایت اجتماعی از جنبه های مختلف احساسی، اطلاعاتی ، مصاحبتی و نظایر آن که در خلال رخدادهای زندگی روزمره یا بحران هایی که فرد با آنها روبه روست ، ظاهر می شود. فقدان یا کاستی حمایت اجتماعی ، موجب آسیب پذیری در مقابل تنیدگی ( فشار یا استرس ) شده و زمینه را برای بروز انواع اختلالات روانی ، به ویژه افسردگی ، اضطراب و اختلال در عملکرد اجتماعی را فراهم می آورد . در واقع به نظر می رسد که یکی از تبعات درک حمایت اجتماعی از سوی افراد، تامین سلامت روان آنهاست . به بیانی دیگر شاید بتوان گفت که حتی هسته اصلی درمان بیماریها و اختلالات روانی ، حمایت و درك خانواده ، جامعه و اطرافیان است.آمارها نشان می دهد که بین  10 تا 40 در صد از جمعیت بالای پانزده سال کشور دچار بیماری روانی هستند و برخی ارقام شیوع افسردگی را تا 30 در صد کل جمعیت کشور برآورد می

 کنند (قدسی، 3:1382).

 

     اسمیت و هابس معتقدند، اختلالات روانی ناشی از فروپاشی منابع حمایت اجتماعی به ویژه روابط خانوادگی هستند ؛ به عنوان مثال فقدان حمایت اجتماعی به طور مستقیم و غیر مستقیم موجب افسردگی می گردد. اختلال افسردگی چه از نظر منابع حمایت اجتماعی و چه از نظر تنیدگی های محیطی که بر فرد وارد می شود ، جنبه برون زا و واکنشی به محیط اجتماعی دارد .

 

     کارشناسان سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده اند که بیش از 150 میلیون نفر از جمعیت جهان از اختلالات عصبی- روانی  و روانی – اجتماعی رنج می برند(حسینی ،1380) .

 

     در سال های اخیر پژوهش هایی در زمینه رابطه سلامت روان و حمایت اجتماعی  انجام گرفته است . این بررسی ها از یک سو مبین آنست که وجود حمایت اجتماعی تاثیر مستقیم بر سلامت روان دارد و یکی از پیش بینی کننده های سلامت محسوب می گردد ؛ اما از سوی دیگر یافته هایی نیز نشان داده اند که همیشه رابطه ای قوی بین سلامت و حمایت اجتماعی وجود ندارد ، چرا که حمایت تنها یکی از عوامل دخیل در سلامتی است و شواهدی وجود دارد که حمایت اجتماعی در وضعیت سلامت برخی از افراد اثر گذار نمی باشد.

 

1-3         انگیزه پژوهشگر:

 

     مطالعه آمارهایی که حکایت از گسترش و شیوع اختلالات روانی در بین جوانان دارد،پژوهشگر را بر آن  داشت تا با توجه به اهمیت نقش جوانان به عنوان نیروهای فعال در سازندگی کشور ، به بررسی سلامت روانی جوانانی که در پیکره مدیریت شهری کلان شهر تهران فعالیت می نمایند، با تأکید بر عامل حمایت های اجتماعی غیر رسمی ( یکی از عوامل دخیل در سلامت روان) بپردازد.

 

1-4         هدف اصلی تحقیق:

 

     هدف اصلی در این پژوهش، بررسی نقش ابعاد مختلف حمایت های اجتماعی در میزان سلامت روان جوانان و مقایسه وضعیت سلامت روان در بین جوانانی که از حمایت های اجتماعی بالایی بهره مند هستند و آنها که مراتب ضعیف تری از این حمایتها را دریافت می دارند؛ می باشد. لذا پژوهش  حاضر بر آنست که به این سؤالات پاسخ دهد که :

 

1. آیا بین میزان حمایت اجتماعی جوانان با میزان سلامت روان آنها رابطه مثبت وجود دارد ؟

 

1. آیا بین میزان سلامت روان جوانان از نظر تعلق داشتن به پایگاه های اقتصادی- اجتماعی مختلف، تفاوت وجود دارد؟

 

1. آیا بین میزان حمایت اجتماعی جوانان متأهل و غیر متأهل تفاوت وجود دارد و این تفاوت بر سلامت روان آنها اثرگذار است ؟

 

1. آیا بین میزان حمایت اجتماعی با میزان افسردگی جوانان رابطه وجود دارد؟

 

1. آیا بین میزان حمایت اجتماعی با میزان اختلال کارکرد اجتماعی جوانان رابطه وجود دارد؟

 

1. آیا بین میزان حمایت اجتماعی با میزان نشانه های جسمانی جوانان رابطه وجود دارد؟

 

1. آیا بین میزان حمایت اجتماعی با میزان اضطراب و بی خوابی جوانان رابطه وجود دارد؟

1-5         ضرورت و اهمیت تحقیق:

 

     با توجه به پیامدهای مؤثر سلامت روان در زندگی افراد ، اهمیت پژوهش در این حوزه نمود بیشتری می یابد. بررسی ها نشان می دهد که برخورداری از سلامت روان زمینه ساز رشد مهارتهای فکری و ارتباطی را فراهم می نماید و عملکرد موفق فرد را در زمینه کارکردهای ذهنی، ارتباطی، عاطفی ، هیجانی و… موجب می گردد.

