وبلاگ

اهمیت و اعتبار هر موسسه آموزشی، تا حد زیادی به وجود کتابخانه های فعال آن بستگی دارد. هیچ موسسه آموزشی بدون کتابخانه نمی تواند به فعالیـت خود ادامه دهد. فرایند نظام دانشگاه را می توان در یک نظام پویا و باز بررسی کرد. در چنین دیدگاهی، اجرای یک نظام باید به رغم مستقل بودن، در ارتباط با یکدیگر کار کنند تا هدف برآورده شود. برآورده کردن اهداف دانشگاه، بر محور آموزش و پژوهش دور   می زند. (مرتضوی، 1383)

همچنین، آموزش عالی با داشتن دو وظیفه آموزش و پژوهش, زیرساخت اساسی و مناسبی جهت رشد دانش و توسعه خدمات علمی و تخصصی در جامعه محسوب می شود, و کتابخانه های دانشگاهی به عنوان بخش لاینفک نظام آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها, باید همواره در خدمت این نظام بوده و اهداف و وظایف آنها باید برگرفته از نظام آموزشی و پژوهشی سازمان مادر باشد.(حیدری, 1385)

کتابخانه های دانشگاهی کارآمد چه از لحاظ نیروی انسانی و چه از جنبه ارائه خدمات و مجموعه و کاربرد فناوری های جدید, اهرم پشتیبانی در جهت ارائه برنامه های آموزش عالی و تحقیقات و فناوری است, به عبارتی می توان گفت برنامه های آموزش عالی دانشگاه ها همگام با رشد کتابخانه های دانشگاهی به رشد و بالندگی می رسند.(همان، ص 30)

تحولات و پیشرفت های اخیر در فناوری اطلاعات و ارتباطات وظایف کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، به ویژه کتابخانه های دانشگاهی را خطیرتر ساخته است. برای این که این مراکز بتوانند وظایف خود را با کارایی بیشتر انجام دهند، باید به فکر توسعه و پیشرفت خود بوده و خود را با نیازهای فعلی و آتی همگام کنند.(مرتضوی، 1383، ص 703)

در چند دهه اخیر کاربردهای ابزارهای الکترونیکی و فن آوری اطلاعات، جهت افزایش دقت و سرعت در انجام امور فراگیر گشته و با گذشت زمان و پیشرفت های انجام یافته، به تناوب زمینه ظهور فن آوری ها و سیستم هایی با قابلیت های بسیار بهتر از گذشته فراهم گردیده است. تاکنون در زمینه سیستم های شناسائی افراد یا اجسام فن آوری هایی مورد استفاده قرار گرفته که از کد میله ای (Barcode) و گیت های مغناطیسی می توان به عنوان فراگیرترین آنها نام برد. طی چند سال گذشته فن آوری جدیدی به نام RFID (مخفف عبارت Radio Frequency Identification به معنی شناسائی امواج رادیوئی) در این زمینه عرضه گردیده است. این فن آوری به دلیل مزایای بسیار برتر آن در مقایسه با سایر فن آوری ها، به نحوی متمایز مورد توجه قرار گرفته و هم اکنون در دنیا، اکثر سیستم های شناسائی، با بهره گرفتن از این فن آوری طراحی و پیاده سازی می گردند.(نوسا، 1388؟)

از این رو، کتابخانه های دانشگاهی باید هر چه بیشتر خود را با فن آوری های جدید همگام و هماهنگ ساخته، تا بهتر بتوانند به جامعه استفاده کننده خود، هر چه بیشتر و بهتر ارائه خدمت نمایند.

1-2   بیان مسئله

با بررسی تاریخ 40 ساله کتابخانه ها و استفاده از فناری اطلاعات در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی می توان نشان داد که چگونه ماهیت فناوری اطلاعات در طول زمان در کتابخانه ها تغییر کرده است، و ما را به واسطه مدرنیزاسیون[1] حاصل از خودکار سازی[2]، به سمت مبادله اطلاعات، توسط فناری های شبکه ای سوق داده است. در هر حال رسوخ فناوری های جدید، کتابخانه ها را با چالش های جدیدی مواجه نموده است که بر روی  شیوه های آموزشی، نحوه ارائه خدمات، صلاحیت های مورد نیاز کتابداران، آموزش کاربران، محیط های آموزشی، فنون آموزشی، خدمات مرجع دیجیتالی یا خدماتی با عنوان “از کتابدار بپرس”[3] و … تاثیر گذار بوده است.(کفاشیان؛ حیدری، 1386)

تحولات دهه های اخیر در زمینه فناوری, به خصوص فناوری اطلاعات و ارتباطات, چنان سریع به وقوع پیوسته است که بسیاری از رشته های علوم نتوانسته اند خود را به طور کامل با این تحولات تطبیق دهند. این قبیل تحولات در علوم کتابداری و اطلاع رسانی نیز بی تاثیر نبوده است و فناوری پیشرفته اطلاعات به طور وسیعی به این حوزه راه یافته است.(ماهرالنقش, 1383)

لینچ[4]، تأثیر فناوری اطلاعات بر کتابخانه ها را در قالب فرایندی سه مرحله ای ارائه می کند. بررسی این فرایند، روش مفیدی برای درک تغییراتی است که در دهه های آخر قرن بیستم در کتابخانه ها رخ داده اند. این مراحل عبارتند از: نوسازی (انجام کارهای پیشین با اثر بخشی بیشتر)، نوآوری (کاربست قابلیت های جدیدی که این فناوری پدید می آورد)، و دگرگونی (تغییر اساسی ماهیت کتابخانه ها از طریق قابلیت ها). (علیدوستی؛ شیخ شعاعی، 1386)