وبلاگ

1-1 پیشگفتار

افزایش روز افزون آلاینده­های گازی و آبی در سال­های اخیر، منجر به توسعه­ زمینه ­های مطالعاتی و کاربردی فتوکاتالیست­ها شده است. فتوکاتالیست­ها جزء آن دسته از کاتالیست­هایی هستند که با تابش نور فعال شده و آلاینده­های موجود در هوا یا آب را به مواد کم ضرر مانند آب و دی­اکسید کربن تبدیل می­ کنند. در میان تمامی فتوکاتالیست­های موجود، اکسید تیتانیوم (TiO2) به­ دلیل خواص منحصر به فردی چون پایداری شیمیایی و نوری، قیمت ارزان، عدم انحلال در آب، غیر سمی بودن و … بسیار مورد توجه می­باشد.

با این حال به­ دلیل قرار گرفتن گاف انرژی آن در محدوده فرابنفش کاربرد آن محدود می شود. برای غلبه بر این محدودیت، مطالعات اخیر روی افزایش بازدهی آن با بهره گرفتن از کامپوزیت­های اکسید تیتانیوم- نانو فلز، کاتالیست های الکتروشیمی، اکسید تیتانیوم ذوب شده یا کامپوزیت­های سرامیکی متخلخل معطوف شده است.

1-2 تاریخچه فتوکاتالیست

    هر ماده­ای که قادر باشد در تماس با واکنش­گرهای یک واکنش شیمیایی، که از نظر ترمودینامیکی قابل انجام ولی از لحاظ سینتیکی به کندی انجام می­ شود را از مسیری با انرژی اکتیواسیون کم­تر سرعت بخشد، کاتالیست نامیده می­­شود. روش­های گوناگونی برای انجام این عمل وجود دارد که از آن جمله می­توان به فتوکاتالیست، کاتالیست گرمایی، کاتالیست­های پایه اسیدی، کاتالیست ردوکس و کاتالیست­های آنزیمی اشاره کرد [1].

اخیراً فتوکاتالیست بخش عمده­ای از تحقیقات در حوزه های علمی از قبیل فیزیک، شیمی، مهندسی سطح را از آن خود کرده است و امید آن

 می­رود که بتوان برای رفع مشکلات مختلف زیست محیطی راه حل­های مناسبی به­کمک این علم به­دست آورد.

واژه فتوکاتالیست از دهه 1920 مورد استفاده بوده است. اگرچه خود لغت فتوکاتالیست به غلط مفهومی را با مضمون فعال­سازی واکنش کاتالیستی توسط نور را می­رساند اما در واقع فتوکاتالیست ماده­ای است که باعث سرعت بخشیدن به یک واکنش نوری می­گردد. در اواسط دهه 1920 نیمه­هادی­هایی چون اکسید روی مورد توجه قرار گرفت زیرا این اکسید قادر به تجزیه مواد نوری در یک واکنش نوری بود. طولی نکشید که اکسید تیتانیوم برای انجام این عمل به­جای اکسید روی معرفی گردید [2].

اکثر کارهای ابتدایی در حوزه نیمه­هادی­های حساس به نور در دهه 1960 انجام گرفت. که نهایتا منجر به ساخت اولین سلول فوتوشیمیایی برای تجزیه آب با الکترود­های پوشانده شده با پلاتین و اکسید تیتانیوم در اوایل دهه 1970 شد. در اوایل دهه 1980 اکسید تیتانیوم برای اولین بار برای رسوب دهی ماده آلی خاص و از پیش تعیین شده به کمک پرتوتابی مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان تاکنون تحقیقات در بخش فتوکاتالیست روی اکسیداسیون مواد آلی در آب، توسط این ماده متمرکز شده است. همچنین افزایش
چشم­گیری در تحقیقات در زمینه اکسیداسیون باکتری­ ها و مواد آلی شیمیایی فرار جهت تصفیه و پاکسازی هوا به­وجود آمده است [3].

در طی سالیان دراز چندین نیمه­هادی با خواص فتوکاتالیست مورد بررسی قرار گرفته­اند که از آن جمله
می توان به TiO2 (3.2eV), SrTiO3 (3.4eV), Fe2O3 (2.2eV), CdS (2.5eV), WO3 (2.8eV), ZnS (3.6eV) FeTiO3 (2.8eV),V2 (2.8eV), Nb2O5 (3.4eV), ZrO2 (5eV), اشاره کرد. از میان این فتوکاتالیست­ها اکسید تیتانیوم برتری خود را در زمینه تحقیقات، بهینه­سازی و کاربرد به اثبات رسانده است. دلیل این موفقیت را
می­توان در خصوصیاتی چون غیر سمی بودن، سطح ویژه بالا، قیمت ارزان، قابلیت بازیافت، روش­های مختلف ساخت و پایداری شیمیایی نوری بالای اکسید تیتانیوم جستجو کرد. همچنین باید این نکته را مد نظر قرار داد که اکسید تیتانیوم جزو 50 ترکیب شیمیایی قابل دسترس می­باشد که این امر موجب می­گردد تا مدت زیادی به وفور و با قیمت مناسب بتوان از آن استفاده کرد.

محلول فتوکاتالیستی قادر است باکتری، آلاینده­های شیمیایی و بیولوژیکی، مواد سمی، بوهای بد و کپک را تجزیه کند. هنگامی­که TiO2 به­عنوان یک فتوکاتالیست در برابر پرتوهای ماورا بنفش قرار می­گیرد تولید اکسیژن فعال از اکسیژن و آب موجود در هوا می­نماید. به­خاطر خواص طبیعی فتوکاتالیست در هنگام این واکنش شیمیایی تغییراتی در خواص فتوکاتالیست پدید نمی­آید. در واقع سطوح در معرض پرتو، با اکسیژن موجود در هوا واکنش داده و با خواص فتوکاتالیستی خود را مجددا باز می­یابند. در واقع فتوکاتالیست دی­اکسید تیتانیوم قادر است هر ترکیب آلی و مضر برای سلامت انسان را به دو جزء آب و دی­اکسید کربن تجزیه کند و در نتیجه محیطی تمیزتر و ایمن­تر برای سلامت انسان مهیا سازد.

در مقابل مزایای نسبتاً مناسب اکسید تیتانیوم معایبی نیز وجود دارد. اکسید تیتانیوم دارای یک فاز پایدار با نام روتایل (ساختار تتراگونال) و دو فاز نیمه پایدار با نام­های آناتاز (تتراگونال) و بروکیت (ارتورومبیک) می­باشد. اگرچه روتایل کاربرد عمده­ای در صنایع رنگدانه دارد اما فاز آناتاز اکسید تیتانیوم با باند ممنوعه 2/3 فعال­ترین ساختار کریستالی اکسید تیتانیوم محسوب می­ شود که این ویژگی به­ دلیل انرژی باند ممنوعه مناسب و سطح ویژه بالای این فاز است. با توجه به انرژی باند ممنوعه اکسید تیتانیوم پرتوهای با طول موج کمتر از 385 نانومتر قادر به فعال سازی این اکسید می­باشند. در نتیجه اکسید تیتانیوم به صورت خالص را در پرتوهای فرابنفش
می­توان به­عنوان فتوکاتالیست استفاده کرد. این امر موجب می­گردد بازده اکسید تیتانیوم در امواج مرئی
(نور خورشید) که بیش­ترین توجه بازار به این بخش فتوکاتالیست معطوف می­باشد را کاهش دهد. زیرا تنها (%5-5/3) امواج خورشید حاوی پرتوهای فرابنفش است. بنابراین در حالی­که فاز آناتاز اکسید تیتانیوم به­عنوان فتوکاتالیست بازده مناسبی در امواج فرابنفش دارد اما در کاربردهای با امواج مرئی کاملا ناتوان است. در نتیجه با اضافه کردن عناصر فلزی واسطه نظیر آهن، کبالت، نیکل و فلزات دیگر، همچنین با توجه به دو پارامتر قیمت و در دسترس بودن می­توان طیف جذب TiO2 را به سمت امواج مرئی هدایت کرد و پوشش ­هایی با بازده بالا در امواج مرئی تولید نمود.

