وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
دانشکده هنر و معماری
پایان نامه تحصیلی جهت اخذ درجه كارشناسی ارشد
رشته مهندسی معماری
عنوان:
طراحی محله طبیعت دوست در شیراز
استاد راهنما:
سرکار خانم دکتر ریما فیاض
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب:
1- فصل اول (طرح تحقیق)………………………………………………….. 1
1-1- بیان مساله…………………………………………………………….. 1
1-2- اهداف………………………………………………………………….. 2
1-2-1- اهداف اصلی……………………………………………………….. 2
1-2-2- اهداف فرعی………………………………………………………… 2
1-3- ضرورت طرح…………………………………………………………… 2
1-4- چهارچوب نظری……………………………………………………… 2
1-5- فرضیه و سوالات……………………………………………………. 3
1-6- روش تحقیق……………………………………………………….. 3
2- فصل دوم (پیشینه تحقیق)…………………………………………… 4
2-1- رابطه انسان و طبیعت………………………………………………. 4
2-1-1- چهار دوره ی ارتباط انسان با طبیعت……………………………. 4
2-2- تاریخچه حضور طبیعت در معماری…………………………………. 5
2-3- شکلگیری تئوری بایوفیلیا…………………………………………….. 6
2-4-بایوفیلیا در گستره ی علم…………………………………………….. 6
2-5- ورود بایوفیلیا به حوزه طراحی…………………………………………. 6
3- فصل سوم (طبیعتدوستی)……………………………………………….. 7
3-1- واژه ی بایوفیلیا………………………………………………………….. 7
3-2- طبیعت دوستی (بایوفیلیا)…………………………………………….. 7
3-3- علم عصب شناسی و طبیعت انسان……………………………….. 8
3-3-1- معماری برخواسته از طبیعت انسان……………………………….. 9
3-3-2- انسان بیولوژیک و نظریه الگوها…………………………………… 10
3-3-3- انسان متعالی و سرشت نظم…………………………………….. 12
3-4- سرشت نظم…………………………………………………………… 14
3-4-1- پدیده حیات………………………………………………………… 14
3-4-2- نظریه ی مراکز……………………………………………………….15
3-4-3- پانزده خصلت بنیادی………………………………………………..16
4- طراحی طبیعت دوست(بیوفیلیک)…………………………………….. 22
4-1- رابطه ی گرایش پایداری و گرایش بایوفیلیک……………………….. 24
4-2- معرفی عناصر طراحی طبیعت دوست………………………………. 25
4-2-1- ویژگی های محیطی………………………………………………… 26
4-2-2- اشکال و فرم های طبیعی…………………………………………. 29
4-2-3- الگوها و فرایندهای طبیعی……………………………………….. 31
4-2-4- نور و فضا………………………………………………………….. 33
4-2-5- روابط مکان مند……………………………………………………. 34
4-2-6- روابط تکاملی انسان و طبیعت……………………………………. 37
4-3- جدول هیرواگین……………………………………………………… 39
5- شهر طبیعت دوست……………………………………………………..41
5-1- شهرهای بایوفیلیک کدامند…………………………………………. 42
5-1-1- شاخصه های یک شهر بیوفیلیک………………………………… 43
5-1-2- توصیف شهرهای بایوفیلیک………………………………………… 45
5-2- استراتژی های زیست تقلیدی برای شهرها………………………… 46
5-3- فرم و شکل کلی در شهر طبیعت دوست……………………………. 48
5-3-1- شبکه های سبز………………………………………………………48
5-3-2- تراکم…………………………………………………………………. 49
5-3-3- معابر پیاده و سواره……………………………………………….. 51
5-3-4- خودرو……………………………………………………………… 51
5-3-5- سیمای شب………………………………………………………52
5-4- معرفی عناصر موجود در شهر طبیعت دوست……………………… 53
5-5- شکل دهی به الگوهای زنده ی رفتاری و اجتماعی……………… 56
5-5-1- تدوین یک زبان……………………………………………………. 57
5-5-2- معرفی الگوهای مناسب………………………………………….. 58
5-6- نمونه های موردی در زمینه ی شهر طبیعت دوست……………… 62
5-6-1- اوا لنکسمیر، کولنبرگ، هلند……………………………………… 62
6- خانه طبیعت دوست…………………………………………………. 72
6-1- نظم پیچیده………………………………………………………….72
6-2- چشم انداز و سر پناه……………………………………………….. 72
6-3- وسوسه……………………………………………………………… 73
6-4- مخاطره:peril…………………………………………………………..
