وبلاگ

در این پایان نامه سعی دارم به شباهت ها و تفاوت های دو سازی که تاکنون مقایسه ای از آنها صورت نپذیرفته بپردازم، سازی با پیشینه شرقی (قیچک) و دیگری کاملا غربی از خانواده ویولن (ویولا).

در کتاب ها، مقاله ها، CDها و ضبط هایی که صورت گرفته می توان فقدان اطلاعات و کمبود شنیداری نوای زیبای این ساز را به معنای واقعی حس کرد. لذا این جانب سعی نموده ام در راستای تحقق ارزش های بنیادی و اصیل موسیقی مشرق زمین گامی هر چند کوتاه بردارم و ارزش های یکی از قدیمی ترین سازهای ایرانی را با در نظر گرفتن قابلیت های اجرایی بی نظیرش که به نظر من قابل مقایسه با یکی از سازهای هم خانواده ویولن می باشد را نشان دهم.

بدین گونه که نگاهی کوتاه و گذرا به تاریخچه و ساختار ظاهری هر یک از دو ساز به صورت مجزا انداخته ام و همچنین به بررسی و تطبیق ویژگی های اجرایی از لحاظ تکنیک های نوازندگی دست راست و چپ پرداخته ام.

رسیدن به نتایج قابل توجهی از جمله شباهت های این دو ساز می تواند دیگران را به بررسی تطبیقی بیشتر این دو ساز ترغیب کند.

نگاهی به پیشینه هر یک از سازها (ویولا ـ قیچک)

ویولا

ویولا جزء دسته خانواده زهی می باشد که در اوایل قرن شانزدهم در شمال ایتالیا ساخته شد. آندرا آماتی[1]، و گاسپارو داسالو[2]، اولین کسانی بودند که در ساختن این ساز تلاش بسیار کردند.

ویولا ساز و خانواده سازهای زهی آرشه ای محسوب می شود. این ساز که دقیقا همانند ویولن ساخته شده است ولی از آن بزرگ تر است.

 مدت ها در سایه ویولن قرار داشت تا اینکه سرانجام توانست امکانات گستردة تکنیکی خود را نشان دهد. از اواخر قرن هیجدهم آهنگسازان به رنگ، تن ملایم و خاص این ساز توجه کردند و سرانجام به اهمیت واقعی آن پی بردند.

قیچک

این ساز یکی از کهن ترین آلات موسیقی فلات ایران و بخشی از شبه قاره هند است که از پیشینه تاریخی قابل توجهی در میان سرزمین های شرق و جنوب شرقی ایران (سیستان و بلوچستان) برخوردار است.

با بررسی مکتوبات و سنگ نوشته های تاریخی که مهمترین اسناد قابل رجوع در گذشته این ساز است. می توان فهمید قیچک تا چه اندازه در رپراتور اجرایی موسیقی سرزمین های غربی شبه قاره هند، پاکستان، جنوب افغانستان و شرق ایران مورد توجه بوده است.

سفاله های گلی یافت شده در شهر سوخته، مردان و زنان ساز به دستی را نشان می دهند که پدر امروزی این ساز را می نوازند، در برخی از اسناد تاریخی نیز از این ساز نام برده شد که از این میان می توان به اشعار سبک هندی ایرانی اشاره کرد که نام قیچک و یا قیژک در آن به چشم می خورد.

توجه ویژه به آداب و رسوم یکی از شاخصه های فرهنگی و اجتماعی مردمان سیستان و بلوچستان بوده وهست و این هم نقش ساز و موسیقی و به ویژه قیچک را در زندگی روز مره مردمان ملموس کرده است. قیچک سیستان و بلوچستان به لحاظ ساختاری شباهت های بسیاری با سازی از آن به عنوان قیچک شهری که امروز در موسیقی ایرانی از آن استفاده می شود دارد. با این تفاوت که در شیوه اجرایی و تکنیک ها با یکدیگر متفاوتند. اندازه دسته، شیوه انگشت گذاری و وسعت صدا دهی از جمله تفاوت های قیچک سیستان و بلوچستان و همنام شهری آن است.

قیچک شهری امروزی با بهره گیری از تکنیک های سازهای غربی به دو گونه سوپرانو و و ساخته و تولید شد که عمده ترین دلیل آن پر کردن کاستی های سازهای کششی در رپرتوار موسیقی سنتی ایرانی بود. این ساز از اوایل دهه پنجاه شمسی در اغلب ارکسترهای موسیقی سنتی ایرانی مورد استفاده قرار می گرفت که تا امروز نیز ادامه دارد.