وبلاگ

در این فصل کلیاتی که پیش از انجام تحقیق به عنوان زمینه ای برای آغاز کار صورت گرفته، آورده می­ شود که شامل بیان مسأله، اهمیت موضوع تحقیق و دلایل انتخاب آن، هدفهای تحقیق، سوالات یا فرضیه ­های تحقیق، چارچوب نظری[1] تحقیق، روش تحقیق، پیشینه پژوهش، روش گردآوری اطلاعات و روش تجزیه[2] و تحلیل اطلاعات، است. در خاتمه تعاریفی از مفاهیم و واژه­ های کلیدی تحقیق ارائه خواهد شد. 

 

1-2 بیان مساله تحقیق :

 

سینما به عنوان هنر هفتم، بخشی از نظام ارتباطات محسوب می شود که همواره بر تولید و تحلیل معانی، نشانه[3] ها و نمادهای هنری و فرهنگی دلالت می کند. هنرمند کسی است که با درك صحیح مؤلفه های یادشده و شناخت ساختارهای انتقال معانی در بازتولید رفتارهای معطوف بر هنر کوشش نماید. از سوی دیگر سینما امروزه از نمونه ابزارهای مهم و کارساز در تولید معانی، قادر است به سهولت میراث فرهنگی یک ملت (اعم از تاریخ، دین و ارزشهای اجتماعی) را به مخاطبان خارجی معرفی کند. پس داشتن سینمایی قوی و جذاب برای یک کشور، به معنای برخورداری از قدرت انتقال معانی و اثربخشی بر افکار عمومی در سطح بین المللی است. سینمای غالب جهان به صورت کلی تحت تأثیر دو جریان قرار دارد: اروپا و آمریکا. نمود بارز تقابل این دو جریان مهم را می توان از منظر تقابل جشنوارۀ فیلم کن و اسکار بررسی کرد. اما سؤال این است که “مؤلفه های هنری و فرهنگی که یک فیلم را به قابلیتی می رساند تا مخاطبین جهانی داشته باشد، و در جشنواره های معتبر جایزه کسب نماید، کدامند؟ و چه رابطه معناداری بین مؤلفه های یاد شده با هم و با گفتمان غالب بر جشنواره های جهان وجود دارد؟”  دغدغه محقق دستیابی به مؤلفه های یادشده در چارچوب روش علمی تحقیق است. در این راستا، محقق بر آن است تا فیلم “جدایی نادر از سیمین” ساخته اصغر فرهادی را به عنوان اولین فیلم ایرانی دریافت کننده جایزه اسکار و دیگر جوایز بین المللی، و فیلم “طعم گیلاس” عباس کیارستمی را به عنوان تنها فیلم ایرانی دریافت کننده نخل طلای کن، از حیث یک کار هنری و فرهنگی مورد مطالعه موردی قرار داده و مؤلفه های هنری غیر تکنیکی آن فیلمها که باعث شد تا مخاطبین بین المللی پیدا کنند و قابلیت دریافت جوایز معتبر جهانی را به دست بیاورد، مورد پژوهش قرار دهد؛ مؤلفه هایی که به نظر محقق شناسایی، چگونگی کاربست و تبیین حضورآنها در فیملهای کارگردانان موفق، می تواند برای ساخت فیلمهای موفق در آینده مؤثر باشد. سؤال دیگری که در اینجا مجال پاسخ خواهد یافت این است که، عباس کیارستمی و اصغر فرهادی به عنوان هنرمند چگونه این نشانه ها و نمادهای فرهنگی و هنری را در ساختار تولید معنا[4] در آثار خود به کار بسته اند؟ و چه نوع نشانه هایی را برای برقراری ارتباط با مخاطبین خود بکار گرفته اند؟”

 

رویکرد روشی این تحقیق نشانه­شناسی با زمینه پساساختارگرایی[5] و تلفیق آن با روش تحلیل گفتمان انتقادی[6] می باشد. پساساختارگرایی از دل بی اعتمادی عمیق نسبت به نظریۀ جامع به ظهور رسید، و نقطه آغاز آن این اعتقاد بود که همۀ متن ها چفت و بست دوگانه ای از گفتمان ها و ناگفتمان ها هستند (هیوارد،1993/137:1381). روش نشانه شناسی[7] مورد نظر، الگوی رمزگان رولان بارت[8] می باشد. بارت در کتاب S/Z پنج دسته رمزگان اصلی را از هم جدا دانست. رمزگان اصلی هر دو سویۀ معناشناسیک و همنشینی

 را در بر می گیرد. شیوه ای که واحدهای معنایی به یکدیگر وصل می شوند و شیوه ای که این واحدها به دنیای خارجی مرتبط می شوند. (احمدی،240:1380) معنا حاصل مبادلات پیچیده ای است که از تأثیر و تأثر متن و بافت موقعیتی، اجتماعی و سیاسی بیرون متن ناشی می شود. به کمک دانش تحلیل انتقادی گفتمان، امکان دستیابی به زمینۀ اجتماعی ورای متون میسر می شود و با بررسی عوامل برون متنی و لایه ها و سطوح متون، می توان به کشف ایدئولوژی حاکم بر به کارگیرندگان آن رسید. (یارمحمدی،62:1385) رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان مورد استفاده در تحقیق الگوی وندایک، غیاثیان (1386)، خواهد بود.

