وبلاگ

اهمیت شناخت پیامبر اکرم (ص) برای مسلمانان از آن رو که به نص قرآن کریم، آن حضرت اسوه حسنه مومنان است[1] و مسلمانان علاقه ای ویژه به او دارند، بر کسی پوشیده نیست. پیامبر اکرم (ص) در نظر مسلمانان، تجسم قرآن و اسلام است و برای راه یافتن به حقایق آسمانی، قرآنی و ایمانی، راهی جز جان سپردن به تعالیم و ارمغان وحیانی آیین محمدی (ص) نیست. شناخت پیامبر (ص) در اینجا دارای فواید عملی و عینی است و سلوک مومنان را به توحید در جنبه های مختلف اعتقادی و رفتاری، ممکن و هموار می سازد. شناخت پیامبر(ص) برای غیرمسلمانان نیز به لحاظ عملی، ضرورتی انکار ناپذیر است؛ زیرا جهان برای تعامل و ارتباط درست با عالم اسلامی، چاره ای جز شناخت آن ندارد و بی گمان شناخت اسلام، در وهله نخست، در گرو شناخت پیامبر اکرم (ص) است.

 

در کشور ما ایران، که مردم به پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت آن حضرت (ع) علاقه ای ویژه دارند و برآنند که در زندگی و حرکات و سکنات خویش از آن حضرات الگو برگیرند و به جهانیان نیز عرضه کنند، اهمیت شناخت پیامبر(ص) دو چندان می نماید. بی گمان، جهان بینی، شیوه و سبک زندگی و نحوه تصمیم گیریها و عملکرد پیامبر(ص) در شرایط عادی و غیرعادی می تواند برای مردم ما به ویژه جوانان در سلوک دینی و دنیوی راهگشا باشد و در حل مشکلات و معضلات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و جز آن ما را یاری دهد.

 

برای بازشناسی پیامبر اکرم (ص) منابع مختلفی می توان برگزید؛ اما نیاز به توضیح ندارد که در این میان، گفتارها و نوشتارهای کسانی که همراه او بوده اند و با آن حضرت زندگی کرده اند، از ارزشی خاص برخوردار است. روایات امام علی(ع) به عنوان کسی که در دامان پیامبر(ص)  تربیت و پرورش یافت و سپس به عنوان نخستین مردی که به او ایمان آورد و تا واپسین لحظات زندگی در کنار او و از اسرار ایشان آگاه بود، در میان روایات منقول از دیگر نزدیکان و صحابه پیامبر(ص) بیشتر شایان توجه است. همان گونه که خواهیم گفت، حضرت علی(ع) هم نزدیکترین شخص به پیامبر (ص) بوده و هم آنکه در گفتارها و نوشتارهای خود اطلاعات گسترده و جامعی را درباره موضوع حاضر ارائه فرموده است. در خطبه های امام علی(ع) خوشبختانه به مناسبتهای مختلف از پیامبر(ص) بسیار یاد شده و صفات آن حضرت و ویژگیهای بعثت و آثار و فلسفه آن به بیان آمده است.

 

در پژوهش حاضر، از منابع مختلفی استفاده شده است. منبع اصلی آن، منابعی است که روایات امام علی(ع) در آنها نقل گشته و نهج البلاغه تالیف سید رضی، بیش از دیگر منابع مورد استفاده قرار گرفته است؛ اما نگاه تحقیق، بیشتر تاریخی است و بدین روی از منابع تاریخی به گونه ای چشمگیر استفاده شده است. منابع تاریخی در اینجا دو نقش داشته اند: اول آنکه شاهد و مؤیدی بر صدق روایات امام علی(ع) در

 مطالب مطرح در تحقیق اند و دوم اینکه، آن بخش از زوایایی را که در روایات امام علی(ع) دیده نمی شوند، به ما نشان می دهند. برای مثال، در برخی خطبه های امام (ع) از فساد و تباهی دنیا در روزگار پیش از بعثت سخن رفته است. ما در اینجا، افزون بر نقل کلام علوی و تفسیر و توضیح آن، شواهد و مؤیداتی نیز از منابع تاریخی آورده ایم که گزارشهای آنها با این گزارش امیرالمومنین (ع) همخوانی دارند و صدق گفتار امام (ع) را نشان می دهند.