در طی دهه های گذشته ، مواد نانو کریستال و فوق ریزدانه[1]   (UFG)با اندازه دانه کمتر ازµm 1 توجه زیادی را به خود جلب کرده اند. مخصوصاً خواص مکانیکی آنها بر حسب استحکام و داکتیلیته ، رفتار ممتازی در مقایسه با مواد دارای دانه های معمولی از خود نشان می دهد. در سال‌های اخیر نیز، بررسی روش‌های تولید و خواص مكانیكی مواد با ساختار فوق­ ریزدانه موضوع بسیاری از تحقیقات انجام شده در زمینه­ علم مواد و علوم مرتبط با آن بوده است. این مواد خواص بی‌نظیری همانند استحكام زیاد در دمای محیط، خاصیت سوپر پلاستیک در دمای بالا و نرخ كرنش كم، مقاومت در برابر سایش، استحکام خستگی بالا و مقاومت عالی در برابر خوردگی از خود نشان می‌دهند.

روش تغییر شكل پلاستیک شدید[2]  (SPD)به عنوان یكی از روش‌های تولید مواد فوق ریزدانه مطرح می‌باشد. فرایندهای تغییر شکل پلاستیک شدید به فرایندهای شکل­دهی فلزات گفته می­ شودکه در آن­ها به منظور تولید فلزات فوق­ریزدانه، کرنش پلاستیک خیلی بزرگی بر ماده وارد می­ شود. این فرایندها در دمای پایین­تر از دمای تبلور مجدد ماده انجام
می گردد. ویژگی مشترک و منحصر به فرد  فرایندهای SPD ، ثابت بودن ابعاد و عدم تغییر شکل ظاهری ماده حین فرایند می‌باشد، که در نتیجه­ آن محدودیت در اعمال کرنش از بین می‌رود و دستیابی به کرنش‌های بسیار بالا (در حدود هشت تا ده) در ماده به راحتی میسر است. به این ترتیب در اثر اعمال کرنش، امکان اصلاح ریزساختار، کاهش اندازه­ دانه­ها تا مقیاس نانومتری و بهبود خواص مکانیکی نمونه­ فلزی فراهم می‌آید، در حالی که شکل نمونه تغییری نکرده است. ویژگی دیگر این فرایندها افزایش استحكام و اصلاح ساختار دانه­ها بدون اضافه كردن عناصر آلیاژی است. فلزات وآلیاژهای تغییر شكل پلاستیک شدید شده استحكام بالا و خواص خستگی و داكتیلیته­ی خوبی را نشان می­دهند]1[.

در میان شیوه های تغییر شکل پلاستیک شدید رایج در دهه اخیر، فرایند نورد تجمعی[3](ARB)، مرسوم ترین فرایند برای تولید ورقهای فلزی با ساختار فوق ریزدانه
می باشدکه بوسیله آن می توان کرنشهای پلاستیک بسیار بالایی در ورق فلزات برای تشکیل نانوساختار ها ایجاد کرد]1[.این فرایند توسط Saito و همكارانش در سال 1998 ابداع شد. بعلاوه تولید ورق از مواد UFG با بهره گرفتن از فرایند نورد تجمعی امکان نوید بخشی برای تولید کردن مواد کامپوزیتی با ساختار لایه ای یا حتی چندلایه ای را فراهم می نماید. بنابراین ایجاد چند لایه ای های مخصوص ، چند انباشتی ها و مواد درجه بندی شده با خواص مناسب با  قراردادن انواع مختلف اجزاء ، فیبر ها و فویلها  امکان پذیر می باشد. سودمندترین مشخصه این فرایند کاربرد آن برای تولید پیوسته ورق بزرگ و حجیم فلزات است.مهم­ترین برتری فرایند نورد تجمعی نسبت به دیگر

 فرایندهای تغییر شکل پلاستیک شدید قابلیت تولید پیوسته­ی ورق­های فلزی فوق­العاده ریزدانه و در نتیجه از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه بودن آن است.در فرایند نورد تجمعی، ورقی که توسط فرایند نورد 50% کاهش ضخامت داده شده است، به دو قسمت بریده می­ شود و سپس این دو ورق روی هم قرار داده شده و نورد می­شوند[2]. از آنجا که در فرایند نورد تجمعی پروسه­ی ذکر شده در بالا را بدون محدودیت می­توان تکرار نمود، در نتیجه در این فرایند قابلیت اعمال کرنش پلاستیک خیلی بزرگی بر ماده وجود دارد.قطعات نورد تجمعی شده دارای دانه­ های کشیده با مرزهای زاویه بزرگ و شامل مقدار زیادی نابجایی حاصل از تغییر شکل پلاستیک شدید می­باشد.

مهم­ترین مزایای فرایند نورد تجمعی عبارتند از: عدم نیاز به استفاده از تجهیزات شکل­دهی با ظرفیت بار زیاد و همچنین قالب­های پرهزینه، نرخ تولید بالا و عدم محدودیت در تولید محصول زیاد]2[. در اکثر تحقیقات صورت گرفته از یک فلز یا آلیاژ برای فرایند نورد تجمعی استفاده شده است.در این مورد کامپوزیتهای زمینه آلومینیوم(AMC)[4]  بطور فزاینده ای در حوزه های هوایی فضایی،دریایی،خودرو،سرگرمی و ورزش کاربرد پیدا کرده اند.روش های نورد تجمعی و (نوردسرد/عملیات حرارتی/نورد سرد)، دو فرایند دما پایین جدید برای ساخت کامپوزیتهای چندلایه ای هستند.در طی سالیان اخیر نورد تجمعی بطور موفقیت آمیزی برای تولید ساختارهای چندلایی سیستمهای دوفلزی شامل Al-Pt ، Al-Al ،Cu-Ag  ،Al-Cu  بکار می رود. اما تا این زمان کار کوچکی برروی تولید سیستمهای 2TiO Al/ توسط نورد تجمعی انجام شده است. ذرات سرامیکی 2TiO در زمینه داکتیل Al می تواند منجر به خواص مطلوبی همچون افزایش استحکام، مدول الاستیستیه بالاتر، دمای سرویس بالاتر، مقاومت به سایش بهبود یافته، کاهش وزن قطعه، شوک حرارتی پایین، رسانایی حرارتی و الکتریکی بالا و ضریب انبساط حرارتی پایین در مقایسه با فلزات و آلیاژهای رایج شوند. به تازگی چندین شیوه برای تولید کامپوزیت های زمینه آلومینیومی استفاده می شود همچون متالورژی پودر، فورج فلز مذاب، اسپری فورمینگ و فرایندهای  نورد تجمعی.

