وبلاگ

رشد تکنولوژی[1] های جدید اطلاعاتی و ارتباطی و به خصوص اینترنت، فردی شدن شیوه های زندگی جوانان را دامن زده و مرزهای تازه ای را در شکل گیری ارزش ها و هویت[2] یابی، به ویژه ارزش های مربوط به آشنایی و دوست یابی، پیش روی جوانان ایرانی قرار داده است.امروزه پدیده اینترنت با حرکتی شتاب زده به میان جوانان و نوجوانان ما راه یافته است.این پدیده که ابتدا به شکل گپ زنی و گفتگوی فرهنگی با خارجی ها آغاز شد با تکثیر سریع سایت های ایرانی به مراودات و مکالمات دوستانه تغییر شکل یافته و یک نوع جانشین برای تلفن و با امکان گفتگو با چند نفر در آن واحد در آمده است( ذکائی، 13:1383).

 

در دنیای امروزی اینترنت، بخش قابل توجهی از زندگی انسانها را فرا گرفته است.همزمان با ورود و دسترسی[3] به  ابزار های جدید ارتباطی و تفریحی علی الخصوص  اینترنت و استفاده گستردة افراد از اینترنت و افزایش روابط این افراد در جهان مجازی،از دامنه روابط آنان در جهان واقعی کاسته می‌شود.کاستی روابط اجتماعی فرد درسطح کمی و کیفی و عدم روابط نزدیک با دیگران منجرپیامدهای نامطلوبی از قبیل احساس تنهایی و انزوا و ناخوشایندی گردیده است.

 

با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات[4] در جهان و ورود سریع آن به زندگی روزمره، مسائل و ضرورت های تازه ای نیز به وجود آمده است.امروزه انسان مدرن کسی است که به اطلاعات دسترسی داشته باشد و دسترسی به اطلاعات نه یک ضرورت که یک قدرت[5] محسوب می شود.در این میان شهرها به عنوان مراکز قدرت انسان و تمدن های بشری بیش از پیش اهمیت یافته اند.دسترسی آسان به شبکه ی جهانی اینترنت و گسترش ارتباطات الکترونیکی بین افراد و سازمان های مختلف از طریق دنیای مجازی، بستری مناسب برای رسیدن به این هدف را فراهم کرده است (میرزایی سروکلایی،20:1388).اینترنت از جزامله مظاهر مدرن عرصه تکنولوژی است که تحول رسانه های جدید را به ارمغان آورده است اینترنت به عنوان یک پدیده جهان شمول امکان و فرصتی را برای کاربران فراهم می کند که بتوانند تمام اطلاعات و خدمات مورد نیاز خود را هر زمان و هر کجا و به هر میزان که بخواهند دریافت کنند.بنابراین، در جهان امروز فرهنگ[6] تاثیرگذار در جامعه است.مرکز ثقل این تاثیر روی نسل در حال رشد ؛ یعنی، نوجوانان و جوانان است.به عبارت دیگر، بخش قابل توجهی از زندگی جوانان امروز را ارتباطات با اینترنت تشکیل می دهد این ارتباط می تواند به رشد مهارت[7] های مختلف یادگیری منجر شود؛ مهارت هایی که جوانان را با نظام نوین جهانی و ضرورت جهانی شدن آشنا و سازگار می کند( عاملی، 13:1384).اینترنت به واسطه ی تعامل اجتماعی حاکم بر آن قادر به ایجاد شرایطی است که می تواند تا اندازه ای در سازمان دهی مسیر علایق افراد و شکل گیری هویت های جدید مؤثر باشد در حالی که در مجموع به نظر می رسد که بنیادهای اجتماعی هویت به گونه ای افراطی در فضای مجازی دگرگون شده باشند.هویت های جدیدی که به واسطه ی تعامل اینترنتی شکل می گیرنداصطلاحاً هویت های مجازی نامیده می شوند(دریفوس، 13:1383).در ایران استفاده همگانی از رسانه ­های اطلاعاتی و به خصوص اینترنت به یک واقعیت انکارناپذیر تبدیل شده است و کاربران آن بخش عظیمی از اقشار جامعه را پوشش می­دهد.سرعت تغییر این تکنولوژی به اندازه­ای بود که مردم بدون مجال و تردید پذیرای آن شدند.به گزارش روابط عمومی و امور بین­الملل شرکت مخابرات ایران در حالی که تعداد کاربران اینترنت کشور در سال ۸۴  حدود ۸ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بود این رقم در سال ۸۸ به ۲۵ میلیون و ۶۰۰ هزار کاربر رسید.در حال حاضر ضریب نفوذ اینترنت در کشور معادل ۳۵ درصد می­باشد (سایت اطلاع­رسانی شرکت مخابرات ایران، ۸۸).اینترنت به واسطه ویژگی­های منحصر به فرد و جذابیتش از قبیل سرعت، دسترسی آسان، ارتباط بدون حد و مرز، لذت آفرینی و سرگرمی، اطلاع رسانی و…پاسخ­گوی بسیاری از نیازهای افراد به خصوص قشر جوان در شرایط و مکان متفاوت است.اینترنت با کاربری­ها مختلف همچون بسیاری از فن­آوری­های دیگر بخش مختلف زندگی افراد را دگرگون ساخته است و طی سال­های اخیر بخش جدایی­ناپذیر نهادهای اجتماعی، سیاسی و آموزشی و اقتصادی و خانوادگی به شمار می ­آید و به سبب نقش ویژه­ای که در انتقال و انتشار فرهنگ دارد از سویی می ­تواند به رشد و اعتلای هر چه بیشتر فرهنگ و از سویی منجر به ایجاد فضای سالم برای گفتگو و رابطه بین کشورها با کاهش تنش­های فرهنگی و هم­گرایی اجتماعی و تقویت مهارت اجتماعی گردد.

