: سوختگی یکی از مهمترین حوادثی است که سلامت کودکان را تهدید می کند، از جمله رایجترین صدمه و سومین علت مرگ و میر در این گروه سنی میباشد. با توجه به تفاوتهای فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی در جوامع مختلف، بررسی عوامل مرتبط با سوختگی در هر منطقه بسیار مهم میباشد.
هدف: این تحقیق تعیین عوامل مرتبط با سوختگی در کودکان 6-1 سال مراجعه کننده به مرکز آموزشی درمانی سوانح سوختگی ولایت شهر رشت میباشد.
مواد و روشها: پژوهش حاضر یک مطالعه مقایسه ای مقطعی میباشد. نمونههای مورد پژوهش 350 کودک 12 ماه تا 6 سال میباشند که در مراکز آموزشی و درمانی ولایت و 17 شهریور، بیمارستانهای رسول اکرم، گیل و آریا پذیرش شده بودند. از این تعداد 175 نفر به عنوان گروه کودکان با سوختگی و 175 نفر گروه کودکان بدون سوختگی مورد بررسی قرار گرفتند. روش نمونه گیری در هر دو گروه بصورت تدریجی بود. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامهای شامل سه بخش مشخصات فردی، خانوادگی و محیطی استفاده گردید. پس از جمع آوری اطلاعات، داده ها توسط نرم افزار16SPSS با آزمونهای من ویتنی یو، کایدو، تست دقیق فیشر، رگرسیون لجستیک چندگانه تجزیه و تحلیل شدند.
نتایج: نتایج پژوهش نشان داد از بین عوامل فردی، سن کودک، مکانی که کودک بیشتر وقت خود را میگذراند و از بین عوامل خانوادگی، سن مادر، میزان تحصیلات پدر، سطح درآمد ماهانه و ازبین عوامل محیطی، زیر بنای منزل، تعداداتاق خواب، نوع آشپزخانه، دور از دسترس بودن مواد سوختی و آتشزا و مواد شوینده بین دو گروه اختلاف معنیدار آماری وجود داشت.
نتیجه گیری نهایی: طبق یافته های این پژوهش احتمال سوختگی در کودکان کم سنی که بیشتر وقت خود را در اتاق خواب میگذرانند که مادرانی کم سن و پدرانی با سطح تحصیلات پایین دارند و دارای خانوادهای کم درآمد هستند، بیشتر است همچنین احتمال سوختگی در کودکانی که در منازلی با آشپزخانهی بدوندر، زیر بنای بالا و تعداد اتاق کم زندگی می کنند و به مواد آتشزا و شوینده دسترسی دارند بیشتر است.
کلید واژه ها: سوختگیها، عوامل خطر، کودکان
فهرست مطالب صفحه
فصل اول
زمینه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9
اهداف پژوهش (هدف کلی و اهداف ویژه) …………………………………………………………………………………………… 14
سوالات پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………………. 15
تعریف واژه ها …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 16
پیش فرضها ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 18
محدودیتهای پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………. 18
فصل دوم
چهارچوب پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………… 20
مروری بر مطالعات گذشته …………………………………………………………………………………………………………………. 41
فصل سوم
نوع پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 54
جامعه ی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 54
نمونههای مورد پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………….. 54
مشخصات واحدهای مورد پژوهش ………………………………………………………………………………………………………55
محیط پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 55
روش تعیین حجم نمونه ……………………………………………………………………………………………………………………… 55
ابزار گردآوری داده ها ………………………………………………………………………………………………………………………… 56
تعیین اعتبار علمی ابزار ………………………………………………………………………………………………………………………. 57
تعیین اعتماد علمی ابزار……………………………………………………………………………………………………………………….. 57
روش نمونه گیری و گردآوری داده ها…………………………………………………………………………………………………… 57
تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………………………………………….. 58
ملاحظات اخلاقی ………………………………………………………………………………………………………………………………… 60
فصل چهارم
یافته های پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 63
جداول ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 64
فصل پنجم
تفسیر نتایج پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………………… 87
نتیجه گیری نهایی …………………………………………………………………………………………………………………………….. 103
کاربرد یافته ها در پرستاری ……………………………………………………………………………………………………………… 106
پیشنهادات بر اساس یافته ها ……………………………………………………………………………………………………………… 108
فهرست منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………… 109
ابزار گردآوری داده ها (ضمیمه) ……………………………………………………………………………………………………….. 116
فهرست جداول صفحه
جدول شماره (1): توزیع فراوانی سوختگی در گروه کودکان با سوختگی …………………………………………… 63
جدول شماره (2): توزیع سن کودکان در دو گروه کودکان باسوختگی و بدون سوختگی …………………… 67
جدول شماره (3): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات فردی (جنس کودک و ترتیب تولد و سابقه بیماری) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ……………………………………………………… 68