 

     بنا به گزارش سازمان بهداشت جهانی(WHO) ، اختلالات روانی یکی از مهمترین علل ناتوانی و از کار افتادگی در جهان می باشد ؛ از آنجا که بسیاری از این اختلالات در اواخر نوجوانی یا اوایل جوانی شروع می شوند، توجه به سلامت روان این گروه به عنوان نیروی فعال جامعه ، اهمیت قابل ملاحظه ای خواهد داشت.

 

     نتایج پژوهشی که در سال 1383 بر روی نوجوانان و جوانان 30-15 ساله شهر تهران صورت گرفته ، مؤید  آنست که میزان شیوع اختلالات روانی در این شهر 3/29 درصد است که نزدیک به 10% بیش از آمارهای جهانی بوده و نسبت به سایر مطالعاتی که به همین منظور روی گروه های مختلف جامعه در سالهای گذشته انجام شده ، بالاترین رقم به دست آمده است ( بیابانگرد،1383) .

 

     از آنجا که ادراک حمایت های اجتماعی ممکن است به عنوان یکی از پیش بینی کننده های سلامت روان محسوب گردد، بررسی میزان رابطه این حمایتها با وضعیت سلامت روان جوانان می تواند جهت برنامه ریزی در حوزه مسایل آنها موثر بوده و با مشخص نشدن نقش هر یک از ابعاد حمایت ، راهکارهایی را برای ارتقاء سیستم های حمایت اجتماعی ارائه نماید .

امروزه با گسترش روزافزون اینترنت در جهان، تعداد کاربران اینترنتی به صورت فزاینده­ای در حال رشد می­باشد. این امر پتانسیل بالایی را برای تجارت الکترونیک ایجاد کرده، لذا شرکت­ها مجبور به انجام فعالیت­های تجاری از طریق اینترنت شده ­اند.

 

تبلیغات همواره جزء حوزه های مهم در بازاریابی و دنیای تجارت می­باشد. در بین روش­های مختلف بازاریابی اینترنتی، تبلیغات اینترنتی یکی از مواردی است که بیشترین کاربرد و استفاده را داراست (کاتلر و همکاران[1]، 2012).

 

در حیطه تبلیغات اینترنتی، نگرش به تبلیغات از اهمیت به سزایی برخوردار است. نگرش، یكی از مهم­ترین مفاهیم درسیستم­های اطلاعاتی و تحقیقات بازاریابی است. در سالهای اخیر، این متغیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. ولی متغیر اعتماد به تبلیغات اینترنتی، چندان مورد بررسی محققان قرار نگرفته است و بیشتر تحقیقات، در زمینه اعتماد به تجارت الکترونیک است. این امر در حالی است که مبحث اعتماد به تبلیغات، خود یک عامل تعیین­کننده برای ایجاد پاسخ رفتاری در مشتریان می­باشد. همچنین در حوزه پاسخ رفتاری، کلیک تبلیغات و خرید اینترنتی به عنوان دو متغیر پاسخ رفتاری، قابلیت این را دارند که به صورت مجزایی مورد بررسی قرار گیرند.

 

تحقیق حاضر به دنبال بررسی پاسخ رفتاری کاربران به تبلیغات اینترنتی با تبیین نقش اعتماد و نگرش به تبلیغات اینترنتی می­باشد. لذا در این فصل به طور خلاصه و با توجه به موضوع تحقیق، ابتدا به ضرورت و اهمیت انجام تحقیق و بیان مسئله پرداخته می­ شود و سپس قلمرو، اهداف، سؤال و فرضیه ­های تحقیق بیان می­گردد. در ادامه به تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق نیز اشاره می­گردد.

 

 

 

• اهمیت موضوع

در سالهای اخیر علی رغم فراگیر شدن اینترنت، تبلیغات اینترنتی با توسعه چندانی مواجه نبوده است. یکی از دلایل این عدم توسعه، عدم اعتماد کاربران به تبلیغات اینترنتی می­باشد. این امر در حالی است که امروزه بیشتر واحدهای کسب و کار برای بهره­‌برداری كامل از توانایی­های خود و دسترسی به مشتریان جهانی، بازارهای مجازی را مورد توجه قرار می‌دهند (بیویلیان و تیگر[2]، 2013). بنابراین بهبود و افزایش اثربخشی تبلیغات، تبدیل به یکی از دغدغه­های شرکت­ها و موسسات فعال در فضای مجازی گردیده است.  یکی از راه­های بهبود و افزایش این اثربخشی، کسب اعتماد مشتریان به تبلیغات اینترنتی می­باشد. به نظر می­رسد بتوان با تغییر نگرش مشتریان به تبلیغات اینترنتی، با افزایش اعتماد مشتریان به تبلیغات روبرو گشت (جیانگ و همکاران[3]، 2013).