 

از آنجایی که برای انسان­ها برقراری ارتباط با همنوع امری اجتناب ناپذیر است و به قول مید تعامل رکن اصلی حیات جمعی غالب مساعی انسان­ها در جهت تسهیل و تسریع ابزارها، شرایط و زمینه ­های برقراری ارتباطات و مناسبات متقابل با یکدیگر است ( محسنی تبریزی، 55:1389).پژوهش دانشگاه كارنگن ملون نشان می‌دهد زمانی كه صرف ارتباط اجتماعی رودررو می‌شود، بر سازگاری، انزوا و رفتار اجتماعی تأثیر می‌گذارد و این یافته‌ها در شرایط دیگر نیز عیناً اجرا شده‌اند.شركت‌كنندگان پژوهش دانشگاه استنفورد نشان دادند كه آنها زمانی را كه صرف ارتباطات آن‌لاین می‌كنند به قیمت از دست دادن زمان برای سایر فعالیتهای اجتماعی [8]است(http://danesheirani.mihanblog.com/post/74).ارتباط با دیگران از طریق فضای مجازی[9] (پست الکترونیک[10]، پیام

 کوتاه، چت و…) یکی از شیوه ­های متداول برای گسترش روابط و تداوم آن در زندگی امروزی به حساب می­آید.روزانه نزدیک به چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده می­ کنند که یکی از کاربری­های اصلی اینترنت برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است که شاید عیب اصلی ارتباط اینترنتی آن است که در فضای مجازی ارتباط اساساً بر متن استوار است و از نشانه­ های بصری و شنیداری تعامل رو در رو بی­بهره است.علی­رغم جنبه­ های مثبت از قبیل جنبه­ های آموزشی و ارائه خدمات ارتباطی و مواردی از این دست رایانه و اینترنت جنبه­ های منفی نیز دارد.مطالعات آفو خاطر نشان می­ کند که استفاده از اینترنت سبب ایجاد احساس تنهایی و انزوای اجتماعی[11] و دوری از خانواده و به طور کلی کاهش سلامت روانی می­ شود (ایرانلو، 13۹۰: ۱).

