وبلاگ

:

 

معدن فیروزه نیشابور در 55كیلومترى شمال غرب شهرستان نیشابور واقع شده است. فیروزه بعنوان یک كانى ثانویه در نتیجه تاثیر محلولهاى سطحى بر سنگهاى آذرین دوران سوم در نواحى با راسیون[1] و درزه ها و شكستگى های ثانویه تكتونیكى[2] تشكیل شده است. كانى سازى آن به سه شكل: رگچه و رگه، جانشینى و پركننده حفرات مى باشد. سنگ فیروزه بر اساس شكل و رنگ به انواع مختلفى تقسیم می شود.

 

سابقه بهره برداری از رخنمون معدن فیروزه نیشابور به 3000 سال قبل مى رسد كه آثار فعالیتهاى معدنكارى قدیمی بصورت غارهای كوچك و بزرگ در محدوده اطراف معدن دیده مى شود. بهره بردارى از معدن به شكل كنونى از سال 1332شروع شده است. كاهش و بعضا” اتمام استخراج فیروزه در كارگاه هاى استخراجى، توقف ادامه پیشروى تونل اصلى، كاهش طرحهاى اكتشافى جدید و تعدیل نیروى انسانى، باعث ركود فعالیت معدن كاهش تولید و همچنین نزول كیفیت فیروزه استخراجى شده است. بواسطه شهرت و اهمیت جهانى فیروزه نیشابور، اشتغال زایى، رونق صنعت فیروزه تراشى.، انجام سرمایه گذارى هاى جدید در قالب طرحهاى اكتشافى با هدف رشد و شكوفایی صنایع معدنى ضرورى به نظر مى رسد بدین منظور برخى از نواحى كانى سازى بكر فیروزه با ذخیره و كیفیت قابل قبول جهت اجراى طرحهاى اكتشافى و استخراجى توصیه می گردد.

 

در حال حاضر دو طرح اكتشافى شامل چاه اكتشافى غار سبز واقع در تونل اصلى با هدف دست یابى به كانى سازى احتمالى فیروزه در محدوده زیر كارگاه هاى قدیمى غار سبز، و تونل اكتشافى میل قره خالى واقعدر تونل قره دم براى رسیدن به نواحى بكر احتمالى واقع در زیر مجموعه كارگاه هاى قدیمى قره دم در حال اجرا مى باشد.

 

غار عبد الرزاقى واقع در شمال شرق تونل اصلى از قدیمى ترین و بزرگترین نقاط معدنكاری شدادى فیروزه محسوب می شود. ادامه پیروى تونل اصلى برای رسیدن به نواحى كانى سازى بكر در زیر غار عبدالرزاقى در صورت حل مشكلات موجود امكانپذیر است. درغیر اینصورت پس از بررسیهاى فنى و اقتصادى، حفر تونلى از سطح زمین جهت دستیابی به ذخایر احتمالى فیروزه مرغوب در زیر غار مذكور و غارهاى مجاور، پیشنهاد مى گردد. شروع مجدد عملیات اكتشافی داخل چاه معدنى شماره 2 واقع در تونل اصلى معدن براى دستیایى به ذخایر احتمالى فیروزه در زیر كارگاه هاى استخراج شده ركوب كه از گسترش سطحى و ارتفاعى قابل توجهى برخوردارند، توصیه مى گردد.

 

1.کلیات طرح:

 

1-1 تاریخچه

 

فیروزه یکى از قدیمى ترین کانى هاى شناخته شده با عنوان گوهر است .در کتاب هاى باستان شناسى غربى عنوان گردیده است که این کانى اولین بار در چهار دستبند جسد مومیایى شده یکى از شاهزادگان مصرى که مربوط به پادشاه دوم اولین سلسله حکمرانى مصر مى باشد،دیده شده است .فیروزه توسط مصریان و سومرى ها همراه با سایر سنگ هاى قیمتى ،بسیار مورد استفاده بوده است .بزرگترین معدن گزارش شده معدن فیروزه سینیا و قدیمیترین معدن فیروزه در وادى مغارا[3]در ناحیه سینیا[4] است .این معدن قدیمى براى مدت دو هزار سال ،در خدمت فراعنه مصر بوده است .در اواسط قرن نوزدهم که این معدن مجدد مورد بررسى قرار گرفت ،کار بر روى این معدن قدیمى ،تا اوایل قرن حاضر از سر گرفته شده است. هندیان و مردمان کلمبیایى ،این کانى را به صورت دانه تسبیحى و آویز مورد استفاده قرار مى دادند.