6-5- الگوهای الکساندر…………………………………………………… 74
7- فصل هفتم (شناخت سایت)…………………………………………… 77
7-1- جغرافیا و اقلیم شیراز………………………………………………… 77
7-1-1- توپوگرافی و شیب منطقه………………………………………… 78
7-1-2- لرزه خیزی…………………………………………………………. 79
7-1-3- سیل………………………………………………………………… 80
7-1-4- آب های سطحی………………………………………………… 81
7-1-5- آب های زیر زمینی………………………………………………… 82
7-1-6- بارندگی…………………………………………………………….. 83
7-1-7- دما…………………………………………………………………. 83
7-1-8- رطوبت نسبی…………………………………………………….. 84
7-1-9- جریان باد………………………………………………………….. 84
7-2- قنات ها و آب های جاری شیراز……………………………………. 85
7-2-1- باغ های شیراز…………………………………………………….. 86
7-2-2- پارک ها و باغ های معاصر……………………………………….. 89
8- انتخاب سایت………………………………………………………….. 90
8-1- ویژگی های طبیعی……………………………………………….. 90
8-2- ویژگی های عملکردی……………………………………………….. 90
8-3- ویژگی های حمایتی……………………………………………….. 91
8-4- موقعیت قرارگیری…………………………………………………. 91
8-4-1- موقعیت شهری…………………………………………………. 91
8-4-2- موقعیت جغرافیایی………………………………………………. 93
8-4-3- عناصر شاخص سایت…………………………………………… 94
9- فصل نهم (طراحی)…………………………………………………… 99
9-1- برنامه ریزی………………………………………………………….. 99
9-1-1- بافت مسکونی……………………………………………………. 99
9-1-2- واحدهای تجاری…………………………………………………… 99
9-1-3- جمعیت معیار……………………………………………………..100
9-2- شکل دهی به یک زبان الگو………………………………………. 100
9-2-1- انتخاب الگوها…………………………………………………….. 101
9-3- طراحی کلی (مستر پلان) …………………………………………..123
9-3-2- زون بندی…………………………………………………………… 124
9-3-2-1- وضعیت فعلی…………………………………………………. 124
9-3-3- معیارهای بیوفیلیک………………………………………………. 126
9-3-4- شکل نهایی………………………………………………………. 129
9-4- واحد همسایگی…………………………………………………….. 131
9-5- خانه………………………………………………………………….. 132
منابع و مآخذ……………………………………………………………..135
فصل اول: طرح تحقیق
1-1- بیان مسأله
رابطه ی انسان با طبیعت موضوعی جذاب و مورد توجه در امر طراحی و معماری است که میزان این رابطه دائماً در نوسان بوده است. پس از دور شدن از طبیعت در جریان انقلاب صنعتی و بعد از آن جریان های معماری و شهرسازی مدرن، امروزه این حقیقت بر هیچ کس پوشیده نیست که انسان چه از نظر روحی(و معنوی) و چه از نظر جسمی(و مادی) نیازمند طبیعت است. نیازی که همواره با خلقت انسان در پیوند بوده است. اما دغدغه پاسخگویی به این نیاز منجر به پیدایش گرایشاتی در حوزه ی طراحی گشته است. گرایشاتی نظیر طراحی ارگانیک، طراحی پایدار، طراحی سبز و طراحی اکوتک. اما در این میان گرایشی با عنوان طراحی طبیعت دوست “biophilic design” شکل گرفته که در پی دستیابی به راهکارهایی است که طی آن حضور انسان در بستر طبیعت کمترین خدشه را به کیفیت بکر بودن طبیعت وارد نماید یا طبیعت بکر را به همراه تمامی قواعدش وارد محدوده محیط های انسان ساخت نماید و در نهایت ساختمان را به عضو زنده ای از طبیعت مبدل نماید.