 

2-1- بیان مسأله

 

جریان پر شتاب مدرنیته در قرن بیستم، تمام ابعاد زندگی و روابط انسانی را دچار انفعال کرده بود.نهادها و افراد سعی داشتند تا زندگی شان را همبسته با جهان مدرن سازگار سازند.فواید اینترنت بسیار زیاداست و اینترنت در موارد فراوانی زندگی را بسیار ساده و آسان كرده است.اما از سوی دیگر در برخی موارد اینترنت زندگی ما را پیچیده تر كرده است.افرادزمانی که،بیش از حد مجذوب اینترنت می شوند و خود را در فعالیت های فضای مجازی غوطه ور می کنند، تا جایی که از جنبه های دیگر زندگی و وظایف عادی خود غفلت می كنند و آنها را نادیده می گیرند.در حقیقت پا را از حد تعادل در كاربرد اینترنت بیرون می گذارند و دچار مشکلات عدیده روحی و روانی و اجتماعی و حتی جسمانی نیز می گردند که این امر با افزایش مهارت و سواد  اینترنتی و توسعه كاربردهای غیر ارتباطی اینترنت و استفاده از كالاهای فرهنگی مجازی در بین جوانان  تشدید می گردد.دنیایی با شبکه ای از مناسبات و ارتباطات تنگ دامنه محصول این فرایند و این روابط می باشد.

 

بسیاری از فیلسوفان درباره اینترنت نوشته­اند و این بحث را به میان کشیده­اند که ارتباط افراد از طریق اینترنت به شیوه ­های مختلف نسبت به انواع معمول و روزمره ارتباط که با حضور جسمی افراد همراه است حالتی تقلیل یافته دارد.توانایی بدن ما در دستیابی به چیزها و اشیاء، فراهم آورنده درک ما از واقعیت کاری است که انجام می­دهیم و آماده­ایم که انجام دهیم همه این امور را بدن آنقدر بی دردسر، فراگیر و موفق انجام می­دهد که ندرتاً متوجه آن می­شویم و این بدان علت است که بدین سادگی به این نتیجه می­رسیم که در فضای سایبرتیکی (مجازی) می­توان بدون حضور جسمی ارتباط برقرار نمود چرا که امکان ارتباطی کامل از این نوع در فضای مجازی اینترنت ناممکن است (SIrangroom، ۲۰۰۹: 21-8).چنان که پارسونز در معاملات خود نشان می­دهد، صرف وقت زیاد با اینترنت ارتباط کلامی و تعاملات بین فردی با اعضاء خانواده را کاهش و طبقه اجتماعی[1] افراد را محدود می­سازد، استفاده بدون محدودیت از اینترنت فعالیت جسمی و تعامل چهره به چهره را نیز کاهش می­دهد (تالمی، ۱۳۸۹: ۴۱).فردگرایی[2] یکی از جلوه­های دنیای مدرن و توسعه یافتگی است اما باید یادآور شویم که یکی از ابعاد منفی فرد گرایی پدیده تنهایی و انزوای اجتماعی است که اینترنت به عنوان مهمترین تکنولوژی فردی نقش به سزایی در تشدید و تدوین این حس دارد.اینترنت ضمن ایجاد خلوت فردی رابطه اجتماعی او را در یک بستر شبکه اجتماعی فراهم می­ کند.بنا بر اعتقاد یوریک که انزوای اجتماعی محصول عدم وجود پیوندهای اجتماعی در میان افراد می­داند آشکارا به این پیامد و تبعات استفاده فزاینده از این رسانه پی می­بریم.