جدول شماره (4): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات خانوادگی(سن و تحصیلات والدین) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ……………………………………………………………………………..70
جدول شماره (5): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات خانوادگی (سابقه بیماری و اعتیاد والدین) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی…………………………………………………………………. 73
جدول شماره (6): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب وضعیت اشتغال والدین در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ………………………………………………………………………………………………………………… 74
جدول شماره (7): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات خانوادگی (وضعیت تأهل، نوع و تعداد اعضای خانواده) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی……………………………………………75
جدول شماره (8): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات خانوادگی (محل سکونت، وضعیت مسکن و آگاهی از روش های پیشگیری از سوختگی) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 77
جدول شماره (9): میانگین و انحراف معیار زیر بنای منزل در دو گروه با سوختگی و بدون سوختگی …77
جدول شماره (10): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات محیطی (آشپزخانه مجزا، مکان و نوع آشپزخانه، طبخ در آشپزخانه) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 79
جدول شماره (11): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مشخصات محیطی (وسیله آشپزی و گرمایش و نوع سوخت) در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی …………………………………………………….. 80
جدول شماره (12): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب سایر مشخصات محیطی ……………………….. 81
جدول شماره (13): ضرایب رگرسیونی عوامل فردی، خانوادگی و محیطی مرتبط با سوختگی بر اساس مدل رگرسیون لوجستیک چندگانه ………………………………………………………………………………………………………………… 84
فهرست نمودارها صفحه
نمودار شماره (1): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب مکانی که کودک بیشتر وقت خود را میگذراند در دو گروه کودکان باسوختگی و بدون سوختگی……………………………………………………………………………….. 69
نمودار شماره (2): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب سن مادر در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی……………………………………………………………………………………………………………………………………. 71
نمودار شماره (3): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب میزان تحصیلات پدر در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ………………………………………………………………………………………………………………… 72
نمودار شماره (4): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب درآمد ماهانهدر دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ………………………………………………………………………………………………………………………………. 76
نمودار شماره (5): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب تعداد اتاق خواب در دو گروه کودکان با سوختگی و بدون سوختگی ………………………………………………………………………………………………………………… 78
نمودار شماره (6): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب دور از دسترس بودن مواد آتشزا …………. 82
نمودار شماره (7): توزیع واحدهای مورد پژوهش بر حسب دور از دسترس قرار دادن مواد شوینده …. 83
زمینۀ پژوهش
آسیبها شایعترین علت مرگ در طی دوران کودکی و نوجوانی بعد از چند ماه اول زندگی بوده و نشانگر یکی از مهمترین علل قابل پیشگیری مرگ و میر و ناتوانیها در طب اطفال میباشند (1). همواره حوادث به عنوان یک چالش مهم و در عین حال پیچیده نظام سلامت و بهداشت كودكان مطرح می باشند. طبق آمارها بین 30-20% مصدومین حوادث بیمارستان های عمومی و اورژانس را كودكان زیر 16 سال تشكیل می دهند (2). کودکان به دلیل داشتن بافتهای در حال رشد، در مقابل مخاطرات محیطی و بیماریها کاملاً آسیب پذیر بوده و در دوران بزرگسالی نیز دچار عوارض ناشی از صدمات دوران کودکی میشوند. دو سوم بیماریهای بزرگسالان، مرتبط با زندگی افراد در سنین کودکی و نوجوانی در محیطهایی است که سلامتی را به خطر میاندازد (3). اگر چه حوادث غیر عمدی در کشورهای در حال توسعه، نسبت به کشورهای توسعه یافته، بخش کمتری را شامل میشوند، ولی وجود معلولیت و ناخوشی ناشی از آن اساساً جهت شکوفایی و قابلیت تبدیل شدن به بزرگسالانی سالم و خلاق و شاداب، وضعیت مأیوس کننده ای را برای کودکان فراهم آورده است (1). مرحله تکاملی کودک می تواند پیش بینی کننده انواع صدماتی باشد که بیشترین احتمال وقوع را دارد. به طوریکه کودک نوپای کنجکاو ممکن است افتادن و برخورد با اشیاء را تجربه کند، و به محض ورود به مرحله بعدی تکامل به دلیل اشتغال به بازی در معرض صدمات محیطی مثل حوادث رانندگی و سوختگی قرار گیرد (4).