 

تصویر 1-1 نمونه ای از سنگ فیروزه

 

2-1 بیان مسئله

 

 

 

فیروزه و صنایع مرتبط آن در همه جا ارزش و اهمیت زیادی برخوردار است.از آنجایی که این سنگ قیمتی به کشورهای مختلف به خصوص کشور های عربی صادر می شود بسته بندی شکیل و مناسبی ندارد و صاحبان صنایع برای بسته بندی آن از کاغذهای معمولی و مدل های پیش پا افتاده استفاده می کنند.برای حل این مسئله به دنبال راه حل های جدید هستیم تا بتوانیم با یک بسته بندی متفاوت وجذاب بر ارزش آن بیفزاییم و آن را پر اهمیت تر جلوه دهیم ،با این کار به ملت هایی که این سنگ قیمتی را تهیه می کنند بفهمانیم که ما برای حفظ صنایع ملی خودمان می کوشیم و اهمیت و خواص این سنگ را کشف می کنیم.

 

1-2-1 فیروزه چیست؟

 

یک آلومینیوم فسفات آبدار مس است.فیروزه به معنای سنگ تركی است، پس از استخراج رگه‌های این سنگ از معادن برای تراش، آن را ابتدا به كشور عثمانی (تركیه حاضر) فرستاده و سپس قسمت عمده آن از طریق جاده ابریشم به كشورهای مختلف صادر می‌شد. از این رو اروپاییان كه برای نخستین بار این سنگ را در عثمانی مشاهده كردند، نام آن را سنگ تركی نهادند. با توجه به شرایط بسیار سخت تشكیل فیروزه، تنها منبع شناخته شده این سنگ گرانبها تا زمان‌های طولانی معادن فیروزه نیشابور بود كه برخی از انواع آن از كیفیتی استثنایی برخوردار بودند. جهت درك اهمیت جواهرات خصوصا فیروزه در روزگار گذشته تنها اشاره به این نكته كه بخش قابل‌توجهی از فیروزه‌ها و لاجوردهایی كه به‌طور گسترده در مقبره‌ها و تابوت فراعنه مصر به‌كار رفته از ایران در آن زمان صادر شده است.با توجه به اینكه در ساختمان فیروزه مقادیری آب وجود دارد، در صورتی كه فیروزه در جای گرم و خشك نگهداری شود به‌تدریج آب خود را از دست داده و رنگ آن كمرنگ خواهد شد. از این رو سنگ‌های فیروزه نیشابور به سبب داشتن رنگ عالی، سختی بالا و وجود مقادیر كم آب در ساختمان فیروزه، از كیفیتی خاص برخوردارند.

 

 تصویر1-2ﻧﻤﺎﻳﻲ ﻛﻠﻲ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺤﺪوده ﻣﻌﺪن ﻓﻴﺮوزه ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر

 

2-2-1 آب و هوای منطقه

 

ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻠﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آب و ﻫﻮای ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر ﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﻓﺮاوان ﺑﻴﻦ ﻧﻘﺎطﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻨﻮع اﺳﺖ .وﻟﻲ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ دﻣﺎی ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن در ﻳﻚ دوره 24 ساله در حدود 14.5 درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﮔﺮاد اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﻌﻼوه ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آب و ﻫﻮای ﻣﻌﺪن ﻓﻴﺮوزه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در داﻣﻨﻪ رﺷﺘﻪ ﻛﻮه ﺑﻴﻨﺎﻟﻮد ﺳﺮد ﺗﺮ از ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ دﻣﺎی ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن اﺳﺖ .وزش ﺑﺎد در اﻏﻠﺐ اﻳﺎم ﺳﺎل در اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﺎ رش ﺑﺎران ﻣﻮﺳﻤﻲ در ﻓﺼﻮل زﻣﺴﺘﺎن و ﺑﻬﺎر اﻏﻠﺐ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﺳﻴﻼب در ﻣﺤﺪوده رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎی و آﺑﺮاﻫﻪ ﻫﺎ ﻣﻲ ﮔﺮدد.