 

در کنار این عوامل، درک پاسخ رفتاری مصرف کنندگان بسیار حائز اهمیت است چون پاسخ رفتاری نقش قابل توجهی را در رفتارهای خرید مصرف­ کنندگان ایفا می­ کند. پاسخ رفتاری را می­توان در قالب دو بعد خرید اینترنتی و کلیک تبلیغات مورد توجه قرار داد (انورمیر[4]، 2012). در عصر حاضر، تعداد مصرف­ کنندگانی که از بستر اینترنت برای خرید استفاده می­نمایند به سرعت در حال افزایش است. خرید اینترنتی، دامنه انتخاب وسیعی از فرصت­ها و دسترسی بیشتر و راحت­تر به اطلاعات را فراهم می­نماید. خرید در بستر اینترنت، این امکان را به کاربران می­دهد تا محصولات و خدمات را در سطح جهانی به مقایسه بگذارند (چنگ و همکاران[5]، 2013). علاوه بر خرید اینترنتی، کلیک تبلیغات نیز به عنوان یکی دیگر از ابعاد پاسخ رفتاری، به شدت مبتنی بر عملکرد می­باشد و در عین حال به عنوان شاخصی مهم برای بررسی پاسخ­های رفتاری مصرف­ کنندگان نسبت به تبلیغات اینترنتی مورد استفاده قرار می­گیرد. در واقع این متغیر رفتاری می ­تواند میزان اثربخشی تبلیغات اینترنتی را مورد سنجش قرار بدهد (انورمیر، 2012).

 

 

 

• بیان مسأله

ارتباطات بازاریابی شامل اجزاء مختلفی از قبیل: ارتقاء فروش، روابط عمومی، بازاریابی مستقیم و  تبلیغات[6] است که تبلیغات جزء مهمی از بازاریابی، به ویژه بازاریابی الکترونیکی می­باشد (استراوس و فروست[7]، 2001)، به طوری که امروزه شرکت­ها، به دلیل نقش حیاتی تبلیغات در اطلاع رسانی به مشتریان و ترغیب مشتریان به خرید، مبالغ هنگفتی را برای تبلیغات الکترونیکی هزینه می­ کنند (عباسی و محمدیان، 1386).

 

ظهور اینترنت یکی از بزرگترین تغییرات تکنولوژیکی در تاریخ جهان می­باشد، این ظهور تاثیر عمیقی بر زندگی روزمره افراد در سراسر جهان داشته است (بیویلیان و تیگر، 2013). آمارهای اخیر نشان داده است که بیش از 4/2 بیلیون نفر، در حدود یک سوم جمعیت جهان از اینترنت استفاده می­ کنند (آمار اینترنت جهان[8]، 2013). دسترسی به اینترنت زندگی افراد را آسان­تر نموده است، زیرا تقریبا همه چیز، بدون توجه به زمان و مکانی خاص به صورت بر خط[9]، قابل دستیابی می­باشند. از آنجایی که اینترنت کاربران زیادی را جذب نموده است، شرکت­ها و بازاریابان تمایل دارند تا از این طریق محصولات و خدمات خود را تبلیغ نمایند (بیویلیان و تیگر، 2013).

 

تبلیغات اینترنتی[10] به عنوان روشی برای انتشار هر چه بیشتر اطلاعات جهت تاثیرگذاری بر خریداران و معاملات تجاری در محیط وب می­باشد. اشلوزر و همکاران[11](1999) تبلیغات اینترنتی را هر نوع محتوا و مضمون تجاری موجود در اینترنت می­دانند که شرکت­ها برای آگاه کردن مصرف­ کنندگان در مورد کالاها و خدمات خود طراحی می­نمایند.

 

 

در حال حاضر، تبلیغات اینترنتی یک تجارت بزرگ محسوب می­ شود: درآمد تبلیغات اینترنتی در امریکا به 36.6 بیلیون دلار در سال 2012 رسیده است، که این رقم افزایش 15% در تبلیغات را در مقایسه با سال 2011 نشان می­دهد. درآمد تبلیغات از طریق موبایل به عنوان بخشی از تبلیغات اینترنتی، با رشد 111%، از 1.6 بیلیون دلار در 2011 به 3.4 بیلیون دلار در 2012 مواجه بوده است (گزارش درآمد تبلیغاتی[12]، 2012).