در این پژوهش فرایند نورد تجمعی روی نوار های آلومینیوم پوشش داده شده با اکسید تیتانیم برای تولید کامپوزیت 2TiO Al- بکار گرفته می شود وریز ساختار و خواص مکانیکی کامپوزیت تولید شده مورد بررسی قرارمی گیرد. با بهره گرفتن از این فرایند ذرات 2TiO موجود در پوشش ، شکسته شده و در زمینه Al پخش می گردد.از آنجایی که اعمال فرایند نورد تجمعی در کسرحجمی بالا از ذرات 2TiO بصورت قرار دادن لایه ای از پودر 2TiO در بین ورقهای Al امکان پذیر نیست]3[، به کمک شیوه پوشش دهی می توان ساخت این کامپوزیت را به روش نورد تجمعی در کسر حجمی بالا میسر کرد .در انتها ویژگی کامپوزیت تولید شده به کمک این فرایند شامل ریزساختار، حد نهایی تغییر شکل وسختی بررسی می گردد.

در این پژوهش تعدادی ورق آلومینیوم خالص تجاری 1100AA در اندازه
mm1 ×mm 50 ×mm 100 موازی باجهت نورد برشکاری شده و عملیات پوشش کاری اکسیدتیتانیم توسط فرایند اسپری پایرولیز در سایز پوشش مختلف انجام گرفت.پس از ایجاد پوشش مورد نظر بر سطح ورق وانجام عملیات های آماده سازی ، عملیات نورد تجمعی  ورقهای یک سطح پوشش داده شده تحت حالتهای مختلف شامل : ایجاد ساندویچ ورق بدون پوشش همراه با ورق یک سطح پوشش، ساندویچ دو ورق یک سطح پوشش بر روی هم و ساندویچ چند لایه ای دو ورق یک سطح پوشش با لایه واسط ورق بدون پوشش تا 8 پاس توسط دستگاه نورد دوغلتکه تحت نورد با 50% کاهش ضخامت انجام گرفت. نمونه چند لایی حاصل شده از وسط در راستای طولی نصف گردیده و دو سطح نصف شده مجددا بصورت ساندویچ روی هم گذاشته شده و تحت نورد قرار گرفت.فرایند تا هشت سیکل به همین ترتیب انجام شد.در پایان عملیات نورد تجمعی، تستهای مختلف مكانیكی برای سنجش خواص مكانیكی كامپوزیت بدست آمده شامل تستهای میكروسختی سنجی، تست كشش و مشاهدات ریز ساختاری به كمك میكروسكوپ الكترونی روبشی مجهز به EDX از نمونه های گرفته شده از هر پاس انجام شد.

در فصل دوم به معرفی کامپوزیتها، فرایند اسپری پایرولیز، فرایندهای مختلف تغییر شکل شدید پلاستیک، فرایند نورد تجمعی و پارامتر های موثر بر این فرایند پرداخته شده است.در فصل سوم روش لایه نشانی دی اکسید تیتانیم(تیتانیا) برروی ورق 1100Al بکمک فرایند اسپری پایرولیز،شرح عملیات نورد تجمعی انجام شده و آزمونهای مختلف انجام گرفته برروی کامپوزیت توضیح داده شده است.فصل چهارم به بررسی لایه تیتانیای تولید شده بکمک فرایند اسپری پایرولیز و بدست آوردن درصد وزنی کامپوزیت تولید شده، خواص مکانیکی آن و بررسی خواص بدست آمده در این کامپوزیت پرداخته است. فصل پنجم نیزبه نتیجه گیری و پیشنهادات مربوط می شود.

-Ultra Fine Grain 1

2-Severe Plastic Deformation

1-Accumulative Roll Bonding

2-Aluminum Matrix Composite

بررسی سخت کاری سطحی آلیاژ آلومینیوم 6061 بوسیله جوشکاری

نگارنده:

افشین رضایی

آلومینیوم و آلیاژهای آن خواص تریبولوژیکی ضعیفی دارند که موجب محدودیت در استفاده از آنها شده است. تحقیقات فراوانی برای بهبود خواص تریبولوژیکی آلومینیوم و آلیاژهای آن انجام گرفته است این تحقیقات را می‌توان به بهینه سازی ترکیب آلیاژ و تولید کامپوزیت های زمینه فلزی و کاربرد روش های مختلف مهندسی سطح تقسیم بندی کرد. سخت کاری سطحی نوعی از عملیات حرارتی است که در آن با بهره گرفتن از شرایط خاص کاری و محیطی سطح قطعه را سخت کرده درحالیکه ترکیب شیمیایی داخل قطعه تغییر نمی کند و در نهایت قطعه ای حاصل می شود که سختی سطحی مطلوب در کنار چقرمه بودن دارد . در این تحقیق با ایجاد لایه آلیاژی حاصله از جوش در سطح به منظور افزایش سختی و مقاومت به سایش سطحی آلومینیوم حاوی منیزیوم و سیلیسیوم، با بهره گرفتن از انرژی حاصله از جوشکاری TIG و فیلر، جوشکاری آلیاژ انجام گرفت و سختی سنجی و مقاومت به سایش آنها تحت شرایط مختلف بررسی ‌شد. با افزایش دمای پیشگرمی تا150 درجه سانتیگراد هر دو خاصیت سختی و مقاومت به سایش بهبود چشمگیر پیدا کرد و پس از ان، افزایش دمای پیشگرمی مخرب بود وباعث کاهش در این دو خاصیت شد. افزایش تعداد لایه های جوش مقاومت سایشی نمونه ها را افزایش داد و سختی نمونه ها از خود کاهش نشان داد. علت افزایش مقاومت به سایش، مقاومتی است که در برابر کنده شدن واصطلاحا پوسته شدن لایه در اثر افزایش تعداد لایه ها به وجود امده است. همچنین با افزایش سرعت جوشکاری خواص مکانیکی از جمله سختی و مقاومت به سایش افزایش پیدا کرد . با کاهش دبی به مقدار lit/min 10    خواص مکانیکی بهبود یافت و بعد از ان ، کاهش مقدار دبی، مخرب بود و سختی ومقاومت به سایش کاهش پیدا کرد.

فصل اول

کلیات تحقیق

کلیات تحقیق:

از آنجا که آلومینیوم و آلیاژهای آن دارای قدمت نسبتا کوتاهی به عنوان یک ماده صنعتی می باشند با این حال به علت داشتن خواص مورد نیاز صنعت مصرف و تولید آنها رو به افزایش است. تا قبل از جنگ جهانی دوم آلومینیوم بیشتر به عنوان وسایل آشپزخانه کاربرد داشت اما امروزه در صنایع دفاعی، در بدنه هواپیما و اتومبیل ها کاربردهای فراوانی دارد. این موضوع به دلیل خواص آن که شامل نسبت استحکام به وزن بالا و مقاومت به خوردگی خوب، سهولت ساخت، هدایت گرمایی بالا و قیمت پایین آنها است .

آلومینیوم و آلیاژهای آن خواص تریبولوژیکی ضعیفی دارند که موجب محدودیت در استفاده از آنها شده است . تحقیقات فراوانی برای بهبود خواص تریبولوژیکی آلومینیوم و آلیاژهای آن انجام گرفته است این تحقیقات را می‌توان بهینه سازی ترکیب آلیاژ و تولید کامپوزیت های زمینه فلزی و کاربرد روش های مختلف مهندسی سطح تقسیم بندی کرد. سخت کاری سطحی[1] نوعی از عملیات سطحی است که در آن با بهره گرفتن از شرایط خاص کاری و محیطی سطح قطعه را سخت کرده درحالیکه ترکیب شیمیایی داخل قطعه تغییر نمی کند و درنهایت قطعه ای حاصل می شود که سختی سطحی مطلوب در کنار چقرمه بودن دارد .

تعریف جوشکاری: فرایند صنعتی است که در آن دو ماده (فلزی یا غیرفلزی ) را به یکدیگر به روش ذوبی – غیر ذوبی و بافشار یا بدون فشار و با واسطه (پرکننده) یا بدون ماده واسطه جوش می دهند تا لایه اتصال ایجاد شود .

