وبلاگ

:

 

یكی از مسائلی كه امروز در جهان اهمیت دارد مباحث سیاسی است چه بحث های مربوط به مبانی و اندیشه های علم سیاست،چه مسائل رفتاری و اجرایی آن علم است؛ تمام این مسائل بر اساس جهان بینی های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در جوامع اسلامی بررسی اندیشه ها،رفتارها و تاییدات سیاسی رهبران دینی یكی از مسائل مهم است. كه می تواند چراغ راه مسلمانان باشد. در این میان سیره سیاسی  امامان شیعه كه از هر گونه خطاء مصون هستند، می تواند بهترین الگوی سیاسی برای بشریت باشد.   هر چند برخی معتقدند كه فقه سیاسی شیعه یک بحث جدید التاسیس است اما معتقدین به این نظر ظاهرا نسبت به حوزه فقه شیعه كم اطلاع بوده اگر  سیر كوتاهی در فقه شیعه داشته باشیم متوجه می شویم كه فقه سیاسی سابقه دیرینه دارد و از جهت زمانی بازگشت آن به صدر اسلام است. هر چند این مباحث بیشتر در ضمن مباحث فقه عمومی بیان گردیده است چنانچه وقتی به كتب فقهی مثل جواهر الكلام،شرح لمعه، و كتب حدیثی مثل وسائل الشیعه، تهذیب الاحكام، كافی و…مراجعه می كنیم به وضوح مسائلی از قبیل جهاد،امر به معروف و نهی از منكر،نماز جمعه و…به چشم می خورد كه از مصادیق فقه سیاسی است . در این پایان نامه به مباحثی از قبیل فقه سیاسی، ضرورت حكومت، امامت و رهبری، مقبولیت و مشروعیت، ولایت فقیه، ولایت عهدی، تقیه، مصلحت، آزادی، حقوق بشر، قیام علویان، از دیدكاه امام رضا(ع) مورد بررسی قرار گرفته است.

 

پیشگفتار

 

بر كسی پوشیده نیست  كه ادیان آسمانی و پیامبران الهی،به ویژه پیامبران بزرگ ودر راس آنها حضرت محمد(ص) همگی یک هدف را دنبال می كردند و آن نجات انسان از هوا پرستی و پلیدیهای اخلاقی و نیز رهایی وی از اسارت و بندگی طاغوت و رساندنش به كمال مطلوب انسانی و كرامت های نفسانی در سایه توحید و خداپرستی بوده است. آن بزرگواران در راستای نیل به این آرمان های مقدس تا سرحد جان ،تلاش و از خود گذشتگی كرده اند و در این راه موفقیت هایی هم داشته اند؛حتی برخی از پیامبران از جمله حضرت داوود، سلیمان و یوسف توانسته اند در سایه عنایات خاصه الهی به تشكیل حكومت دینی  برپایه قوانین آسمانی هر چند در برهه كوتاهی از زمان توفیق یابند و احكام و قوانین الهی را علیرغم موانع زیاد پیاده كنند،والگوی خوبی از مدینه فاضله را در سایه حكومت دینی فرا روی بشر قرار دهند.پیامبر اسلام(ص)نیز پس از هجرت به مدینه،اولین دولت اسلامی را تشكیل داد و همه مقدمات آنرا فراهم آورد.بیعت با قبایل مختلف،ایجاد برادری بین مهاجران و انصار،همزیستی مسالمت آمیز و دفاع مشترك مسلمانان و یهود مدینه و تاسیس مسجد بعنوان پایگاه امور سیاسی و اجتماعی تنها بخشی از اقدامات پیامبر (ص)در راستای تاسیس حكومت اسلامی بود.آن حضرت با قدرت اجرایی خود،قوانین اسلام را به مرحله اجراء در آورد و بعد از خود سرنوشت مردم را بلا تكلیف نگذاشت و در غدیر خم جانشین خود را به مسلمین معرفی كرد هرچند برخی از مسلمین پس از رحلت پیامبر(ص)از مسیر حق منحرف شدند؛ و فقط مدت محدودی ائمه اطهار (ع) بر مسند قدرت نشستند كه در آن مدت كوتاه بهترین روش حكومت داری را برای بشریت به ارمغان آوردند. حكومت پنج ساله علی (ع)بهترین حكومت عدالت محور پس از رسول خدا بود.و ولایت عهدی امام رضا(ع)هرچند مشروط به عدم دخالت در امور حكومت پذیرفته بود ولی رفتار و گفتار آن حضرت در دوران محدود ولایت عهدی برای مردم بهترین الگو بود.رفتار آن حضرت با دانشمندان غیر مسلمان در مناظرات وجلب نظر آنها به اسلام،دفاع آن حضرت از حقوق انسانها،امر به معروف و نهی از منكر آن حضرت به صاحبان قدرت حتی مامون خلیفه عباسی  و…تنها گوشه كوچكی از سیره سیاسی آن حضرت بود كه بعنوان مباحث فقه سیاسی شیعه قابل بررسی و تجزیه و تحلیل است.این پایان نامه در واقع بخشی از سیره سیاسی امام رضا(ع) است؛كه  برای جامعه بشری به ارث گذاشت.میراثی كه اگر انسانها از آن تبعیت كنند رستگاری را بر ای خود به ارمغان خواهند آورد.