سوختگی یکی از مهمترین حوادثی است که سلامت کودکان را تهدید می کند، و از جمله رایجترین صدمه و سومین علت مرگ و میر در این گروه سنی میباشد (6،5). بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی (WHO)[1] صدمات سوختگی از جمله آسیبهای عمدی و غیر عمدی است که ناشی از در معرض قرار گرفتن حرارت، الکتریسیته و مواد شیمیایی میباشد (7) آسیب های سوختگی یکی از علتهای مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه میباشند و خسارات مالی و جانی قابل توجهی به بیماران و خانوادههای آنها در جوامع مختلف وارد می کنند (10،9،8).
بطور معمول 5 درصد از پذیرش بیماران در بیمارستانها به دلیل صدمات ناشی ازسوختگی است (8). طبق آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی و یونیسف[2] (2009)، سوختگی ناشی از آتش عامل مرگ حدود914700 کودک در سال است (11)، که 11 درصد از موارد مرگ در کودکان زیر 5 سال گزارش شده است(1). نرخ مرگ و میر ناشی از سوختگی در کشورهای با درآمد کم و متوسط ١١ برابر کشورهای با درآمد بالا است (11)، که این میزان برابر با 3/4 در هر 100000 نفر در مقابل 4/0 در هر 100000 نفرمیباشد. همچنین در کشورهای توسعه یافته میزان بستری موارد سوختگی در کودکان زیر 5 سال بیشتر است ( 12). سالانه در ایالات متحده آمریکا 2/1 میلیون نفر نیازمند مراقبتهای پزشکی ناشی از سوختگی هستند. تقریباً 40-30 درصد ازاین بیماران در سنین زیر 15 سال قرار دارند، که میانگین سنی آنها 32 ماه است.( 13،14،1) از این میان هر ساله 3000 کودک در اثر سوختگی جان خود را از دست میدهند. همچنین در هر سال 5/3 میلیارد دلار صرف درمان بیماران سوخته می شود (14،13،8). در ایران نیز صدمات ناشی از سوختگی یکی از مهمترین علتهای مرگ و میر میباشد (15). در آماری که وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی در سال 1386 اعلام نمود، سالیانه بیش از 100000 مورد سوختگی در ایران تحت درمان قرار میگیرند که سهم کودکان از این میان بیش از (50%) میباشد. همچنین اظهار کردند میزان بروز سوختگی بیش از این تعداد میباشد اما به دلیل خود درمانی در منزل آمار دقیقی در دست نیست. رئیس ادارهی پیشگیری از سوانح و حوادث وزارت بهداشت نیز بیان كردند: بر اساس آخرین آمار كشوری، بیشترین حادثه در كودكان زیر 10 سال، حوادث سوختگی با شیوع 48/6 درصد از كل حوادث میباشد، و حوادث سوختگی بالاترین میزان مرگ را داشته است (16). بر اساس آمارهای موجود در بیمارستان سوانح سوختگی گیلان در سال 1387 از کل 7341 نفر پذیرش بیمارستان، 334 کودک زیر شش سال بودند (17). این در حالی است که جمعیت کودکان 6-1 سال استان گیلان 176145 نفر میباشد (18). مطالعهی هادیان جزی و همکاران (1381) در تهران نشان داد بیشترین میزان وقوع سوختگی در کودکان سن 5 و زیر 5 سال میباشد و میزان مرگ و میر کودکان را 8/4 درصد گزارش نمودند (19). شیوع سوختگی نیز در دختران و پسران متفاوت میباشد. طبق آمارهایی که یونیسف گزارش نموده است، سوختگی در دختران 9/4 در هر 100000 نفر در مقابل 3 در هر 100000 نفر پسر است (12).