 

سازمان­های متنوع، به نوبه خود خواهان استفاده هر چه بیشتر از فضای ایجاد شده در بستر اینترنت می­باشند. از سویی با عدم اعتماد مصرف­ کنندگان رو به رو می­باشند، مصرف­ کنندگانی که دارای نگاه­ها و نگرش­های متفاوت به تجارت و تبلیغات اینترنتی هستند (طاهری راویزی، 1390).

 

یکی از مؤثرترین تئوری­ها در پژوهش­های بازاریابی، نگرش نسبت به تبلیغات[13] می­باشد (برنر و کومار[14]، 2000؛ بیهال و همکاران[15]، 2004؛ مک کنزی و همکاران[16]، 1989). نگرش نسبت به تبلیغات، زمینه برای پاسخ به یک محرك تبلیغاتی خاص، به صورت مطلوب یا نامطلوب طی یک موقعیت نمایشی خاص می باشد (بیهال و همکاران، 2004). در واقع می­توان گفت که نگرش مصرف ­کننده به تبلیغات، منعکس­کننده­ اثربخشی تبلیغات[17] می­باشد. انتظار می­رود که نگرش مثبت مصرف­ کنندگان به تبلیغات، به یادآوری برندی که در تبلیغات نشان داده می­ شود، منجر گردد و بر پاسخ رفتاری[18] افراد تاثیر بگذارد (مهتا[19]، 2000).

 

پاسخ­های رفتاری به مجموعه فعالیت­هایی مربوط می­گردد که کاربران در طول و یا بعد از روابط متقابلشان با محیط خارجی از خود بروز می­ دهند (تنگ و همکاران[20]، 2011). پاسخ رفتاری در این پژوهش از دو متغیر تشکیل شده است: 1) تعداد دفعاتی که یک کاربر، بر تبلیغات کلیک می­نماید و 2) تعداد دفعات خرید محصولات و برندهای نشان داده شده در تبلیغات توسط کاربر (انورمیر، 2012).

 

علت انتخاب این دو متغیر در این تحقیق بدین دلیل است که: 1) کلیک تبلیغات[21] به صورت گسترده­ای به عنوان یک شاخص مهم پاسخ­های رفتاری مصرف­ کنندگان نسبت به تبلیغات اینترنتی مطرح می­گردد. 2) خرید اینترنتی[22] به صورت گسترده­ای در تحقیقات مرسوم تبلیغات، به عنوان ابزاری برای اندازه ­گیری اثربخشی تبلیغات به کار می­رود (وانگ و همکاران[23]، 2010).

 

اثربخشی تبلیغات همواره یکی از دغدغه­های فعالان حوزه تجارت الکترونیک و تبلیغات بوده است. فعالان این حوزه همواره درصدد اندازه ­گیری اثربخشی انواع رسانه ­ها می­باشند تا از این طریق بتوانند حداکثر سودآوری را برای مشتریان خود فراهم آورند. یکی از راه­های افزایش این تاثیر، کسب اعتماد مصرف­ کنندگان می­باشد. از اینرو شناخت راه­های افزایش اعتماد مصرف­ کنندگان، از دیرباز یکی از دغدغه­های شرکت­های تبلیغاتی بوده، و شرکت­ها سرمایه ­گذاری­های کلانی را برای شناخت راه­های افزایش اعتماد مشتری انجام داده­اند.

 

اندازه ­گیری اعتماد کاربران و درک این که کاربران چگونه به تبلیغات پاسخ می­دهند، بخصوص این که پژوهش­ها در دهه­های اخیر نشان داده است، که در حدود 70% افراد معتقدند که تبلیغات غیرقابل اعتماد می­باشد و تنها ابزاری برای وادار کردن افراد به خریدن چیزهایی هستند، که در واقع به آنها هیچ احتیاجی ندارند، حائز اهمیت می­باشد (کافی و همکاران[24]، 1994). در واقع اعتماد عامل مهمی برای در نظر گرفتن به عنوان بخشی از درک کاربر از تبلیغات می­باشد (پترسامانسن[25]، 2012).

 

اعتماد حالتی از عدم اطمینان است حالتی میان دانستن و ندانستن، چون فردی که از تمام جزییات مسئله آگاه است، می ­تواند یک تصمیم منطقی بگیرد و احتیاجی به اعتماد کردن ندارد (بامبرگر[26]، 2012). اگر افراد هیچ گونه اطلاعاتی نداشته باشند، هیچ مبنایی هم برای اعتماد کردن ندارند و در بهترین حالت می­توانند امیدوار باشند. اعتماد هنگامی ایجاد می­ شود که شخص اعتمادکننده، هیچ گونه گزینه­ای برای انتخاب ندارد ولی روی یک نتیجه احتمالی موقعیتی، که اطلاعات محدودی در موردش موجود است، حساب می­ کند، با این حال از اطلاعات در دسترس، برای ارزیابی انتخاب­هایش و ارزیابی اعتماد به اعتمادشونده استفاده می­ کند (پترسامانسن، 2012).