 

فضای مجازی و اینترنت با امکانات و قابلیت‌های خود توانسته است ظرفیت‌های جدیدی را خلق کند که تعاملات اجتماعی را از تابعیت زمان و مکان خارج شده و افراد ورای چهارچوب‌های تعاملی در دنیای واقعی روابط خود سامان و بسط دهند.این مسئله باعث شده است تا اینترنت گستره حضور خود را در تمام دنیا و در بین بسیاری از اقشار جامعه بسط وگسترش دهد.از دید گیدنز اینترنت در حال دگرگون کردن سیمای زندگی روزانه است، تیره و تار ساختن مرزهای میان امر جهانی و امر محلی،ایجاد مجراهای تازه برای ارتباطلات و تعامل و امکان پذیر ساختن انجام وظایف هر چه بیشتری به صورت شبکه ای.(گیدنز،1386 :682).تنهایی و انزواکه به ظاهر مفهومی ساده و پیش پا افتاده به نظر می­آید،یکی از مسائل مهم جوامع توسعه یافته و توسعه نیافته در طی چند دهه گذشته است، پیمایش های گوناگون از وجود احساس تنهایی جدا از شدت و ضعف آن در کشورهای گوناگون حکایت می کند.شاخص  امید به آینده از جمله شاخص های مهم توسعه ای است که درصد پایین آن به منزله شکل گیری درجه ای از بی تفاوتی و به تبع آن ایجاد زمینه ای برای انواع مشکلات فردی و اجتماعی(افسردگی، خودکشی و…) است و آنگاه که داده های گوناگون برخلاف انتظار نخستین، درصد بالای انزوا و تنهایی را در بین افراد جوان نشان می دهند بغرنج تر بودن موضوع بیشتر نمایان می شود.اگر به کلانشهر تهران بنگریم به وضوح دامنه ی محدود شده شبکه های اجتماعی را خواهیم دید حال آنکه آن چند موردی هم که هست بیشتر وابسته به الگوهای خانوادگی است.اگر کمی به اخلاق هم بنگریم که از نگاه ما جامعه شناسان امری نسبی است خواهیم دید که اخلاق تنها در فضاهای جمعی و شبکه های مدنی شکل می گیرد و نه در شبکه ای از مناسبات و ارتباطات تنگ دامنه(لشگری،2:1389).

 

 آنچه بیان شد، وضعیت کلی جامعه است که در خصوص افراد و به نسبت های کم و بیش متفاوت در بین همه گروه های سنی و جنسی و از جمله جوانان و دانشجویان به عنوان قشر خاصی از جامعه جوان کشور مصداق دارد.دانشگاه یکی از مولفه های تاثیر گزار در توسعه اجتماعی و فرهنگی وسیاسی  هر جامعه بشری محسوب می شود در حال حاضربدون داشتن نیروی آموزشی متعهد و متخصص قادربه پاسخگویی نیازهای فزاینده جامعه خود نخواهیم بودلذا پرداختن به سلامت روانی  این قشر تاثیر بسزایی در بهبود روند سلامتی و کارآمدی جامعه دارد چنانچه که براتی سده معتقد است ” امروزه سلامت روان یک سازه روانشناختی محض نیست بلکه یک سازه ر وانی- اجتماعی  است (براتی سده،۱۳۸۸:۲۶).تورکل اظهار می دارد، افرادی که میزان زیادی از وقت خود را صرف روابط آنلاین می کنند، در موقعیتی بسیار تنهاتر و منزوی تر از زندگی غیر مجازی خویش قرار می گیرد که منجر به قطع ارتباط هیجانی، خستگی ذهنی و اضطراب می شود.با این توضیحات نقطه تمرکز و موضوع اصلی و محوری پژوهش حاضر بررسی وضعیت انزوای اجتماعی( حاصل تلاقی فرهنگها و افراد در فضای مجازی است ) در بین دانشجویان می‌باشد.مطالعه آثار اینترنت در بین دانشجویان می‌تواند تصویری از وضعیت آینده سایر اقشار را در برخورد با این پدیده نوظهور و به سرعت رشدیابنده هزاره سوم، ترسیم کند.

 

12-Social class

 

13- Individulism

 

1-Technology

 

2-Identity

 

3-Access

 

4-Information and communication  Technology

 

5-power

 

6-Culture

 

8- Social actives

 

9-Virtual

 

10-Email

 

11-Social isoulation