موکاروگویزا[3] در سال 2009 مینویسد عوامل زیادی در بروز سوختگی کودکان نقش دارد که در مطالعات اخیر به عوامل فردی، خانوادگی و محیط خانه بیشتر توجه گردیده است (20). پاربهو و همکاران[4] (2009) در مطالعه خود بیان کردند که توجه به ویژگیهای فردی و خانوادگی، اجتماع و سیاستها و قوانین بهداشت و سلامت کشور برای کاهش عوامل خطر سوختگی بسیار مهم هستند (21).
کودکان کمتر از 5 سال به دلیل حس کنجکاوی نامحدود ذاتی برای کنکاش در محیط، تحرک زیاد و عدم تجربه در درک خطرها مستعدترین گروه برای آسیبهای حرارتی هستند (24،23،22،12). این کودکان خود را به این سو و آنسو میرسانند، میدوند، بالا میروند، انگشتان خود را در هر سوراخی فرو می کنند، ریخت و پاش می کنند، اشیاء را از جای خود بیرون میآورند و تقریباً هر چه را میبینند به دهان میبرند (25)، این فرایند یادگیری طبیعی موجب می شود تا آنان با اشیایی که می تواند باعث سوختگی آنها گردد تماس پیدا کنند (12). به این ترتیب، کودکان اولین حادثه را در داخل منزل تجربه می کنند (28،27،26) و از میان حوادث مختلفی که در خانه رخ میدهد، سوختگی شایع ترین حادثه در منزل برای کودکان و شیرخوران میباشد (29،28،26). در بررسیهای انجام شده، از میان مجموعه عوامل مؤثر در سوختگی کودکان در منزل عدم وجود مرز مشخص برای آشپزخانه و وجود تعداد زیاد اتاق از دلایل افزایش بروز سوختگی در کودکان میباشد (30). تقریباً 75 درصد از سوختگیهای کودکان سن پایین به دلیل آب داغ و بخار آب میباشد (12) که اغلب در زمان انجام فعالیت های روزانه مانند استحمام و آشپزی رخ می دهند (32،31).
برمن[5] (1388) نیز مینویسد: بیش از 90 درصد از سوختگی های کودکان به دنبال غفلت والدین رخ می دهند (1). ناترر[6] (2009) و چستر[7] (2006) نیز در مطالعه خود بر آگاهی دادن والدین از خطرات موجود در محیط منزل و پیشگیری از سوختگی تأکید نموده اند (33،32). خطر سوختگی در کودکانی که در خانواده های بحران زده و پر استرس زندگی می کنند بیشتر است (34). بطوریکه تقریباً 18 درصد از سوختگیها به دلیل سوء رفتار با کودکان مثل داغ نمودن آنها میباشد (1). اکثر قربانیانی که مورد سوء رفتار قرار میگیرند پسران 2 سال و بالاتر از 2 سال هستند، و غالباً بوسیله والدین، خواهر و برادر و شخص مراقبت کننده انجام می شود، فرو بردن در آب داغ نیز شایعترین صدمه به نظر میرسد (4). راجو[8] و آهوجا[9] (2004) سطح تحصیلات پایین والدین، درآمد پایین، تعداد زیاد اعضای خانواده و فقر را نیز از عوامل خطر مرتبط با سوختگی بیان می کنند (35). همچنین بیشارا و همکاران[10] (2009) در مطالعه خود اشاره کردند که نوع خانواده و زندگی در خانههای غیر استاندارد خطر سوختگی را افزایش میدهد (36).