 

به نظر می­رسد در این مورد، در کشور خلا تحقیقاتی وجود داشته باشد به نحوی که شاهد تبلیغات گسترده با هزینه­ های بسیار زیاد ولی با اثربخشی پایین از جنبه جلب اعتماد مشتریان می­باشیم. این نگاه  موجب می­گردد تا واکنش­های متفاوتی به تبلیغات اینترنتی وجود داشته باشد.

 

بدین ترتیب در این پژوهش، تلاش بر این است که  با در نظر گرفتن تحقیقات صورت گرفته در حوزه های مرتبط، رابطه­ بین نگرش به تبلیغات اینترنتی، اعتماد به تبلیغات اینترنتی، کلیک تبلیغات و در نهایت خرید اینترنتی را در بین کاربران اینترنتی مورد بررسی قرار دهد و بیان نماید که آیا رابطه­ای بین­شان وجود دارد؟

 

[1]. Kotler, et al.

 

[2]. Beauvillain & Tiger

 

[3]. Jiang, et al.

 

[4]. Anwar Mir

 

[5]. Chang, et al.

 

[6]. Advertising

 

[7]. Strauss & Frost

 

[8]. Internet World Stats

 

[9]. Online

 

[10]. Internet advertising

 

[11]. Schlosser, et al.

 

[12]. Internet Advertising Revenue Report (IAB)

 

[13]. Attitude toward advertising

 

[14]. Bruner & Kumar

 

[15]. Biehal, et al.

 

[16]. Mackenzie, et al.

 

[17]. Advertising effectiveness

 

[18]. Behavioral responses

 

[19]. Mehta

 

[20]. Tang

 

[21]. Adclicking

 

[22]. Online shopping

 

[23]. Wang, et al.

 

[24]. Calfee, et al.

 

[25]. Petur Samundsson

 

[26]. Bamberger

:

 

اعتماد[1] یکی از مولفه های سرمایه اجتماعی است که شرایطی ویژه و بحث انگیز دارد. برخی آنرا محصول سرمایه اجتماعی می دانند نه مولفه ی آن و برخی نیز سرمایه اجتماعی را مترادف با اعتماد می گیرند و آنرا تنها مولفه ی سرمایه اجتماعی قلمداد می کنند (ردادی، 1389: 71) اعتماد به همراه هنجارها و شبکه ها، در همه تعاریف سرمایه اجتماعی حضور دارد. اعتماد، شرط عمده و کلیدی برای موجودیت هر جامعه ای است. جامعه شناسان دریافته اند که بدون اعتماد، زندگی روزمره که ما برای خود فراهم می کنیم، به سادگی امکان پذیر نیست. امروزه بیشترین توافق در مورد این که  اعتماد یک مولفه ضروری در همه روابط مستمر اجتماعی است، وجود دارد. لذا یکی از عوامل و مولفه های مهم شکل گیری بر همکنش های اجتماعی پیوسته و روابط اجتماعی سازنده در هر جامعه ای وجود اعتماد در میان کنشگران آن جامعه است. (موسوی،111:1391)

 

در تعاریف جامعه شناسی، شاخص اعتماد به عنوان شاخص بنیادی و اساسی برای توصیف ریشه های بسیاری از پدیده ها مورد توجه قرار می گیرد. حال اگر این شاخص دچارکاستی و افول گردد. طبیعی است که بحران های اجتماعی مختلفی در جامعه ایجاد می شود (ماکویی، 1390: 109) به همین دلایل من را برآن داشت تا واکاوی مفهوم اعتماد و شیوه های اعتمادسازی مخاطب را در فرنگ اسلامی (قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص)) که ذخیره ارزشمندی از مفاهیم سرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی را دارا است را مورد بررسی قرار داده. امید است نتایج این پژوهش به گسترش اعتماد درجامعه ایران کمک کند.

 

1-1- بیان مسأله

 