 

1-3 سوالات و فرضیه های تحقیق ( بیان روابط بین متغیرهای مورد مطالعه) :

 

الف- سؤال اصلی:

 

مؤلفه های هنری و فرهنگی که یک فیلم را به قابلیتی می رساند تا مخاطبین جهانی داشته باشد، کدامند؟ و چه رابطه ای بین مؤلفه های یاد شده و گفتمان غالب بر جشنواره های اسکار و کن وجود دارد؟

 

ب- سؤالات فرعی:

 

1-  مؤلفه های هنری و فرهنگی موثر در فیلم (جدایی …)که باعث شد تا جایزه جهانی اسکار دریافت نماید، کدامند؟

 

2- دلالت های مؤثر در فیلم طعم گیلاس برای دریافت جایزه نخل طلا چه بوده اند؟

 

3- رمزگان غیر سینمایی مؤثر در جذب مخاطبین داخلی و خارجی ، کدامند؟

 

4-  هنرمند (کیا رستمی و فرهادی) چه نوع نشانه ها و نمادهایی را در ساختار تولید معنا بکار گرفته است؟

 

5- کنش گران اجتماعی چگونه بازنمایی می شوند؟

 

ب- فرضیه ها:

 

1- مؤلفه های فرهنگی و هنری و ساخت کلان ایدئولوژی بر موفقیت فیلم جدایی نادر از سیمین اصغر فرهادی، به عنوان متغییرهای مستقل، در دریافت جوایز بین المللی (بخصوص اسکار) به عنوان متغییرهای وابسته، تأثیر گذار بوده اند.

 

2- دلالت هایی در فیلم طعم گیلاس وجود دارد که به عنوان متغییر مستقل بر دریافت جایزه نخل طلا مؤثر بوده است.

 

3- رمزگان غیرسینمایی در یک فیلم  وجود دارد که به عنوان متغییر مستقل، بر جذب مخاطبین داخلی به عنوان متغییر وابسته تأثیر دارند.

 

4- رمزگان غیر سینمایی به عنوان متغییر مستقل وجود دارند که بر جذب مخاطبین خارجی به عنوان متغییر وابسته تأثیر گذار می باشند.

 

5- بین شیوه بازنمایی کنش گران اجتماعی به عنوان متغییر وابسته و عوامل اجتماعی به عنوان متغییر مستقل، رابطه وجود دارد.

 

1-4 اهمیت موضوع تحقیق و دلایل انتخاب آن:  

 

صاحب نظران حوزه فرهنگ و عرصه سیاست عموماً بر این نکته اتفاق نظردارند که سینما ابزار قدرتمندی برای شکل دادن به تصویر یک ملت در دیدگاه مردم جهان است. از سویی کن نماینده ی سینما به مثابه ی هنر (روشنفکری/ جشنواره ای/ خاص/ …) و اسکار نماینده ی سینما به مثابه ی صنعت/تجارت (عامه پسند/ هالیوودی/ کلیشه ای/…) است. لذا بررسی این دو جریان مهم سینمایی جهان از دید محقق کمک می نماید تا گفتمان غالب بر سینمای جهان را دریافت. در سال‌های برگزاری بخش غیر انگلیسی اسکار، در کسب این جایزه فیلم‌های محصول كشورهای اروپایی یكه‌تاز بی‌رقیب این عرصه بوده‌اند؛ به طوری ‌كه از 63 جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی اسكار تا به امروز، 51 جایزه نصیب فیلم‌های اروپایی شده است و سهم كشورهای آسیایی تنها شش جایزه، كشورهای آفریقایی 3 جایزه و كشورهای قاره آمریكا نیز 3 جایزه اسكار بوده است. پیشتر بزرگترین افتخار ایران در این بخش، نامزدی فیلم «بچه های آسمان» (اثر مجید مجیدی) بود. اهدای جایزه اسكار به عنوان بهترین فیلم خارجی به “جدایی نادر از سیمین” اصغر فرهادی در کنار افتخارات دیگر این فیلم، فرصت خوبی است برای بازبینی دوباره‌آن. نگاهی ورای چارچوب‌های تنگ سیاسی و جناحی به فیلمی که توانسته روحی دوباره به کالبد سینمای محتضر ایران بدمد و آن را جهانی سازد. از این رو، قابل تأمل است تا بدانیم دلیل موفقیت فیلم “جدایی نادر از سیمین” چه بوده که توانسته همزمان دل تماشاگران، منتقدان و روشنفکران را در سراسر جهان ببرد و بر صدر فهرست‌های معتبر سینمایی بنشیند. از طرفی شکی نیست کن معتبرترین جشنواره سینمایی جهان است و بررسی فیلم طعم گیلاس عباس کیا رستمی به عنوان تنها فیلم ایرانی دریافت کننده مهمترین جایزه آن (نخل طلا) برای شناخت گفتمان غالب بر این جشنواره سینمایی، از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین شناخت مؤلفه های مؤثر در این موفقیت، می تواند در ادامه این روند،  به رشد سینمای ایران یاری رساند.