وبلاگ

:

رسول خدا (ص) فرمودند: ((بار خدایا، جانشینان را مورد رحمت و مرحمت قرار ده. سوال شد: ای رسول خدا جانشینان شما چه‌كسانی هستند؟ فرمودند: همانها‌كه پس از من ظاهر شوند، احادیث و سنن مرا روایت كنند، و مفاد آن را به مردم آموزش دهند)).

دانسته است كه احادیث پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) پس از قرآن كریم مهمترین منبع شناخت جهان‌بینی اسلامی و احكام و مقررات دینی است كه البته آیات متعددی از قرآن، بر اعتبار و جاودانگی آن گواهی می‌دهد.

به همین دلیل حفظ و حراست این سرمایه‌ی عظیم فكری و انتقال آن به نسل‌های بعد رسالتی بزرگ بشمار می‌رود كه در طول تاریخ علمای دینی و مجتهدان و بویژه محدثان بزرگ بار این رسالت را به دوش     كشیده‌اند.

در واقع دانشمندان دینی در طول تاریخ تشیع، در همه جای جهان اسلام به خصوص در جغرافیای ایران، نقش بسزایی را در تقویت و گسترش فرهنگ شیعی ایفاء نمودند، به خصوص ظهور آنان در قرون سوم و چهارم هجری فصل جدیدی بود كه توانست روح در كالبد

 تشیع بدمد و آن را بارور و پرثمرتر گرداند و مردم را به سوی سرچشمه‌ی زلال این مذهب سوق دهد و جامعه‌ی شیعی را از مظلومیت اعتقادی نجات بخشدو مجوعه‌ی ایدئولوژیكی تشیع را كه حتی برای خود شیعیان هم‌مشخص نبود، روشن گرداند. هر چند در این قرن(چهارم هجری‌) علماء و دانشمندان بزرگی مانند نجاشی و كلینی(متوفی 329 هـ.ق) و شیخ مفید (متوفی 413 هـ.ق) كه هر یک وزنه ای برای قدرت اسلام و تشیع به شمار می‌آمدند، توانستند با تلاشهای فرهنگی خود، خدمات ارزشمندی را در جهت نشر و گسترش فرهنگ شیعی بر انجام رسانیده و عامل‌مهمی در توسعه‌ی پایدار تشیع گردند. با این وجود نقش‌شیخ صدوق از تمامی ‌آنان پر رنگ‌تر می کند.

ابن بابویه ملقب به رئیس المحدثین و شیخ صدوق ؛ بعد از سال (305 هـ.ق) با دعای حضرت ولی عصر (عج) در شهر مقدس قم دیده به جهان گشود و پس از فراگیری علوم مقدماتی، علم حدیث و فقه را از بزرگان قم مانند پدرش علی بن بابویه و محمد بن حسن بن ولید، پیشوای فقهای قم و دیگران آموخت و به منظور دیدار با بزرگان تشیع و فراگیری علوم اسلامی و احادیث ائمه‌ی معصوم (ع) به ممالك اسلامی از ری تا بلخ و بخارا و از آنجا تا بغداد و كوفه و مكه و مدینه و دیگر مناطق مسافرت نمود و از مشایخ بزرگ جهان اسلام استماع حدیث كرد و توانست كوله بار علمی خود را پر بارتر گرداند و در شمار محدثین بزرگ شیعه در آید.

1-1- دلایل انتخاب موضوع:

بعد از رحلت پیامبر (ص) حدیث به وضع اسفباری گرفتار شد. از یک سو روی كار آمدن خلفا و منع كردن آنها از كتابت حدیث و از طرف دیگر افراط و تفریط‌گری‌های صحابه و تابعین در ترویج حدیث، مشكلات بسیاری را رقم زد و از اعتبار حدیث كاست. در نتیجه‌گروهی از دانشمندان اسلامی به‌فكر افتادند تا احادیث درست را از نادرست تفكیک كنند، كه در این میان بسیار زیاد است، وی به عنوان یكی از سه نویسنده‌ی كتاب‌های‌مرجع در رابطه با حدیث، تمامی اخبار و احادیث را با سلسله سند آن ضبط كرده است. هم چنین نقش بسیار والایی در حفظ و گسترش معارف شیعی داشته و متخصص شناخت حدیث بود و تا اطمینان نمی كرد كه حدیثی معتبر است، هرگز آن را نقل نمی‌كرد و به همین دلیل است كه به رئیس المحدثین، شهرت دارد. وی در شناخت احادیث آگاه و در حفظ منابع و جمع آوری آنها بسیار كوشا بود تا جایی‌كه با گذشت بیش از هزار سال هنوز تالیفات شیخ اعتبار و ازرش‌های خود را حفظ كرده است.

2-1- سوال اصلی:

شیخ‌صدوق تا چه‌میزان در حفظ، استمرار و گسترش معارف شیعی نقش داشته و تا چه اندازه در این ارتباط موفق بوده است؟

3-1- فرضیه‌ی اصلی:

شیخ صدوق كه در محضر اساتید و علمای شیعه‌ی زمان خویش تلمذ نموده بود، به عنوان یكی از محدثین بنام عالم تشیع و به واسطه‌ی مسافرت های مكرر در مناطق علمی عصر خود توانست دستاوردهای خویش را در عرصه‌‌ی علم حدیث با موشكافی و ریز بینی‌های عالمانه، سره را از ناسره تمیز دهد و نام خود را به عنوان یكی از صاحبان كتب اربعه‌ی شیعه به ثبت برساند.

بعلاوه تالیف حدود سیصد عنوان‌كتاب در باب موضوعات مرتبط با تشیع و تلاش جهت‌پرورش شاگردانش زبده و كوشش در برگزاری مناظرات‌كلامی در واكنش به تشیع‌ستیزی عصر وی می‌تواند، سهم قابل توجهی از موفقیت‌های تشیع را در این عرصه به وی اختصاص داد.