اعتماد درجای جای جامعه از ابتدایی ترین روابط همچون روابط خانوادگی که رابطه مادر و فرزند و… را شامل می شود آغاز و تا ارتباطات گسترده فرهنگی و اجتماعی و سیاسی ادامه می یابد و به عنوان یک متغیر مهم و اساسی در اولویت قرار می گیرد که در سنین پایین اعتماد در سطح خانوادگی و بستگان و در سنین بالاتر در محیط اجتماعی جامعه مثل گروه های همسان و مراکز و نهادهای جامعه گسترش می یابد. (وثوقی و دیگران، 1388: 135) به بیان ساده تر اعتماد از جمله پدیده های اجتماعی است که پایه بسیاری از تعاملات و کنش های روزمره در جوامع انسانی چه در زمینه ارتباطات میان فردی و چه در حوزه ارتباطات اجتماعی بین گروه هاست. اعتماد در تمامی سطوح اجتماع از سطح خرد (خانواده) گرفته تا سطح کلان (جامعه) و حتی فراتر ازآن (جهانی) را در بر می گیرد. فرهنگ اعتماد درجریان فرایند اجتماعی شدن (جامعه پذیری) آموخته می شود. اعتماد به همراه هنجارها و شبکه ها، در همه تعاریف سرمایه اجتماعی حضور دارد. «ارتباط» یا «ارتباطات» زمانی اتفاق می افتد که دو اصل مشارکت و اعتماد کردن درآن اتفاق افتاده باشد. موارد گفته شده در بالا اهمیت و ضرورت اعتماد و به تبع آن اعتمادسازی را در تمامی سطوح و ارکان جامعه را مشخص می گرداند.

 

آنچه موضوع این نوشتار را تشکیل می دهد «شیوه های اعتمادسازی مخاطب از نگاه قرآن و سنت پیامبراکرم (ص)» می باشد. در این نوشتار تعریف اعتماد از منظر دانشمندان علوم مختلف و روشن شدن مشترکات این تعاریف و رسیدن به یک تعریف جامع، جایگاه، ضرورت

 وگستره نیاز به اعتماد، جایگاه اعتماد، عوامل ایجادکننده اعتمادسازی به طور عموم، موانعی که اعتماد را از بین می برد، شرایطی و ابزارهایی که اعتماد ایجاد می کند. و رسیدن به یک دستورالعمل جامع از منظر قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص) برای گسترش فرهنگ اعتمادسازی و رسیدن به جواب این سوال که اعتمادسازی از منظر قرآن و سنت پیامبر(ص) چه جایگاهی دارد و شیوه های آن کدام است مورد بررسی قرار می گیرد.

 

2-1- ضرورت و اهمیت موضوع

 

تطور جوامع انسانی درگرو تراکم و پیچیدگی روابط و تعاملات اجتماعی و به بیان دیگر شبکه ای شدن آنها است. چنین حجم تراکم بدون وجود «اعتماد» که درحکم خمیرمایه ای برای شکل گیری و پایداری روابط اجتماعی در مقیاس های خرد، میانی و کلانی است، امکان پذیر نیست و این خود نیازمند فرهنگی است که ازآن به عنوان فرهنگ اعتماد یاد می شود؛ فرهنگی که نه تنها مولد اعتماد که بن مایه ای کلیدی برای سرمایه اجتماعی است و پیش شرطی بنیادی برای تحقق دموکراسی، سامان و نظم اجتماعی پویا و درنهایت توسعه در شئون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است. از این منظر برای جوامعی چون جامعه ایران که در گذار تاریخی شان قرار داشته و درکارنامه خود تجربه حکومت های خودکامه و مستبد را که سمی برای فرهنگ اعتماد است، دارند و نیز مواجه با افت و خیزها و شکنندگی های ویژه ای هستند، اهمیت دوچندانی پیدا می کند؛ چرا که این نوع جوامع بیش از هر نوشدارو و سرمایه دیگری نیازمند بسط و تقویت فرهنگ اعتماد هستند تا به جای ارزش های اخلاقی منفی چون تظاهر و چاپلوسی، دروغ، نفاق و وابستگی، ارزش های مثبتی چون شهامت، صداقت، یکرنگی و خود اتکایی را بنشانند تا به جای سردی و انفعال، به جامعه گرمی، نشاط و طراوت ببخشد. (زتومکا، 1386: الف) موارد گفته شده در بالا اهمیت اعتماد و اعتمادسازی (فرهنگ اعتماد) را در جوامع نشان می دهد. نظریه پردازان اعتماد هر یک با رویکردی خاص به این مقوله نگریسته اند. به طور مثال گیدنز با رویکرد جامعه شناسانه و مبانی نظری نظریه اش شناخت آثار مدرنیته است. به دلایل گفته شده برای رسیدن به رویکردی جامع در مورد فرهنگ اعتماد و شیوه های اعتمادسازی این موضوع از دیدگاه قرآن کریم و سنت پیامبراکرم (ص) مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد به این امید که این تحقیق سرآغازی باشد برای گسترش مبانی نظری و عملی فرهنگ اعتماد براساس رویکرد اسلامی.

 

3-1- هدف های تحقیق

 

هدف اصلی تحقیق: انجام یک مطالعه اکتشافی جهت شناخت شیوه های اعتمادسازی مخاطب از نگاه قران و سنت پیامبر اکرم (ص) و به کار بردن آن در ارتباطات بین فردی و اجتماعی.