جوشکاری تحت پوشش گاز محافظ با الکترود تنگستن[2]: یک فرایند جوشکاری قوسی می باشد که قوس بین الکترود تنگستن (مصرف نشدنی) و حوضچه مذاب پدید می آید این فرایند با گاز محافظ و بدون کاربرد فشار صورت می گیرد . جوشکاری قوس تنگستن را می توان با اضافه کردن فلز پرکننده و یا بدون آن به کار برد . نام دیگر این فرایند جوشکاری TIG میباشد.

تاكنون تحقیقات اندكی در زمینه سخت كاری سطحی فلز آلومینیوم وآلیاژهای آن صورت گرفته لذا این تحقیق (سختكاری سطحی آلیاژ آلومینیوم بوسیله جوشكاری) به نوبه خود می‌تواند جنبه نوآوری داشته باشد.

بررسی تاثیر پارامترهایی چون تعداد لایه های ایجاد شده توسط جوش-پیشگرم کردن نمونه سرعت جوشکاری- میزان دبی گاز در سختی سطحی (سختکاری سطحی) آلیاژ آلومینیوم  به عنوان اهداف طرح قرار گرفت.

در این پایان نامه با ایجاد لایه آلیاژی حاصله از جوش در سطح به منظور افزایش سختی و مقاومت به سایش سطحی آلیاژ آلومینیوم حاوی منیزیوم و سیلیسیوم، با بهره گرفتن از انرژی حاصله از جوشکاری TIG و فیلر، جوشکاری آلیاژ انجام گرفت و سختی سنجی و مقاومت به سایش آنها تحت شرایط مختلف بررسی می‌شود.

–  متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی عبارتند از:

پیش گرم: که توسط کوره انجام می‌شود و دمای آن از روی دماسنجی که بر روی آن نصب است بر حسب سانتیگراد خوانده می شود .

تعداد لایه ها : از طریق شمارش تعداد لایه هایی که بر روی سطح ایجاد می شود می توان بدست آورد.

فشار گاز: از طریق فشارسنج که بر روی کپسول گاز نصب است بر حسب دبی گاز می توان بدست آورد .

سرعت جوشکاری: از طریق تقسیم طول پاس جوش بر مدت زمان انجام جوش بر حسب میلی متر بر ثانیه یا متر بر دقیقه بدست آورد که هرچه مدت زمان جوشکاری کمتر شود سرعت جوشکاری بیشتر می شود.

[1] Surface hardening

[2] Tungsten Inert Gas welding

:

امروزه و در پرتو گسترش پروسه جهانی شدن مدرنیته، بیش­تر کشور­های جهان سوم و از جمله ایران در وضعیت عدم امکان بازگشت تاریخی قرار گرفته اند؛ بدین معنا که نمی­توانند به جای حرکت رو به جلو در این مسیر، بایستند و یا به عقب برگردند. به ویژه اینکه در طول این سال­ها، حکومت­های مختلف در ایران به طور صریح و یا تلویحی مظاهر مادی توسعه و تمدن غربی را پذیرفته و گام­هایی هر چند ناقص و توأم با اشکال در جهت گسترش آن برداشته اند که از آن جمله می­توان به نظام تعلیم و تربیت، نظام ارتش، نظام اداری، قانون اساسی، مجلس قانون­گذاری، کابینه و… اشاره کرد.

اما آن­چه که همگام با این تحولات مادی باید مد نظر قرار گیرد، ملزومات فرا­مادی آن­ها می­باشد، چرا که هر واقعیت اجتماعی هم دارای جنبه مادی و هم جنبه معنایی (سایر، 1388) است که توسعه نیز از این قاعده مستثنی نمی ­باشد. توجه صرف به راه حل­های سخت و دستوری و نادیده انگاشتن راه حل­های نرم و فرهنگی در مسیر توسعه کشور بعضاً موجبات عقب­گرد­هایی در آن شده است که جبران آن با توجه به روند سریع تحولات جهانی تقریباً ناممکن می­باشد.

«کارشناسان و صاحبنظران امور اقتصادی و اجتماعی به خوبی به این نکته واقف اند که برنامه ­های توسعه کشور، دیگر نمی­توانند فقط به بعد مادی یا رشد کلان اقتصادی توجه داشته باشند؛ زیرا این روند، در چند دهه گذشته مشکلات اجتماعی و فرهنگی را نادیده گرفته است که در میان­مدت و درازمدت حاصلی جز زیان و در نهایت ایجاد موانع در راه پیشرفت همه­جانبه و توسعه پایدار در کشور نخواهد داشت» (تاجبخش و دیگران، 1382: 156-155).

اعتماد اجتماعی و نیز اعتماد نهادی از جمله مهم­ترین ملزومات توسعه (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی) می­باشند امری که در طول این سال­ها مورد غفلت واقع شده و حتی گاهی آگاهانه و یا غیر آگاهانه موجبات فرسایش آن فراهم گشته است.

انتشار یافته­ های پیمایش ملی ارزش­ها و نگرش­ها که در سال 1380 و تحت سرپرستی دفتر طرح­های ملی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در 28 استان کشور صورت گرفته است، حاکی از نگرش منفی شهروندان کشور نسبت به وضعیت ارزش­های حاکم بر جامعه است. یگانه ارزش مثبتی که اکثریت مردم به غالب بودنش در جامعه اذعان داشته اند، تلاش و جدیت بوده است. به طور حتم، باور به رایج بودن ضد ارزش
­هایی نظیر دورویی و تظاهر، تقلب و کلاهبرداری، تملق و چاپلوسی و در مقابل، عدم اعتقاد افراد به فرادستی ارزش­هایی از قبیل گذشت، انصاف، امانتداری، خیرخواهی و کمک، صداقت و پایبندی به قول و قرار از این امر حکایت می­ کند که اعتماد اجتماعی در سطح نازلی در کشور برقرار است. در زمینه اعتماد به اقشار و اصناف (اعتماد نهادی) نیز به جز معلمان، تقریباً تمامی گروه­های مهم و تأثیر­گذار و صاحب­نفوذ در جامعه دارای اعتماد کم یا متوسط بوده اند (همان: 163-161).

علاوه بر این، توجه به آمار مربوط به جرایمی نظیر اختلاس و ارتشا، چک بلامحل، تخلفات رانندگی، و… نشان دهنده کمبود سرمایه­اجتماعی در کشور و از جمله اعتماد می­باشد (سیاهپوش، 1387: 117-116).

بدین ترتیب، با توجه به نقش مثبتی که اعتماد خصوصاً نسبت به افراد غریبه و سازمان­ها و نهاد­ها و اقشار و اصناف در جریان زندگی فردی و جمعی بشر دارد، بررسی عواملی که می­توانند در افزایش و یا کاهش آن نقش مؤثری را ایفا کنند از اهمیت ویژه­ای برخوردار می­باشد. برخی از صاحبنظران و پژوهشگران- که از رابرت پاتنام می­توان به عنوان یکی از شناخته­شده­ترین آن­ها یاد کرد- در کنار سایر عوامل، به نقش رسانه ­های جمعی نیز در کاهش و یا افزایش اعتماد اجتماعی توجه داشته اند و بر این باورند که رسانه ­های جمعی
می­توانند با تغییراتی در جریان عینی و ذهنی زندگی افراد سطح اعتماد آنان را تحت تأثیر قرار دهند.