 

این پایان نامه دارای پنج فصل است كه در این فصول تلاش شده سیره سیاسی امام رضا (ع) بر مبنای فقه سیاسی شیعه مورد بررسی قرار گیرد.

 

در فصل اول به بیان کلیات تحقیق اعم از بیان و توضیح مساله،سوال اصلی،سوالات فرعی،فرضیه،مفاهیم، اهمیت تحقیق و اهداف پژوهش پرداخته  شده است .

 

در فصل دوم ادبیات و چارچوب نظری تحقیق ورویكرد مربوط به آن بیان شده است

 

در فصل سوم مباحث رهبری و ویژگیهای آن و ولایت عهدی امام رضا از نظر آن حضرت را تجزیه و تحلیل نموده است و در فصل چهارم آزادی و حقوق بشر در سیره آن حضرت مورد بحث قرار گرفته و در فصل پنجم موضوع امام رضا درباره جنبش علویان را مورد بررسی قرار داده

 است و در پایان نتیجه گیری و جمع بندی مطالب کل پایان نامه آورده شده است.

 

• بیان مساله

1-2 . اهمیت موضوع تحقیق

 

1-2-1. اهمیت تئوریک

 

این تحقیق سیره سیاسی امام رضا را از منظر فقه سیاسی شیعه مورد بررسی قرار می دهد. که در زمان حاضر می‌تواند، راهگشای بسیاری از مسائل جدید و مستحدثه از قبیل بحث رهبری حكومت اسلامی ،آزادی انسان ها بر اساس شریعت اسلام و حقوق انسا ن ها -كه امروزه بازیچه دست كشور های استعمار گر و حاكمان مستبد گردیده-  به عنوان الگویی در جامعه اسلام  باشد.

 

1-2-2. اهمیت عملیاتی

 

نتایج این تحقیق می تواند در مراکز علمی ، دانشگاهی، پژوهشی ، حوزه های علمیه و افراد علاقه مند به مطالعه درباره سیره سیاسی امام رضا (ع) با محور های رهبری حكومت اسلامی ،آزادی انسان ها بر اساس شریعت اسلام ،حقوق انسا ن ها و قیام و مبارزه با طاغوت به عنوان الگویی در جامعه اسلام  مورد استفاده قرار گیرد.

 

1-3.  سوال اصلی

 

سیره امام رضا(ع) از منظر فقه سیاسی شیعه چگونه قابل تحلیل و بررسی است؟

 

1-4.  سئوالات فرعی

 

1- نظر امام رضا در باره رهبری جامعه چیست آن را بر مبنای فقه سیاسی تحلیل كنید؟

 

2- آزادی وحقوق بشراز نظر امام رضا چگونه بود؟

 

3- موضع امام در باره جنبش های علوی علیه قدرت حاكمه را تشریح فرمایید؟

 

1-5. فرضیه تحقیق

 

بررسی سیره امام رضا(ع) از منظر فقه سیاسی شیعه مبتنی برآزادی و حریت انسان ،آزادی بیان و اندیشه و رعایت حقوق انسان ها،تاكید بر محوریت ولایت امامان معصوم در زمان حضور آنها و ولایت فقها در زمان غیبت امام معصوم(ع)، حفظ جان شیعیان با نگاه امنیتی و موافقت ضمنی  از جنبش های سیاسی مكتبی مدافع امامت ائمه و مخالف جنبش هایی كه در مسیر انحراف از اصل امامت قرار داشتند، در سطح جامعه اسلامی بود.

