وبلاگ

   فبما رحمه مّن الله لنت لهم و لو کنت فظّاً غلیظ القلب لانفضّوا من حولک (سوره آل عمران/159).

    ستایش و سپاس خدایی را سزاست که زیباترین جلوه های آفرینش را  بر بندگانش آشکار نمود. حسن خلق در فرهنگ اسلام از رحمت الهی ریشه می گیرد که خدای مهربان با معرفی پیامبر اکرم (ص) به عنوان الگوی برتر حسن خلق در خطاب به آن گرامی در آیه فوق می فرماید: به سبب لطف و رحمت خدا بود که با آنان نرمخویی و مهربانی کردی و اگر درشتخو و سخت دل بودی ،قطعاً از گرد تو پراکنده می شدند.

   آنچه مسلّم است خانواده ملجأ و مأمن قابل اعتماد و پایدار برای پاسخ گویی به نیاز هایی چون امنیت ، محبت ، غرایز و … می باشد ، پس میزان اندیشه در آن در میزان بهبود جامعه تأثیر دارد. پیوند دادن اعضای خانواده به عنوان یک گروه با احساس صمیمیت و همکاری امکان پذیر است و بر پایه  صمیمیت استوار می باشد و صمیمیت مشخصه غیر قابل تفکیک خانواده است(رضایی 1389). به نظر استر نبرگ [1](1987) صمیمیت احساساتی است که نزدیکی ، تعلق و تماس را ایجاد می کند و اسکنارچ[2] (1999) صمیمیت را فرایند در تماس بودن، درک خود و افشای خود در حضور همسر مفهوم سازی می کند(هلروود،1998،به نقل از رضایی 1389). یادگیری می تواند نکته ی کلیدی و مهم در تداوم یک رابطه موفق زناشویی شود و  افراد می توانند با یادگیری و افزایش اطلاعات نیاز همسران و خود را بهتر پاسخگو باشند و زندگی خود را سالم تر سپری کنند.

    مشاوران و روانشناسان می توانند با آموزش صحیح تغییر مثبت و پایداری را در رابطه زن و شوهر ایجاد کنند (موسوی ، 1386 ). با توجه به این که بخش اعظمی از فرهنگ بومی خانواده های ایرانی منطبق بر مبانی اسلامی می باشد و شناخت مسائل و تطبیق راه حل ها با فرهنگ نقش بسزایی در علم آفرینی هر جامعه دارد لذا مراجعه به قرآن مجید و احادیث موجود و آموزه های اسلامی در این زمینه می تواند راهگشا و تبیین کننده بسیاری از امور در جهت بهبود روابط زندگی زناشویی باشد. در اسلام یکی از ویژگی هایی که در تحقق سازگاری و آرامش زندگی نقش بسزایی دارد و کمتر عاملی را می توان یافت که در این حد بتواند در ایجاد و تبثیت آن نقش ایفا کند ، ” مدارا ” است (حسین زاده ، 1390).

     مدارا یکی از توصیه های اسلامی است عبارتست از اینکه ناگواری از کسی به تو برسد متحمل شوی و به روی خود نیاوری (نراقی ، 1384).مدارا در پیدایش سه زاویه خوش اخلاقی ، یعنی نرم برخورد کردن با دیگران ، همدمی نیکو و تحمل کردن دیگران به گونه ای که از انسان فرار نکنند، نقش فراوانی دارد (حسین زاده ، 1390).

                     بدی را بدی سهل باشد جزا                                     اگر مردی احسن الی من أسا

    این شعر سعدی اشاره به روایت امام باقر (ع) است که فرمود : « احسن الی من أساء الیک » نیکی کن به کسی که به تو بدی کرده است » (مجلسی،1403 ق).

    البته مدارا کردن با مردم نوعی سرمایه گذاری اعتماد  و محبت در قلب های دیگران است . دین و دنیا نیازمند مدارا می باشد ، هم در معاشرت با مردم و زندگی زناشویی و هم در هدایت آنها و هم در خودسازی. کار هدایت و تربیت واقعی خلق خداوند ، جز به راه نرمی و مدارا سامان نگیرد.

     خشونت و تندی ممکن است ظاهر آدمیان را همراه سازد اما باطن و قلب که اساس هدایت و رشد است از جنس دیگر است . حتی فرعون نیز نیازمند به نرمی سخن شنیدن و به مدارا هدایت شدن است . حتی در سلوک نفس و رسیدن به مدارج قرب نیز باید با خود مدارا کرد و نفس خود را با تحمیل به سوی معارف نکشاند . مدارا یکی از اصولی است که در بهبود و رشد روابط انسان با دیگران تأثیر شگرفی دارد. پستی و بلندیهای زندگی و روابط مشترک زن و شوهر ، نیاز مبرمی به اصل « مدارا » دارد.  اهمیت مدارا آنقدر زیاد است که پیامبر اکرم (ص) می فرماید .” اذا اراد الله باهل بیت خیراً ادخل علیهم باب الرفق”هرگاه خداوند اراده فرماید که برای اهل خانه ای و در محیط خانواده ای خیر و برکت و نیکی برقرار گردد آن خانواده و ارتباطات فیمابین آنها را آمیخته با مدارا می سازد و آنان را در فضای آرامبخش مدارا و دوستی وارد می سازد (ابن ابی الحدید،1959،ج6،ص339). 