 

 3-2-1 وضعیت اجتماعی

 

  در نزدیکی معدن فیروزه دو روستای معدن علیا و سفلی قرار دارند که مجموعاً دارای حدود 350 خانوار سکنه می باشد . به علت کمبود بارندگی در این منطقه ، کشاورزی رونق چندانی ندارد و اندک آبی که از قنات های کوچک منطقه بدست می آید صرف آبیاری باغات گردو و انگور و کشت صیفی جات می گردد . به علاوه در سال هایی که بارندگی مناسبی وجود دارد می توان مزارع نسبتاً نخود و هندوانه را در منطقه مشاهده کرد که به صورت دیم کاشته شده اند . دامداری نیز در این منطقه به صورت سنتی دیده می شود که عمدتاً به صورت نگهداری گوسفند می باشد . به صورت کلی می توان  گفت که زندگی مردم این منطقه وابساته به صنعت فیروزه بوده و قریب به اتفاق آن ها یا در معدن فیروزه شاغل هستند و یا به تراش سنگ فیروزه و خرید و فروش آن اشتغال دارند .

 

 4-2-1 اسناد تاریخی

 

اسناد تاریخی و باستان شناسی فراوانی برای قدمت فیروزه در ایران یافت شده است . در حفاری های شهر سوخته سیستان که مربوط  به 2300 سال پیش می شود مقادیر زیادی فیروزه ، عقیق و لاجورد کشف شده است . ولی قدیمی ترین آثاری که از فیروزه کشف شده است مربوط به حفاری های اخیر آقای دکتر کاراژیان و گروه همراه ایشان در محدوده شهر قدیم نیشابور می باشد . در این حفاری اسکلتی مدفون مربوط به یک زن حدود 45 ساله در میان بقایای یک لایه تاریخی یافت شده است که یک قطعه فیروزه سوراخ شده در نزدیکی کمر اسکلت شناسایی شده است . آزمایش روی استخوان ساق پای این اسکلت مطلق به4360 سال پیش از میلاد را نشان می دهد که قدیمی ترین نمونه فیروزه تراشیده کشف شده در حال حاضر می باشد .

 

  تصویر1-3ﭘﺸﺖ و روی ﻓﻴﺮوزه ﺗﺮاﺷﻴﺪه ﺷﺪه و ﺳﻮراخ ﺷﺪه ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ 4360 سال قبل از میلادو ﻣﺤﻞ ﺷﻨﺎ ﺳﺎﻳﻲ آن در ﻛﻨﺎر اﺳﻜﻠﺖ

 

       5-2-1 دﻟﻴﻞ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﻮدن ﻓﻴﺮوزه ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر

 

 با وجود آنکه در سال های اخیر و با کشف معادنی در ایالات متحده آمریکا و چین ، این کشور ها در حجم تولید فیروزه از ایران سبقت گرفته اند ولی بی تردید مرغوبترین و با ارزش ترین فیروزه در جهان کماکان متعلق به معدن فیروزه نیشابور می باشد . دلیل تمایز فیروزه نیشابور از دیگر فیروزه های موجود در جهان رنگ بی نظیر و منحصر یه فرد آن است . به صورتی که در اغلب نقاط جهان فیروزه نیشابور را با نام اختصاصی فیروزه آبی می شناسنند . امروزه معدن فیروزه نیشابور سالیانه 40 تن سنگ خام فیروزه تولید می نماید که در تاریخ چندین هزار ساله آن کم نظیر می باشد .

 

3-1 تعریف مشکل

 

سنگ فیروزه از مشهورترین سوغات شهرستان نیشابور به شمار می آید که شهرت جهانی دارد و از این رواولین ارتباط مشتری با کالاهای غیر نفتی از طریق بسته بندی است و این در حالی که بسته بندی مناسبی برای صادرات این کالا در نظر گرفته نمی شود و این امر موجب شده که شهرت جهانی فیروزه نیشابور دربازارهای جهانی کاهش یابد.