هم­چنین با توجه به نقشی که جوانان و به ویژه دانشجویان هر کشور به عنوان سرمایه انسانی آن در روند توسعه خواهند داشت در این پژوهش بر آن شدیم که تأثیر رسانه ­های جمعی بر اعتماد اجتماعی را در میان دانشجویان دانشگاه مازندران مورد بررسی قرار دهیم.

پژوهش حاضر شامل هفت فصل می­باشد. در فصل اول (كلیات پژوهش)، مسئله اصلی پژوهش، اهمیت و ضرورت و هم­چنین اهداف پژوهش مطرح می­گردند. در فصل دوم (پیشینه تجربی پژوهش)، پژوهش­های داخلی و خارجی انجام شده كه مرتبط با موضوع تحقیق حاضر می­باشند، مرور می­گردند. فصل سوم (پیشینه نظری پژوهش)، اختصاص به بررسی مفاهیم و نظریات و انتخاب چارچوب نظری و تعیین فرضیات تحقیق دارد. در فصل چهارم (روش­شناسی)، فرایند روش­شناختی پژوهش تشریح می­گردد. فصل پنجم (توصیف داده ­ها)، اختصاص به توصیف متغیر­های مستقل، واسط و انواع اعتماد دارد. در فصل ششم (تجزیه و تحلیل داده ­ها)، داده ­های حاصل از پژوهش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و فرضیات پژوهش نیز مورد آزمون قرار می­گیرند. فصل هفتم (نتیجه­ گیری) نیز به بحث نظری پیرامون نتایج حاصل از تحقیق و هم­چنین مقایسه نتایج حاصل از این پژوهش با تحقیقات انجام شده پیشین اختصاص دارد.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- بیان مسأله

برخی از ویژگی­های جامعه­ معاصر سبب شده که اعتماد[1] اهمیت ویژه ای پیدا کند. اول اینکه یکی از ویژگی­های جامعه­ امروز، عدم یقین و عدم قطعیت است. به تعبیر لوهمان[2]، ما در دوره­ای زندگی می­کنیم که میزان وابستگی آینده­ی جامعه به تصمیم­گیری، افزایش یافته است. ما دیگر در جامعه­ مبتنی بر تقدیر نیستیم بلکه در جامعه­ مبتنی بر کنش هدفمند انسانی، زندگی می­کنیم. برای اینکه با آینده برخورد فعالانه و سازنده داشته باشیم، نیاز به اعتماد داریم.

دوم اینکه، جهان ما به شدت به هم وابسته است. در درون هر جامعه ای، تمایز و تخصص نقش­ها، کارکرد­ها، مشاغل، سلائق و سبک­های زندگی، بسیار زیاد شده است. یعنی بیش از هر زمان دیگری به تعبیر دورکیم[3] به انسجام ارگانیکی دست یافته ایم. تقسیم کار شدید دارای این ویژگی است که آسیب پذیری فرد را در مقابل قصور دیگران برای انجام مسئولیت­هایشان زیاد می­ کند. هر چقدر وابستگی انسان­ها به هم بیش­تر باشد، اهمیت اعتماد بیش­تر می­ شود. به همین جهت میزتال[4] معتقد است که به هم­وابستگی سبب شده نیاز به اعتماد بیش­تر شود (شارع­پور، 1388: 3-2).

سوم اینکه، زندگی اجتماعی ما مملو از تهدیدات و مخاطراتی است که ساخته­ دست ما انسان­ها هستند. هر قدر تکنولوژی در جامعه بیش­تر باشد، زندگی ما پیش­بینی­ناپذیر­تر می­ شود یعنی پیامد­های ناخواسته­ی بیش­تری پدید می­آید. به همین سان لوهمان معتقد است که تکنولوژی باعث افزایش پیچیدگی در زندگی شده است و انسان­ها برای تحمل این پیچیدگی، روز به روز به اعتماد بیش­تری نیاز دارند (همان: 3).

اعتماد، باور كنشگر به این امر است كه در بد­ترین حالت دیگران آگاهانه و یا از روی میل و رغبت به او آسیبی نخواهند رساند و در بهترین حالت بر طبق منافع او عمل خواهند كرد (نیوتن، 2001: 202).

مفهوم اعتماد به طور گسترده­ای از سنت نظریه­ی اجتماعی توكویل[5] و جان استوارت میل[6] نشأت
می­گیرد و بر این اساس منبع اصلی اعتماد در شبكه­ی وسیع، عمیق و متراكم انجمن­های داوطلبانه[7] و سازمان­های میانجی كه جامعه­ مدنی[8] را تشكیل می­دهند، نهفته است (نیوتن، 2001: 234). نظریه پردازان کلاسیک از زمان توکویل معتقد بودند که انجمن­های داوطلبانه با گرد­هم­آوردن انسان­های مختلف برای انجام کار مشترک به آن­ها اعتماد و همکاری را آموزش می­ دهند (شارع­پور، 1388: 5). از نظر توكویل اصل دموكراسی نوین همانا نفع است و نه فضیلت. اما میان نفع كه اصل دموكراسی­های نوین است و فضیلت كه اصل جمهوری­های باستانی است، عناصر مشتركی وجود دارد و آن، این كه در هر دو مورد شهروندان باید از انضباطی اخلاقی پیروی كنند و ثبات دولت بر پایه تأثیر مسلط و حاكم رسوم و اعتقادات بر رفتار افراد بنا شده است (آرون، 1370: 254).

به لحاظ نظری باید گفت كه مفهوم اعتماد به عنوان مهم­ترین بعد سرمایه­ اجتماعی[9] به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، از زمان شكل­گیری جامعه ­شناسی مورد توجه بوده كه خود بیش­تر ناشی از توجه به مسئله­ نظم اجتماعی[10] بوده است. به اعتقاد آیزنشتات[11] مهم­ترین مسئله­ نظم اجتماعی از نظر دوركیم و تا حدودی تونیس[12] اعتماد و همبستگی اجتماعی است، یعنی این كه بدون انسجام و نوعی اعتماد پدیداری نظم اجتماعی ممكن نیست (چلبی، 1375: 12). به عقیده دوركیم در جامعه­ رقابتی مدرن، جامعه­ مبتنی بر قرارداد ممكن نیست مگر این كه مردم در مورد این كه هموطنانشان به انجام قراردادشان پایبند باشند، اعتماد داشته باشند. وی وجود ساخت­های جدید (گروه­های حرفه ای) را كه باید در جهت جلوگیری از نابسامانی ظهورنمایند، ضروری می­دید (بیگلی و ترنر، 1384: 391). به اعتقاد او هر قدر به حجم جوامع افزوده
می­ شود، وجدان جمعی گسترده تر و انتزاعی تر شده و حوزه­ اخلاقی فرد از سطح محلی و درون­گروهی به سطح عام و برون­گروهی توسعه می­یابد و از تعداد غریبه­هایی كه نمی­توان به آن­ها اعتماد كرد كاسته
می­ شود و از این طریق راه برای همكاری وسیع در سطح ملی هموار می­گردد (افشانی و دیگران، 1389: 195 به نقل از پنجه بند، 1385: 44). تونیس نیز به تقابل دو نوع زندگی اجتماعی پرداخت: «اجتماع»[13] كه ویژگی تجمعات كوچك است و «جامعه»[14] كه ویژگی شهر­های بزرگ است. به اعتقاد او در روستا زندگی اجتماعی شبیه به یک ارگانیسم زنده است كه در آن مردم دارای اخلاق مشتركی بوده و