 

اهداف فرعی تحقیق:

 

– تبیین مفهوم اعتماد و تعیین جایگاه آن از منظر قرآن و سنت پیامبراکرم (ص)

 

– عوامل به وجود آورنده اعتماد و عوامل سلب آن از دیدگاه قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص)

 

– اعتماد ایجاد شده در فرایند اعتمادسازی چه تاثیری بر روی مخاطب و جامعه می گذارد.

 

4-1- سوال های تحقیق

 

سوال اصلی تحقیق: در یک مطالعه کتابخانه ای شیوه های اعتمادسازی مخاطب از دیدگاه قرآن و سنت پیامبراکرم (ص) چیست؟

 

سوال های فرعی تحقیق:

 

1- مفهوم اعتماد در قرآن کریم و سنت پیامبراکرم (ص) چیست.

 

2- نظریه های پیرامون مفهوم اعتماد در قرآن کریم و سنت پیامبراکرم (ص) چیست.

 

3- ویژگیهای اعتمادکننده و اعتماد شونده از منظر قرآن کریم و سنت پیامبراکرم (ص) چیست.

 

4- آثار اعتماد درجامعه چیست.

 

5- نگرش و مفهوم فکری قرآن کریم نسبت به مفهوم اعتماد و شیوه های اعتمادسازی چیست.

 

5-1- فرضیه تحقیق

 

نگرش قرآن کریم و سنت پیامبراکرم (ص) در مورد مفهوم اعتماد و اعتمادسازی جامع تر و کامل تر از نظرات نظریه پردازان و دانشمندان این حوزه می باشد.

 

Trust[1]

«قدرت عمل انسان در محیط طبیعی به اقتضای تعداد فزاینده ی جمعیت و تکامل سریع ابزار و وسایل، روز به روز ابعاد وسیع­تری به خود می­گیرد»(رهنمایی، 1387: 9). «در این شرایط توسعه­ی­ فیزیكی شهرها معمولا بدون توجه به فاکتورهای طبیعی اتفاق می­افتد. از جمله تبعات این نوع توسعه­ های فیزیكی در شهرها: تخریب باغ­ها و زمین­های زراعی به نفع ساخت و سازها، دست­اندازی به حریم رودخانه­ها و ارزش­های زیست محیطی، توسعه در شیب­های تند، همجواری­های نامناسب در كاربری­ها می باشد. برای به حداقل رساندن اثرات نامطلوب زیست محیطی حاصل از چنین فرایندی، لازم است علاوه بر سایر فاكتورهای اقتصادی – اجتماعی و سیاسی به فاكتورهای طبیعی و خصوصیات زمین به عنوان پایه اصلی توسعه فیزیكی توجه كافی مبذول گردد»(کرم و محمدی، 60:1388).

 

«گسترش بی رویة شهرها یک مشکل جهانی است و پیش ­بینی می­گردد تا سال 2025 افزون بر 65 درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند در عین حال افزایش سریع پراکندگی شهری، اثرات زیان باری در محیط بر جای می­گذارد»(Kaya, 2006:19 ).

 

«تا زمانی که الگوی رشد شهرها ارگانیک بوده و عوامل درون­زا و محلی تعیین ­کننده­ رشد شهری بوده اند، زمین شهری نیز کفایت کاربری­های سنتی شهری را می­داده و حسب شرایط اقتصادی، اجتماعی و امنیتی شهر، فضای شهر را به طور ارگانیک سامان می­داده است»(ماجدی، 1378: 6)، اما امروزه زمین شهری برای جمعیت سرازیر شده به آن کافی نمی ­باشد و مطالعات اساسی را در زمینه­ زمین و ژئومورفولوژی شهری و یافتن مکان بهینه برای استقرار و توسعه­ فیزیکی شهرها را می­طلبد.

 

«توسعه­ شهر بر روی سطح زمینی صورت می­گیرد که از مواد و اشکال ویژه­ای به وجود آمده است. این مواد و اشکال ممکن است ذاتأ برای فعالیت­های خاصی مناسب باشند و شهرها را در مراحل مختلف توسعه با مخاطرات روبه­رو سازند. از سوی دیگر بیشتر عوارض زمین با محیط فعلی خود  سازگار نیستند. اغلب آن­ها تحت یک مجموعه­ی آب و هوایی با شرایط متفاوت از قبیل یخچال­ها یا ورقه­های یخی قدیمی به وجود آمده­اند. این عوارض ممکن است تا زمانی پایدار بمانند که با گیاهان پوشیده شوند یا تحت شرایط غالب بارش یا زهکشی قرار گیرند. با وجود این اگر این پایداری برهم بخورد شاید در حالت تعادل با شرایط جدید سازگار شوند. توسعه­ شهر تغییرات تاسف باری را در این شرایط به وجود می­آورد»(روستایی و جباری، 1391: 21).