بیشترین رابطه ی انسان با فضای مصنوع در حوزه فضاهای مسکونی است یا به عبارتی دیگر هر انسان بیش از هر مکان دیگری عمر خود را در محدوده ی مسکونی سپری می کند. در نتیجه ضرورت طراحی فضاهای طبیعت دوست در محدوده مسکونی بیش از هر محدوده دیگری احساس می شود.
این پژوهش با هدف لحاظ نمودن همه جانبهی طبیعت در معماری امروز، طراحی خانهای را دنبال می کند که فرایندها و سیستمهای طبیعی
را شبیه سازی نموده و با طبیعت هماهنگ باشد و نهاتا قابلیت شکل گرفتن محله ای مسکونی را مطابق با معیارهای طراحی طبیعت دوست میسر سازد.
این که چگونه میتوان حضور بکر، حداکثری و فاخر طبیعت را در یک بافت مسکونی با الگوی زندگی متناسب با طبیعت محقق نمود پرسش اصلی این پروژه خواهد بود.
2-1- اهداف
1-2-1- اهداف اصلی
– ارتقای سطح کیفی محدوده سکونت انسان از طریق به حداکثر رساندن حضور طبیعت و مصادیق آن در قالب اشکال، سیستمها و فرایندهای طبیعی در عرصه زندگی شهری و به عبارتی دیگر زندگی بخشیدن به کالبد ساختمانها و محیط های انسان ساخت.
2-2-1- اهداف فرعی
– کمک به احیای محدوده های سبز شهر شیراز با حفظ و در صورت نیاز اصلاح تراکم جمعیتی و کاربریهای محدوده انتخابی اجرای طرح.
– استفاده از مناسبترین الگوی سکونت با به دست آوردن برآیندی از الگوی زندگی مردم منطقه و الگوهای متناسب با طراحی طبیعت محور و پایدار.
3-1- ضرورت طرح
ساخت و ساز در محدودههای سبز شهری علیالخصوص شهرهایی نظیر شیراز و اصفهان رو به رشد است و در صورتی که الگویی مدون در این محدوده وجود داشته باشد به یقین آسیب ساختمانهای غیر قابل اجتناب را به حداقل رسانده و هویت شهری مانند شیراز را حداقل در محورهای سبز تاریخیاش حفظ و احیا می نماید. از این رو طرح فوق در جهت تبدیل یک محله مسکونی که در محدوده محور سبز دلگشا به سعدی شهر شیراز قرار گرفته به محلهای طبیعت محور، تلاش مینماید تا با انتخاب محل احداث خانه طبیعت دوست در این محدوده، به شکلی همهجانبه از طبیعت بومی در سطوح مختلف منطقه حمایت نماید و شاید تعریفی متناسب با اصول طراحی طبیعتدوست را در عرصه زندگی انسان ارائه دهد.
4-1- چهارچوب نظری
در این پژوهش سعی شده تا با کنار هم قرار دادن ویژگیهای طراحی بیوفیلیک در کنار دیگر مفاهیم طبیعی مهم نظیر بوم منطقه و الگوهای طراحی مسکونی، نهایتا به الگویی بهینه برای طرح مورد نظر دست یابیم.
5-1- فرضیه و سوالات
– حضور طبیعت در زندگی انسان از ضروریات جوامع امروزی است و موجب ارتقای شرایط جسمی و روحی انسان می شود.