 پیوند­های شدیدی بین آنان وجود دارد، اما در شهر زندگی اجتماعی به صورت یک تجمع مكانیكی مملو از فرد­گرایی، خود­پرستی و حتی خصومت است (شارع­پور، 1387: 111). بر اساس منطق تونیس، روابط مبتنی بر اعتماد تنها در اجتماع وجود دارد. یک فرد به اعضای خانواده و دوستانش اعتماد می­ورزد، چرا كه احساس او بر اساس مشابهت ها، فهم و تأیید متقابل است و این فرایند به طور دائمی به كمك فعالیت­ها و تجارب مشترك تقویت

می­گردد. بنابراین، اعتماد نمی ­تواند به طور مصنوعی ایجاد گردد. اعتماد به طور اخص مبنای انسجام اجتماعی است كه از سوی ارزش­های دین و اخلاق تقویت می­ شود و آن نیز به نوبه­ی خود روابط مبتنی بر اعتماد را تسهیل كرده و به افزایش چسبندگی اجتماعی كمك می­كند. در مقابل، افراد خود­محور و حسابگر جامعه­ مدرن، نمی توانند مورد اعتماد قرار گیرند و آن­ها نیز نمی­توانند به دیگری اعتماد داشته باشند. چه، برای رفع نیاز­ها هر شخصی به دارایی­ های دیگری نیاز دارد كه این امر به فریبكاری و ابزاری بودن رابطه می­انجامد (میزتال، 1380: 59).

اعتماد و معتمد بودن اغلب به عنوان نوعی گریس اجتماعی در نظر گرفته شده ­اند که چرخ­های تبادلات اجتماعی و اقتصادی متنوع را روغن­کاری می کنند و در صورت عدم وجود آن این تبادلات بسیار هزینه­بر، بروکراتیک و زمان­بر خواهد شد (فیلد، 1386: 104). هر چند خود اعتماد نمی ­تواند حالت كالا به خود بگیرد یا مبادله شود اما سرمایه ای معنوی برای جلب حمایت، حسن نیت، زمان و پول به شمار می­رود. این نكته در تعاریف مختلف از اعتماد به عنوان «روغن» تسهیل كننده اقدام (لومان، 1988)، نوعی «اعتبار نمادین» (سلیگمن، 1977) یا شكلی از «سرمایه­ اجتماعی» كه به تأمین نتایج مشخص كمك كند، تجلی یافته است (پاسی و تونكیس، 1387: 45).

اعتماد به سه صورت خود را نشان می­دهد یا به عبارتی دارای سه نوع است:

1.اعتماد بین فردی[15] یا اعتماد به افراد آشنا،

2. اعتماد اجتماعی[16] یا اعتماد تعمیم یافته[17] یا اعتماد به بیگانگان،

2. اعتماد مدنی[18] یا اعتماد به سازمان ها و نهاد ها (شارع­پور، 1380: 74).

البته، از میان انواع اعتماد، آن­چه که لازمه همکاری و مشارکت میلیون­ها شهوندی است که جوامع پیچیده و مدرن امروزی را تشکیل می­دهند، علاوه بر اعتماد مدنی یا نهادی، اعتماد اجتماعی یا اعتماد تعمیم­یافته
می­باشد (اجاقلو و زاهدی، 1384: 103-102). پژوهش­های انجام شده نشان می­ دهند كه در شكل­گیری و تقویت اعتماد اجتماعی عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در سطوح خرد و كلان از جمله درآمد، پایگاه اجتماعی، رضایت شغلی و رضایت از زندگی، احساس شادمانی و غرور ملی (دلهی و نیوتن، 2003؛ نیوتن، 2001)، خانواده، مدرسه و شبكه­ی دوستان (عبد الرحمانی، 1384؛ دلهی و نیوتن، 2003) میزان مشاركت مدنی و عضویت در انجمن­های داوطلبانه، همبستگی اجتماعی و امنیت عمومی (قدیمی، 1386؛ نیوتن، 2001؛ ران و ترنزو، 1998)، اثر­بخشی و سودمندی دولت، احزاب سیاسی و آزادی سیاسی (عباس­زاده، 1383؛ هرروز و كریادو، 2008؛ دلهی و نیوتن، 2003) نقش مهم و تعیین كننده ای را ایفا می­كنند. در كنار عوامل مذكور، برخی از پژوهشگران بر این باورند كه رسانه ­های جمعی[19] هم می­توانند بر اعتماد اجتماعی تأثیر بگذارند (جعفری­نیا، 1389؛ جواهری و بالاخانی، 1385؛ گراس و دیگران، 2004؛ موی و شوفل، 2000). رسانه ­ها به عنوان منبع مهم اطلاعات و هم چنین یكی از عوامل اصلی فرایند جامعه پذیری نقش مؤثری در فرایند اعتماد­سازی و یا اعتماد­سوزی بازی می­كنند. بنابر نظر صاحب­نظران، رسانه ­ها به تصورات افراد از محیط شكل می­دهند، آن­ها می­توانند با ارائه تصویری زشت و یا زیبا از جامعه میزان اعتماد در بین مخاطبان خود را افزایش و یا كاهش دهند. رسانه ­ها به شكل­گیری الگو­های كنش در بین مخاطبان كمك می­كنند. این الگو­های كنش به افراد كمك می­كنند تا در موقعیت­های مختلف دست به كنش بزنند. رسانه ­های جمعی از طریق تحرك روانی امكان تعاملات اجتماعی را در بین مخاطبان خود افزایش می­دهند. رسانه ­های جمعی می­توانند زمینه ­های دسترسی به نهاد­های انتزاعی و تخصصی را برای مخاطبان خود فراهم كرده و در نتیجه موجب اعتماد و یا بی­اعتمادی به این نهاد­ها – در بین مخاطبان خود- شوند (بالاخانی، 1384: 16). هم چنین، ذکر انواع انحرافات از طریق رسانه ها و اعلام رشد سرسام آور آن منجر به ایجاد روحیه سوء ظن و شک نسبت به سایر افراد جامعه می شود و احتمال وقوع این انحرافات را از سوی تک تک اعضای جامعه تقویت کرده و روحیه اعتماد عمومی را تضعیف می نماید (خالصی، 1388: 275).

در میان رسانه های جمعی مختلف، نفوذ و جاذبه تلویزیون در دنیای کنونی امری بدیهی به نظر می رسد و نقش آن در آموزش، هدایت، جهت دهی و قالب سازی افکار عمومی جامعه انکار ناپذیر است؛ به همین دلیل، تلویزیون به عنوان یکی از ابزار های اصلی نفوذ در افکار عمومی مورد استفاده قرار گرفته و توسط دولت ها یا بخش خصوصی در جهت اهداف مورد نظر به کار برده می شود. ضمن اینکه، اختراع ماهواره های مخابراتی نیز تأثیر گذاری تلویزیون را از مرز های ملی عبور داده و به امری فراملی و جهانی تبدیل کرده است. کشور های قدرتمند با تکیه بر امکانات قوی ارتباطی و ماهواره ای در صددند تا سراسر جهان را به عرصه تاخت و تاز امواج تصویری خود تبدیل کرده و به طور یک جانبه و یک سویه افکار جهانیان را در جهت افکار و امیال خود سوق دهند و بدین گونه این کشور ها بر آن اند که از تلویزیون به عنوان جعبه جادویی برای یکسان سازی افکار عمومی جهانیان و تشکیل دهکده واحد جهانی بهره برداری نمایند (همان: 276). لذا، چنین به نظر می رسد که در میان رسانه های جمعی مختلف، تلویزیون (داخلی/ ماهواره ای) دارای نقش ویژه ای در افزایش و یا کاهش اعتماد (به ویژه اعتماد اجتماعی) باشد.