سوختگیهای وسیع موجب بروز عوارض شدیدی میشوند، بطوریکه کودکان و خانوادههای آنها درد و رنج بسیاری را تجربه مینمایند (37،13،12). تعویض پانسمان روزانه و دبرید زخم باعث می شود که کودکان درد زیادی را متحمل شوند، همچنین بازتوانی طولانی مدت یکی از چالشهایی است که آنها را درگیر می کند. اغلب در طی بهبودی کشیدگی و جمعشدگی (کنترکچر)[11] و اسکار هیپرتروفیک[12] نیز گسترش پیدا می کند (38). این عوارض سبب از بین رفتن عملکرد و بد شکلی عضو سوخته و همچنین مشکلات روانی در کودکان میگردد که زندگی آیندهی آنان را مشکلتر مینماید. بر اثر شدت سوختگی، ممکن است بیماران طی سالها بعد از حادثه نیز تحت عمل جراحی ترمیمی قرار بگیرند، که این امر سبب تداوم مشکلات جسمی و روانی کودکان میگردد (39).
مطالعات انجام شده نشان داد که بعد از وقوع سوختگی رایجترین اختلالات در کودکان کابوسهای شبانه و شب ادراری میباشد و ترس از بیهوشی، جراحی و طرد شدن از اجتماع نیز موجب بروز افسردگی پس از سوختگی در کودکان میگردد (40،41). انجمن مراقبت از بیماران سوخته در انگلستان اظهار می کند ایزولاسیون اجتماعی کودکان می تواند سبب کاهش اعتماد به نفس آنان شده و در رشد و تکامل روانی کودکان اختلال ایجاد نماید که این مسئله سبب بروز مشکلات تحصیلی در کودکان می شود (42). سوختگی های شدید کودکان، علاوه بر آسیب جسمی و روانی و ایجاد دردهای طولانی، هزینه های پزشکی زیادی را به خانواده و سیستم بهداشتی و درمانی تحمیل می کنند (13،14). همچنین بیش از نیمی از ناتوانی های کودکان 14-0 سال به دلیل سوختگی میباشد (39). در ایران نیز سوختگی به عنوان دومین عامل ایجاد معلولیت گزارش شده است (43). بعلاوه سوختگی در مقایسه با دیگر صدمات جسمی کودکان، به مراقبت های ویژه، بستری طولانی مدت و درمانهای متنوعتر نیاز دارد (12).
از آنجایی که سوختگی سبب بروز عوارض جسمی و روحی شدید کودکان میگردد، و می تواند آیندهی تحصیلی و رشد اجتماعی آنها را تحت تأثیر قرار دهد و از طرفی بیمارستان سوانح سوختگی در استان گیلان جدید التأسیس بوده، هیچگونه اطلاعات اختصاصی در مورد سوختگی کودکان در دسترس نیست. با توجه به وجود تفاوتهای فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی در جوامع مختلف، عوامل خطر متفاوتی می تواند در بروز سوختگی کودکان نقش داشته باشند. به همین دلیل بررسی عوامل مرتبط با سوختگی در هر منطقه بسیار مهم است. لذا پژوهشگر با در نظر گرفتن موارد فوق، تجربه کاری و تماس نزدیک با کودکان سوخته بر آن شد که مطالعه ای در مورد عوامل مرتبط با سوختگی کودکان انجام دهد تا شاید با شناسایی این عوامل و انتشار نتایج حاصل از آن به دانشگاه علوم پزشکی گیلان، برنامه ریزیهای مدون آموزشی و بهداشتی در جهت کاهش میزان سوختگی در کودکان صورت پذیرد. به این ترتیب در راستای ارتقاء سطح سلامت کودکان گامی هر چند کوچک برداشته شود.
فرم در حال بارگذاری ...