 

1-6. تعریف مفاهیم

 

1-6-1. سیره سیاسی

 

سیره در لغت به معنای روش، حالت و هیئت را گویند. و در اصطلاح عبارت است از روش و خط مشی فردی خاص كه به صورت مستمر انجام گردد. همچنین سیره را می توان سنت، مذهب، راه و رسم سلوك و طریقه ی خاص زندگی معنا كرد. منظور ما در اینجا از سیره همان سنت ، طریقه و روش مشی و رفتار ، گفتار و امضای(تایید) معصوم است و قلمرو بحث هم، سیره و سنت امامان معصوم (ع) در حوزه سیاست است.

 

1-6-2.  فقه

 

فقه عبارت است از: فهمیدن و دانستن قوانین و احكام شریعت اسلام از طریق دلائل تفصیلی آنها

 

ودر تقسیم بندی آن نظرات مختلفی وجود دارد. كه شهید مطهری آن را بر چهار قسم تقسیم

 

كرده است.

 

-عبادات: منظور كارهایی هستند؛ كه برای انسان تكلیف هستند. و شرط قبولی این كارها قصد قربت و جلب رضای الهی است. مثل طهارت، نماز، زكات، خمس، حج، جهاد، روزه، امر به معروف و نهی از منكر.

 

2-معاملات(عقود وایقاعات): منظورآن بخش از فقه است كه در انجام آنهاصیغه عقد لازم است. ولی در آنها قصد قربت و جلب رضایت الهی شرط نیست. كه اگر پس از خواندن صیغه عقد از طرف واگذار كننده، طرف گیرنده لازم باشد لفظ قبول به كار ببرد. یعنی ایجاب و قبول داشته باشد.می شود عقد مثل عقد نكاح،معامله و…واگر از طرف مشتری قبول لازم نباشد می شود ایقاع مثل طلاق.

 

3-سیاسات:كه مربوط به احكام حكومت و مسائل سیاسی اجتماعی می شود. مثل حدود، قصاص، دیات، شهادات، رابطه مردم با حاكم اسلامی واحكام آن.

 

4-احكام: آن اموری است كه قصد قربت و جلب رضایت الهی در آن شرط نیست. و در عین حال

 

نیاز به عقد یک طرفه یا دو طرفه ندارد.حكمی كه خدا تشریع كرده و لازم الاجراء است. مثل تعزیرات،حدود،قصاص.( شکوری ،1377، ص 62و56)

 

 1-6-3.  فقه سیاسی

 

مجموعه قواعد و اصول فقهی و حقوقی است كه عهده دار تنظیم روابط مسلمانان با خودشان و ملل دیگر عالم براساس مبانی قسط و عدل است كه تحقق فلاح و آزادی و عدالت را فقط در سایه

 

توحید عملی می داند.(همان،ص76)در این تعریف فقه سیاسی به دو بخش عمده تقسیم می شود:

 

1-اصول و قواعد مربوط به سیاست داخلی و تنظیم روابط درون جامعه اسلامی

 

2-اصول و قواعد مربوط به سیاست خارجی و تنظیم روابط بین الملل و جهانی اسلام.

 

 1-7.  روش تحقیق و روش جمع آوری اطلاعات

 

روش تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی است. كه در این روش ضمن توصیف مفاهیم و پدیده ها

 

به تجزیه و تحلیل آن ها می پردازیم . تحلیل و تشریح سیره(رفتار ،گفتار،تاییدات)سیاسی امام رضا (ع) براساس مبانی دینی و فقهی شیعه كه ازاسناد تاریخی و حدیثی و آیات قرآن نیز استفاده شده می باشد. و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات با روش توصیفی و تحلیل محتوایی  متون دینی و آیات  و روایات انجام  می گیرد. ومبانی آن بر اساس مكتب اصولیون كه فقه را بر اساس قرآن ، روایات وارده از معصومین (ع) ،عقل  واجماع فقها بررسی می كنند مورد تجزیه و تحلیل قرار    می گیرد .

 

روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و فضای مجازی  بوده و به صورت فیش برداری، انجام گرفته

 

است.

 

1-8. هدف تحقیق

 

1- هدف این تحقیق بررسی و شناخت اندیشه های سیاسی امام رضا(ع) و بررسی آن با مبانی فقه سیاسی شیعه جهت شناخت بیشتر جامعه بشری نسبت به آن امام معصوم (ع) است.

 

2-تبیین اندیشه های سیاسی امام رضا (ع)

 

3-از آنجایی كه سیره سیاسی ائمه كمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا لازم بود. در این زمینه

 

تحقیقاتی صورت گرفته تا مورد استفاده جامعه علمی و پژوهشی  قرار گیرد.