البته باید خاطر­نشان ساخت كه بر طبق پژوهش­های صورت گرفته، تأثیر برنامه ­های مختلف در این زمینه یكسان نبوده و برای مثال برنامه ­های خبری به ویژه اخبار مربوط به حوادث و جرایم و دنیای سیاست (سلمی و دیگران، 2007؛ ایوری، 2009) نقش فعال تری در فرایند اعتماد­سازی و یا اعتماد سوزی مخاطبان خود ایفا می­كنند.

پژوهش حاضر با توجه به نقش مهم رسانه ­های جمعی در شكل­دهی به افكار عمومی و نیز كاركرد­های آموزشی، خبری، اطلاع­رسانی و اعتماد­سازی و یا اعتماد­زدایی در جامعه­ امروز، به بررسی تأثیر مصرف رسانه ای[20] بر اعتماد اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه مازندران می ­پردازد. به بیان دیگر، در پژوهش حاضر تلاش می­ شود تا به این پرسش های اساسی پاسخ داده شود که آیا استفاده از رسانه های جمعی بر میزان اعتماد اجتماعی مخاطبان تأثیر می گذارد؟ و آیا تأثیر رسانه های جمعی بر اعتماد اجتماعی بر حسب انواع مختلف رسانه (تلویزیون داخلی/ ماهواره ای) تفاوت می کند؟

[1] – Trust

[2] -Luhmann

[3] -Durkheim

[4] -Misztal

[5] -Tocquevil

[6] -J.S.Mill

[7] -Voluntary Associations

[8] -Civil Society

[9] -Social Capital

[10] -Social Order

[11] -Aizenshtat

[12] -Tonies

[13] -Community

[14] -Society

[15] -Interpersonal Trust

[16] -Social Trust

[17] -Generalized Trust

[18] – Civic Trust

[19]- Mass Media

[20] -Media Consumption

:

پژوهش حاضر با عنوان «نقش آموزش رفتارهای شهروندی در شعور جمعی اعضاء سازمان دانش آموزی(مورد مطالعه:اعضاء تشکل پیشتازان و فرزانگان دبیرستان های تهران سال1392)» به روش پیمایشی از نوع توصیفی و تبیینی و با ابزار پرسشنامه ی محقق ساخته با ضریب پایایی 88/0 بر روی یک نمونه 424 نفری شامل(212 نفر عضو پیشتازان (پسر) و 212 نفر عضو فرزانگان (دختر))انجام گرفت.نمونه مورد نظر با روش نمونه گیری تصادفی و سهمیه ای از میان دانش آموزان دبیرستانهای تهران، انتخاب شدند. با توجه به گستردگی مفهوم شعور جمعی و تقارب معنایی با فرهنگ شهروندی؛ « مشارکت مدنی »، « مشارکت سیاسی »، « مشارکت اجتماعی» و « مشارکت ملی »به عنوان مولفه های شعور جمعی در نظر گرفته شدند و بر اساس آنها پرسشنامه ای با 34 سوال تنظیم و توسط جامعه نمونه تکمیل شد. جهت بررسی فرضیه های تحقیق از آزمون همبستگی اسپیرمن و آزمون من ویتنی استفاده شد. مدل تحقیق مورد نظر از طریق تحلیل مسیر بررسی شد و ضرایب تحلیل مسیر از طریق رگرسیون بدست آورده شد. با توجه به نتایج بدست آمده،  میزان اثر مستقیم متغیر مشارکت مدنی بر شعور جمعی برابر 25/0(ضریب بتا استاندارد شده رگرسیونی) می باشد. اثر مستقیم مشارکت سیاسی بر شعور جمعی برابر 56/0 می باشد. اثر مستقیم مشارکت اجتماعی بر شعور جمعی برابر 269/0 می باشد. اثر مستقیم مشارکت ملی بر شعور جمعی برابر 32/0 می باشد و اثر مستقیم اموزش شهروندی بر شعور جمعی برابر 657/0 می باشد. بنابر این می توان نتیجه گرفت: آموزش شهروندی بیشترین تاثیر را بر شعور جمعی دارد.

فصل اول: کلیات طرح

1-1- بیان مسأله

 از آن جایی که هر انسانی  به صورت شخص، اجتماعی زاده نمی شود، بلکه از طریق آموزش های پی گیر در خانواده و سپس در مدرسه و جامعه، به صورت یک انسان اجتماعی تبدیل می شود. نقش آموزش و در پی آن شناخت و معرفت ناشی از آن مهم و اساسی شمرده می شود.در دوران کودکی تربیت در خانواده صورت میگیرد و با پا گذاشتن به مدرسه آموزش های خانواده در مدرسه ادامه پیدا کرده و کودک در پی این آموزش ها اجتماعی می شود و به دنبال این اجتماعی شدن می تواند فردی مسئول در قبال جامعه و شهر و محیط زندگی خود پرورش یابد یا فردی غیر مسئول نسبت به رفتار خود با دیگران و محیط زندگی خود.بنابراین آموزش های دوران کودکی و نوجوانی و همچنین تداوم آن در بزرگسالی می تواند در توانمند کردن افراد و در پی آن توانمندی جامعه مؤثر باشد.

    سازمان دانش آموزی در مدارس می تواند به صورت متمرکزتر این آموزش هارا به منظور ارتقاء شعور جمعی دانش آموزان به آنان منتقل نماید. شعور جمعی، معرفتی است که توسط جامعه شکل می گیرد و تأثیر گذار بر نظم اجتماعی می باشد، که یکی از عناصر مهم و حیاتی در بقاء و دوام هر جامعه ای می باشد و هرچه نظم و انسجام اجتماعی بیشتر باشد، زندگی برای افراد آن  جامعه خوشایندتر و دلپذیرتر است و تعالی همه جانبه افراد آن جامعه را باعث می شود.

    این تحقیق به دنبال پاسخ به این سئوال است که آیا آموزش هایی که در سازمان دانش اموزی به اعضاء این سازمان داده می شود آ ن ها را توانمندتر و مسئول تر نموده و موجب ارتقاء رفتار های شهروندی و در پی آن ارتقاء شعور جمعی افراد عضو می شود؟ آیا آموزش شهروندی تأثیری در میزان مشارکت سیاسی،اجتماعی، مدنی وشعور جمعی داشته است؟

2-1- هدف های تحقیق

هدف کلی این پژوهش از آنجا که به یک مسئله اجتماعی می پردازد،کاربردی است وهدف اصلی شامل: –  شناخت نقش آموزش رفتار های شهروندی در وضعیت شعور جمعی اعضاء سازمان دانش آموزی می باشد.به منظوررسیدن به هدف کلی،دستیابی به اهداف فرعی زیر لازم است:

1) تعیین نقش آموزش رفتارهای شهروندی دانش آموزان عضو سازمان دانش آموزی در ابعاد شعور جمعی (مشارکت مدنی،مشارکت سیاسی، مشارکت اجتماعی، مشارکت ملی)آنان.

2) شناسایی وضعیت کمیتی(ساعات شرکت در جلسات،سابقه عضویت)و وضعیت کیفی (علاقه به مباحث ارائه شده و رضایت از آموزش دهنده)و تأثیر آن در شعور جمعی دانش آموزان عضو سازمان دانش آموزی.