 

ویژگی دیگر پژوهش حاضر، تحلیلی بودن آن و پرهیز از نقل صرف روایات است. طرح مسائلی مانند مواجهه پیامبر اکرم (ص) با قبیله گرایی در عرصه اخلاق و سیاست طبق نظرگاه امام علی (ع) از مهمترین دستاوردهای این پژوهش است که در دیگر آثاری که به موضوع «پیامبر(ص) در نگاه امام علی(ع)» پرداخته اند، کمتر به چشم می خورد. مسئله خاتمیت در نهج البلاغه نیز که کمتر بدان پرداخته شده، از مسائل اساسی این پژهش است. حقیقت آن است که در نهج البلاغه گفتارهای متعددی درباره خاتمیت پیامبر اکرم (ص) موجود است که کمتر دیده و پژوهش شده است. این گفتارها چنان که در متن آمده است، شکی باقی نمی گذارد که مراد از خاتمیت، همان معنای رسمی وسنتی خاتمیت است که عبارت است از آخرین پیامبر بودن حضرت محمد (ص) و اینکه پس از ایشان پیامبری نخواهد آمد و دین الهی با آیین و دین آن حضرت کامل گشته است.

 

طرح تحقیق

 

1- بیان وتعریف موضوع:

 

سنت نبوی بعد از تعالیم ارزشمند قرآن کریم، مهمترین مبنا در بنیان رفیع فرهنگ و نظام تعلیم و تربیت اسلامی به شمار می رود. سیره پیامبر (ص) به عنوان شیوه رفتار آن حضرت راهنمای رفتار و کردار مسلمانان می باشد. قرآن کریم از رسول خدا (ص) به عنوان بهترین الگوی مؤمنان یاد کرده است.

 

از این رو در پیش گرفتن  اخلاق و منش پیامبر (ص) مهمترین راه دستیابی به خوشبختی است.

 

مهمترین عامل برجستگی شخصیت پیامبر (ص) برخورداری آن حضرت از تربیت الهی است. از آن جهت که پیامبر (ص) اسوه فکری، اعتقادی، عملی و اخلاقی بشریت است و راه رستگاری تنها در پیروی از اوست.

 

2- هدف و ضرورت تحقیق:

 

هدف از این پژوهش، بررسی ابعاد شخصیتی پیامبر (ص) از دیدگاه مولای متقیان امیر مؤمنان (ص) است.

 

نتایج این تحقیق می تواند پاسخگوی شبهاتی که درباره پیامبر اکرم (ص) از جانب مغرضین مطرح می شود، بوده و راهگشای جویندگان علم ومعرفت باشد.

 

3- فرضیه های تحقیق:

 

1- یکی از بهترین شیوه های تربیت، معرفی الگوهای موفق است.

 

2-در نهج البلاغه همه ابعاد شخصیتی پیامبر گرامی اسلام (ص) مورد توجه قرار گرفته است.

 

3- از دیدگاه حضرت علی (ع) والاترین منش های انسانی و مکارم اخلاقی در شخصیت پیامبر گرامی اسلام (ص) متجلی شده است.

 

4- پیشینۀ تحقیق:

 

در منابع مختلف روایی و تاریخی، سخنان امام علی(ع) درباره پیامبر(ص) نقل شده است که حالتی پراکنده دارند و نمی توان آنها را اثری جامع، تحلیلی و توصیفی در این باره انگاشت و تنها به عنوان مواد خام و داده های پژوهشی قابل استناد و استفاده اند. تک نگاری های بسیاری نیز با عناوین مختلف مانند پیامبر(ص) در نهج البلاغه، پیامبر(ص) در نگاه امام علی(ع)، پیامبر(ص) در کلمات امام علی(ع) و جز آن تالیف شده است؛ اما این آثار بیشتر حالت نمایه زنی و فیش برداری دارند و کمتر به این موضع نگاه کلان، عمیق و تحلیلی داشته اند. از آثار اخیری که در این باره نگاشته شده، پایان نامه ای است با عنوان «پیامبرنامه؛ بنیادشناختی سیمای نبوی از منظر امام علی(ع)»،(تهران، انتشارات وثوق، 1379ش.) که در این اثر نیز کلی گویی، کمبود تحلیل و بسنده کردن به صرف نقل روایات و سطحی بودن تحلیل ها، به چشم می خورد.  از این رو، جای اثری که به گونه دقیق و هدفمند، موضوع مورد نظر ما را تنها با بهره گرفتن از کلام علوی و  بدون خروج موضوعی و اطناب ممل، بررسی و نتیجه ای مشخص برگیرد، خالی است.

 

5- روش تحقیق:

 

روش تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی است که روش و ابزار گردآوری اطلاعات از طریق فیش برداری و کتابخانه ای و استفاده از نرم افزارهای اسلامی می باشد.