 

«بررسی ویژگی های جمعیتی در شهر اراک ضرورت این شهر را به توسعه فیزیکی به صراحت آشکار می­نماید. شهر اراک تا قبل از شروع تحولات صنعتی با رشد پایین جمعیت مواجه بوده است. طی دوره شکل­ گیری شهر تا سال 1335 تنها 89 هزار نفر در این شهر ساکن بوده اند. همانطور که در جدول و نمودار زیر مشاهده می­ شود جمعیت شهر اراک از 71925 نفر در سال 1345 به 484212 نفر در سال 1390 رسیده است. شروع تحولات جمعیتی از اواسط دهه­ 40 شمسی همزمان با صنعتی شدن و پذیرش نقش­های جدید، اتفاق می­افتد و به تبع آن، روند رشد جمعیتی و مهاجرتی به این شهر تا اواسط دهه­70­ شمسی ادامه می­یابد. بعد از این دهه رشد جمعیتی شهر غالباَ بر پایه­ رشد طبیعی جمعیت بوده است.

 

 

 

جدول 1‑1: مقایسه­ رشد جمعیت و مساحت طی دوره­ های 1345- 1390

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سال	1345	1355		1365		1380		1390
جمعیت (هزار نفر)	71925	116832		265349		421692		484212
مساحت (هکتار)	454	1829.1		2256.6		3782.8		4981.1
سرانه ناخالص	63.1	156.5		85.04		89.7		102.8
نرخ رشد جمعیت	3/4		8/5		4/4		1/39

شکل ‎0‑1: مقایسه­ تطبیقی رشد جمعیت و رشد کالبدی شهر اراک

 

با بهره گرفتن از مدل رشد نمایی مشخص شده است که جمعیت شهر اراک تا سال14700 به 526431 نفر خواهد رسید كه نسبت به جمعیت سال 85 معادل 79 هزار نفر افزایش جمعیت خواهد داشت.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول ‎01‑2: مقایسه­ تطبیقی رشد طبیعی و رشد پراكنده­ی شهر طی دوره های 1345-1390
سال	رشد طبیعی شهر(درصد)	رشد پراكنده( درصد)
55-1345	34.8	65.2
65-1355	100	0
80-1365	89.7	10.3
90-1380	49.03	50.97
كل دوره (90-1345)	79.5	20.

بنابراین شهرنشینی شتابان در دوره های اوج ، گسترش کالبدی و جهت و شدت رشد شهر را تحت تاثیر چشمگیری قرار داده است»(تلخابی، 1391).

 

1-2    بیان مساله

 

افزایش جمعیت انسانی در شهرها ضرورت روز افزونی برای اشغال زمین­های اطراف هر شهر بوجود آورده است که این نیاز با بستر طبیعی ، محیط زیست و شاخص های ژئومورفولوژیک هر منطقه دارای ارتباطی تنگاتنگ می­باشد. به گونه­ ای که امروزه در بیشتر شهرهای ایران هماهنگی بین رشد فیزیکی شهر و محیط طبیعی دیده نمی شود. اگر روند گسترش شهر بدون تناسب با ظرفیت ها و امکانات طبیعی شکل گیرد، پیامدهای ناخوشایندی را در فضای کالبدی- زیستی درون شهری بوجود می آورد. ازجمله­ این پیامدها: بروز مخاطرات طبیعی، برهم زدن تعادل محیط زیست و اختلال در امر خدمات رسانی می باشد. پس ضرورت است تا انسان بتواند، با بستر زمین یک رابطه­ منطقی برقرار کند.

 

منطقه­ مورد مطالعه یعنی شهر اراک ازجمله شهرهایی است که با احداث صنایع در دهه­ 50 و استان شدن آن در سال 1356، رشدی شتابان داشته است و با مسائل متعدد محیطی مانند تاثیرات همسایگی با کویر، تاثیر آلودگی آب بر اراضی کشاورزی و ساختار نامناسب توپوگرافی مواجه شده است و این سبب عدم پیوستگی مکانی در شهر اراک گردیده که به دنبال خود مسائل مدیریتی را ایجاد نموده است. بررسی و مطالعه­ متغیرهای ژئومرفولوژیک تأثیر­گذار در توسعه­ فیزیكی شهر اراک مانند: ارتفاع، شیب، فاصله از کویر میقان، ارتفاع رواناب، ژئومورفولوژی، نقاط لرزه خیز، کاربری، فاصله از خطوط گسل و فاصله از شهر، می ­تواند کمک شایانی به ایجاد مدل مکانی مطلوب جهت توسعه­ فیزیکی شهر نماید. اگر این امر در برنامه ­ریزی­ها و طرح­های تهیه شده مورد توجه قرار نگیرد، عواقب نامطلوبی به دنبال دارد. بنابراین تا حد امکان باید سعی کرد جلوی گسترش شهر به سمت نواحی نامطلوب را گرفت و با تدابیر و برنامه ­ریزی­های مورد نظر به چیدمان مکانی مناسبی برای توسعه­ ­شهر پرداخت.