3) تعیین تفاوت شعور جمعی دانش آموزان عضو سازمان دانش آموزی از نظر جنسیت

3-1- اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن

در آسیب شناسی هویت جمعی، در جوامع امروزی شاهدانحرافات متنوع و رو به تزایدی هستیم که موجب به هم ریختگی در هویت و شعور جمعی شده و در پی آن اختلال در نظم و انسجام اجتماعی را موجب می شود. مسائل و مشکلات عدیده‌ای که در بعد اجتماعی و سیاسی فراروی کشور قرار گرفته است نیز شایان توجه می‌باشد بحران‌ها و شورشهای اجتماعی، هنجار شکنی، ارزش ستیزی، زیر پاگذاشتن قوانین و مقررات اجتماعی و مهمتر از همه بی‌توجهی به ارزشهای اجتماعی چالش اساسی را فراروی جامعه قرار داده است. که شاید کلید اصلی این معما، بازاندیشی و تأملی مجدد بر وظایف و اهداف نظام آموزشی باشد که در کانون آن تربیت شهروندی قرار دارد، مقوله‌ای که غفلت از آن می‌تواند نتایج زیان بار‌تر از آنچه تاکنون تجربه کرده‌ایم، به دنبال داشته باشد.

آموزش و پررش رسمی وسیله مهمی برای تبدیل یک جامعه نامتجانس به جامعه ای یگانه و یک پارچه از طریق توسعه و تقویت فرهنگ و هویت مشترک است.از این رو ظهور دولت های ملی با ایجاد نظام های آموزشی همگانی متقارن بوده است. نهاد های آموزشی وظایف خطیری در ایجاد یگانگی و انتقال ارزش ها بر عهده دارند.

سازمان دانش آموزی، به عنوان یک نهاد آموزشی در درون مدارس می تواند به این مهم بپردازد. و در صورت اثبات عملکرد مناسب آن ها می تواند فراگیرتر شده و با گسترش دامنه فعالیت آن در سازمان های مشابه موجبات ارتقاء شعور جمعی جامعه را فراهم آورد.

امکانات و فرصتهای متعددی در اختیار نظام آموزش و پرورش قرار دارد که می‌توان از آن در جهت تربیت شهروندی بهره گرفت که از جمله مهمترین آنها افزایش توجه به این مقوله در برنامه‌های درسی مدارس بصورت یک برنامه درسی ویژه تحت عنوان «آموزش شهروندی» است. علاوه براین می‌توان از طریق آموزش معلمان و سایر پرسنل مدرسه، فضای مناسبی را برای آموزش شهروندی در سطح مدرسه و کلاس درس فراهم آورد و از کلیه فرصتهایی که بصورت رسمی و غیر رسمی در اختیار مدارس و معلمان قرار دارد،در این راستابهره گرفت.

امروزه در كشورهای بزرگ جهان بخش عظیمی از تحقیقات و منابع، مصروف كشف این حقیقت می شود كه شهروند مطلوب باید دارای چه خصوصیاتی باشد و چگونه می توان این ویژگی ها را در اقشار مختلف جامعه توسعه داد. در مطالعه ای كه با مشاركت بیش از بیست كشور جهان تحت عنوان «مطالعات شهروندی» انجام گرفته است. اهمیت تخصیص موارد فوق آشكار می شود و این در حالی است كه متأسفانه اكنون توجه چندانی به آموزش بنیادین شهروند خوب نمی شود. شهروندی مفهومی چندبعدی و دارای معانی مختلف است كه این اختلاف از تفاوت فلسفه های حاكم بر هر جامعه و ارزش های آن نشأت می گیرد. اما فاكتوری كه بیشتر مورد توجه جامعه شناسان است انطباق تعریف شهر با شهروند است. نتایج مطالعات نشان داده كه مفهوم شهروندی حداقل شامل چهار عنصر اصلی «هویت ملی، تعلقات اجتماعی و فرهنگی و فراملیتی، نظام اثربخش حقوقی و مشاركت مدنی و سیاسی است.» این مفاهیم دارای ارتباط درونی و تعامل با یكدیگرند و در حقیقت چهار انعكاس یک واقعیت هستند، یعنی مفهوم شهروندی.

4-1- سؤالات و فرضیه های تحقیق(بیان روابط بین متغیر های مورد مطالعه):

– سؤالات تحقیق

1) آیا نمود رفتار های شهروندی در بین دانش آموزان عضو سازمان دانش آموزی یکسان است؟

– آیا مدت آموزش، تفاوتی در شعور جمعی اعضاءسازمان دانش آموزی ایجاد می کند؟

2) چه عواملی در متفاوت بودن رفتار های شهروندی و شعور جمعی نقش دارد؟

– آیا دختران و پسران بطور یکسان از این آموزش ها بهره برده اند؟

3) آیا کمیت و کیفیت بهره گیری از کلاس های آموزش شهروندی در شعور جمعی اعضاءسازمان دانش آموزی تأثیر داشته است؟

4) آیا آموزش های هدفمند به منظور ارتقاء رفتار های شهروندی در بین اعضاء سازمان دانش آموزی در ابعاد شعور جمعی( مشارکت مدنی، مشارکت سیاسی، مشارکت اجتماعی،مشارکت ملی) آنان تأثیر دارد؟

5) جامعه پذیری شهروندی چگونه در شعور جمعی اعضاء سازمان دانش آموزشی تأثیر می گذارد؟

– فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی:

1- آموزش های هدفمند به منظور ارتقاء رفتار های شهروندی در بین اعضاء سازمان دانش آموزی در ابعاد شعور جمعی( مشارکت مدنی،مشارکت سیاسی،مشارکت اجتماعی،مشارکت ملی)آنان تأثیر دارد.

فرضیه های فرعی:

– آموزش های شهروندی برارتقاء مشارکت ملی اعضاءسازمان دانش آموزی موثر است.

– آموزش های شهروندی برارتقاء مشارکت مدنی اعضاءسازمان دانش آموزی موثر است.

– آموزش های شهروندی برارتقاء مشارکت سیاسی اعضاءسازمان دانش آموزی موثر است.

– آموزش های شهروندی برارتقاء مشارکت اجتماعی اعضاءسازمان دانش آموزی موثر است.

– کمیت و کیفیت بهره گیری از کلاس های آموزش شهروندی در شعور جمعی اعضاءسازمان دانش آموزی تأثیر دارد.

– سابقه عضویت در سازمان دانش آموزی، تفاوت  در شعور جمعی اعضاءسازمان دانش آموزی ایجاد می کند.

– علاقه به شرکت در کلاس های سازمان دانش آموزی ،سبب ارتقاء شعور جمعی دانش آموزان می شود.

-رضایت دانش آموزان از مربیان بر شعور جمعی دانش آموزان تاثیر دارد.

5-1- مدل تحقیق

در این تحقیق شعور جمعی و رفتار های شهروندی تحت تأثیر معرفت و شناخت حاصل از محیط پیرامون، خصوصا آموزش های هدفمند ارائه شده توسط سازمان دانش آموزی مورد بررسی قرار میگیرد.

    این تحقیق در چارچوب جامعه شناسی معرفت و نظریه های پیرامون آن صورت می گیرد. در جامعه شناسی معرفت، جامعه شناسان به دنبال کشف ارتباط میان پدیدارهای اجتماعی بوده اند، در یک سوی این رابطه معرفت  ( انواع مختلف نظام های فکری، اندیشه و فرهنگ، فراورده های ذهنی، معرفت علمی، معرفت دینی، فلسفی، سیاسی، حقوقی و هنری و ….) و در جانب دیگر شرایط اجتماعی و وجودی ( عوامل نهادی، ساختی، شخصیتی، فرهنگی، سیاسی و ….) قرار دارد.جامعه شناسان معرفت می خواهند چگونگی این ارتباط را دریابند. و فرایندی را که از طریق آن انواع معرفت شکل می گیرد و ثبات و تحول می یابد بررسی کنند.