– آیا می توان طبیعت بکر را در شکلی پایدار و از طریق شبیه سازی سیستم ها و فرایندهای طبیعی در کالبد و الگوی معماری وارد نمود.
– آیا می توان کالبد معماری را به محل امنی برای زندگی متعادل گونه های جانوری و گیاهی تبدیل نمود.
– الگوی بهینه ی زندگی و سکونت با توجه به اضافه شدن بعد طبیعت به معماری چیست و تا چه میزان از کهن الگوها می توان بهره گرفت.
6-1- روش تحقیق
در این پژوهش از طریق تحلیل داده های به دست آمده از کتب معتبر در زمینه معماری طبیعت دوست و تطبیق نتایج نهایی با نمونه های عملی انجام شده سعی در دستیابی به الگوی بهینه زندگی، مطابق با رویکرد طرح، خواهد بود. در نهایت طرح با معیارهای طراحی طبیعت دوست مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت و به میزان موفقیت طرح در این زمینه امتیاز تعلق خواهد گرفت.
فصل دوم: پیشینه تحقیق
1-2- رابطه انسان و طبیعت
طرز تفکر انسان در مورد طبیعت عامل مهمی در مورد نحوه تأثیرگذاری وی بر روی طبیعت یا همان معماری و شهرسازی است. در این زمینه همواره دو نوع تفکر وجود دارد، تفکر شرقی که در آن انسان خود را جزئی از طبیعت میدانسته و همواره در ارتباطی تنگاتنگ و چندسویه با آن به سر میبرده است. و تفکر غربی که طی آن یک رابطه سهگانه بین انسان، خدا و طبیعت وجود دارد، به طوری که دو رابطه انسان- طبیعت و خدا-طبیعت در این میان شکل گرفته است. (گروتر, 1383, ص. 146).
1-1-2- چهار دوره ی ارتباط انسان با طبیعت:
در رابطه با سیر رابطه انسان و طبیعت در طول تاریخ چهار بخش را میتوان شناسایی کرد:
دوره اول: دورهای که انسانها در مقابل طبیعت ناتوان و نسبت به آن متعهد بوده اند. در این دوره انسانها تحت سلطهی طبیعت قرار داشته اند و طبیعت بر تمام ابعاد زندگی آنان تسلط داشته است. انسان تنها به دنبال تأمین نیازهای اولیهی بقا مانند امنیت و غذا بوده است.
دوره دوم: در دوره دوم که تا ظهور انقلاب صنعتی ادامه دارد، انسانها در یک تقابل سازنده با طبیعت قرار دارند. جوامع طبیعی و دینی سنتی احترام خاصی برای طبیعت و منابع آن قائل هستند. در این دوره استفاده و بهره برداری از طبیعت با یک اصول مشخص و در حد نیاز میباشد و تخریب جدی به طبیعت وارد نمی شود. (محمودی نژاد, 1388, ص. 100). البته دستیابی گسترده به معماری بومی یکی از دستاوردهای ارزشمند این دوره است که در اثر تعامل مثبت و طبیعی انسانها با طبیعت حاصل شد و در بسیاری از مناطق دنیا به طرز موفق و قابل تقدیری تکامل یافت. شاید این برهه از زمان تناسب بیشتری با نظریهی فرازگرا در مورد رابطه انسان و طبیعت داشته باشد، مبنی بر اینکه انسان در طول تاریخ با یک سیر پیشرفتگرا به تدریج رابطهاش را با طبیعت تکمیل نموده است.
دوره سوم: با ظهور انقلاب صنعتی و ارائهی تفکرات جدید در مورد دین و انسان و جهان هستی انسانها خود را مالک بیچون و چرای جهان هستی میپندارند. انسانها نحوه برخورد با طبیعت را در جهت بازدهی حداکثر اقتصادی و مادی مد نظر قرار داده (محمودی نژاد, 1388, ص. 100) و در این راستا، بهره گیری از طبیعت به بهرهکشی از طبیعت مبدل می شود و تخریب منابع طبیعی شدت مییابد. شاید نظریهی فرودگرا در مورد رابطه انسان و طبیعت را بیش از هر دورهای بتوان به این دوره نسبت داد مبنی بر اینکه انسان در طول دوره حضورش بر کرهی زمین به تدریج از طبیعت فاصله گرفته به طوری که بهترین و کاملترین رابطهاش با طبیعت در آغاز طبیعت بوده است.