      البته لازم به ذکر است که در مدارای اسلامی با آنچه امروزه به عنوان تساهل و تسامح مطرح می شود تفاوت وجود دارد. در مدارای اسلامی اصول و مبانی ثابت است و در آن کمترین اغماضی صورت نمی گیرد، در حالی که تساهل وتسامح اصول ومبانی را نیز شامل می شود.

     در نهاد خانواده ، مدارا قانونی بسیار با اهمیت است و اصولا با حالات درونی همسر و شرایط زندگی  باید مدارا کرد. اگر میان زن و شوهر مصالحه و مدارا حکمفرما نباشد بدون تردید نظام خانواده از هم گسیخته خواهد شد و یکی از زوجین براساس غرور و خودخواهی بخواهد سلیقه و اندیشه های فردی خود را بر دیگری تحمیل کند مطمئناً راه بجائی نخواهد برد .آموزش مدارا با رویکرد اسلامی بر داده های دینی و روانشناختی مبتنی است و می تواند راهکار خوبی برای ثبات و پایداری در زندگی، آرامش و صمیمیت زوجین به حساب آید. با توجه به آنچه گفته شد و با توجه به اینکه اسلام بخشی از فرهنگ خانواده های ایرانی است و جایگاه قابل توجهی در زندگی آنان دارد و مدارا نیز اصل مهمی در آموزه های دینی ماست لذا بررسی تأثیر آموزش مدارای اسلامی به افراد قابل توجه است.

بیان مسأله

     صمیمیت زناشویی می تواند به صورت قابل قبولی موجب تحکیم و رشد روابط محبت آمیز بین زوج ها شود. تا جاییکه به نظر می رسد اصل اساسی در ازدواج موفق ایجاد صمیمیت بین زوجین است. یکی از نیاز های اساسی در انسان صمیمیت است که شدت آن و نوع صمیمیت در افراد متفاوت است(رضایی،1389).

     صمیمیت یک فرایند پویاست که اصل آن اعتماد و احترام متقابل است. صمیمیت یک نیاز واقعی است که ریشه درونی داشته و از نیاز بسیار اساسی برای دلبستگی نشأت می گیرد( باگاروزی ، 2001 ، ترجمه ی آتش پور و اعتمادی ، 1385). اما در آن روی سکه ، یعنی ازدواج ناموفق و از هم گسسته به علت عدم وجود صمیمیت ، خواه ناخواه یک رابطه را به پایان خود نزدیک می کند. مثلا در یک تحقیق معتبر که در آمریکا درباره ی علل طلاق انجام شد، 80% مردان و زنانی را که طلاق گرفته بودند ، علت جدایی و شکست ازدواج خود را رشد تدریجی فقدان احساس صمیمیت و عدم احساس عشق و ارزش گذاری ذکر کردند(باگاروزی ، ترجمه رضا زاده و تهرانی،1387).علاوه بر این سطح تمایز و استقلال نیز با صمیمیت ارتباط دارد. به نظر بوئن (1988) افراد تمایل دارند همسرانی با سطح تمایز مشابه انتخاب کنند (نقل از رضایی ، 1389).همچنین  زوجینی با سطح تمایز پایین تحمل سطوح بالای صمیمیت را ندارند و همسران با تمایز بالا و استقلال تحمل بیشتری برای صمیمیت دارا می باشند.صمیمیت زناشویی نزدیکی ، تشابه و یک رابطه شخصی عاشقانه یا هیجانی با شخص دیگر است که مستلزم شناخت و درک عمیق از فرد دیگر به منظور بیان افکار و احساساتی است که به عنوان منشأ تشابه و نزدیکی به کار می رود( باگاروزی، 2001 ، ترجمه ی آتش پور و اعتمادی ، 1385).

     باگاروزی (2001) 9 مؤلفه جداگانه و لی مرتبط با هم در مورد صمیمیت را شناسایی کرده است که عبارتند از : صمیمیت عاطفی، جسمی، عقلانی، اجتماعی – تفریحی، ارتباطی، معنوی، روانشناسی، جنسی و صمیمیت کلی (نقل از اعتمادی،1385).صمیمیت نیز همانند سایر ارکان دخیل در ایجاد رضایت زناشویی به آسانی به دست نمی آید و حفظ صمیمیت تا آخر عمر مهارتی است بسیار شایسته ی اهتمام. به هر حال بودن در روابط صمیمانه هم هیجان انگیز است و هم تهدید کننده و راهکار مقابله ای آن افزایش آستانه ی تحمل اضطراب در خویشتن است (حسینی ؛ 1389).

     در اهمیت تشکیل خانواده و فلسفه ازدواج و صمیمیت در اسلام همین بس که خداوند آن را نشانه ی خود دانسته ، از نشانه های خداوند این است که از جنس خودتان برای شما همسرانی آفرید تا در کنار آنان به  آرامش برسید و بین شما دوستی و مهربانی و صمیمیت قرار داد ( سوره ی روم / 21).