دوره چهارم: اما در دوره اخیر بشر به این نتیجه رسیدهاست که انهدام طبیعت و تخریب منابع آن نتیجهای جز انقراض نسل بشر و انهدام زیستکره نخواهد داشت. از این رو در این دوره اخیر اصلاحاتی در مورد نحوه برخورد با طبیعت آغاز شد. در این دوره درک از آسیبهای محیطی بالاتر رفته و جامعه جهانی در صدد سازگاری صنعت با طبیعت بر آمده است (محمودی نژاد, 1388, ص. 127).
2-2- تاریخچه حضور طبیعت در معماری
جوامع امروزی در حالی به سمت حفظ طبیعت و تلفیق آن با معماری حرکت می کنند که بیشتر صاحبنظران به حضور طبیعت در معماری بومی گذشته معترفند. اما توجه دوباره به طبیعت بعد از انقلاب صنعتی را میتوان به طراحی قصر بلورین توسط ژوزف پاکستن نسبت داد. در بحبوحهی شکل گیری جنبشهای معماری قرن بیستم پیدایش گرایشات ارگانیک توسط فرانکلوید رایت و همچنین گرایش اکسپرسیونیستی گائودی به طبیعت به ادامه این مسیر قوت بخشید. مواجهه با بحران انرژی و همچنین بیداری جوامع در مورد فجایع زیستمحیطی و نابودی منابع منجر به شکل گیری گرایشات اکولوژیک گردید. تعریف مفهوم پایداری و شکلگیری انجمن ساختمان سبز آمریکا و متعاقبا گرایش معماری سبز نقطهی شتابی در زمینه فراگیر شدن حضور طبیعت در ساختمان بود. با معطوف شدن توجه طراحان به شگفتیهای موجود در طبیعت گرایش بومیمتیک یا زیستوارگی پا به عرصه طراحی نهاد و در پی آن در تلفیق با تکنولوژی و علوم رو به رشد گرایش بیونیک شکل گرفت. این حوزه مفاهیمی نظیر بیومورف(زیست دگردیسی) را نیز در برگرفت. آخرین گرایش از این مجموعه گرایش بیوفیلیک یا زیستدوست است که از قلب علوم بیولوژیک به شکلی جامع و همه جانبه پا در عرصه تئوری، علم و طراحی نهاده است.
3-2- شکل گیری تئوری بایوفیلیا
دکتر ادوارد ویلسون استاد زیستشناسی دانشگاه هاروارد که در زمینه زیستشناسی مشهور به سلطان مورچگان است پس از بیست سال تحقیق و پژوهش بر روی زندگی اجتماعی حشرات به خصوص مورچهها مقولهی زیستجامعه شناسی را مطرح کرد. پس از آن با یافتن شواهدی در زمینه طبیعت نهفته در رفتار انسانها متوجه وابستگی ذاتی و همیشگی نسل بشر به طبیعت شد و تئوری بایوفیلیا را در سال 1984 در قالب کتابی با عنوان باوفیلیا منتشر نمود. نظریهی وی با استقبال شایانی در مجامع علمی مواجه گشت و جوایز بین المللی ارزندهای را به خود اختصاص داد. در سال 1993 کتاب فرضیه بایوفیلیا به وسیله دکتر استفان کلرت مدرس علوم محیطی در دانشگاه ییل وبا همکاری دکتر ادوارد ویلسون منتشر شد و این سر آغاز ورود بیوفیلیا به عرصه طراحی است.
فرم در حال بارگذاری ...