وبلاگ

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی كه به اختصار به آن ناتو می‌گویند در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم و در پی تهدید خطر شوروی سابق با هدف حفظ امنیت اعضاء به خصوص كشورهای اروپای غربی شكل گرفت پس از جنگ جهانی دوم تا پیش از سال 1991، در كنفرانس یالتا در فوریه 1945 پس از مذاكرات روزولت، استالین و چرچیل نقشه اروپا به صورت جدید كشیده شد و به شكل گیری نظام دو قطبی و تقسیم شدن جان بین دو ابرقدرت شوروی و آمریكا كشورها به عنوان آخرین راهكار ناچار بودند جذب یكی از دو قطبند. به طوری كه وضع اروپا را در طول جنگ و پس از آن را به این صورت خلاصه می‌كنند:

1- ابتدا منهدم شد      2- تقسیم گردید   3- سرانجام تا دندان مسلح گردید

سرانجام به دنبال تهدیداتی كه از جانب شوروی متوجه كشورهای اروپایی بود و دستیابی مسكو به سلاح‌های اتمی، بمب‌های هیدروژنی، شكل گیری پیمان ورشو، ساخت موشك‌های قاره پیما و بحران موشكی كوبا در بین سال‌های 1949، 1962 كه همگی گویای وجود دشمنی خطرناك بود اروپاییان را وادار كرد كه به پیمان ناتو بیش از پیش توجه كنند.

در ابتدا اروپاییان تلاش می‌كردند امنیت خویش را تضمین نمایند. پنج كشور انگلیس، فرانسه، بلژیك، هلند و لوكزامبورگ در مارس 1948 پیمان دفاعی بروكسل را امضا كردند. در پی مداخلات شوروی در اروپای شرقی و بی دفاع بودن اروپا در برابر ماشین نفوذی كمونیسم، لزوم حضور آمریكا برای برقراری امنیت در اروپا در پیكره یک پیمان دفاعی احساس می‌شد.

در 6 ژوئیه 1948 مذاكراتی برای امضای پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با حضور آمریكا، كانادا و پنج كشور عضو پیمان بروكسل در واشنگتن آغاز و با پیوستن ایتالیا دانمارک نروژ ایسلند پرتقال در نهایت در آوریل 1949 پیمان دفاعی ناتو امضاء شد (ترکیه و یونان 1952 و آلمان

 1955 به آن پیوستند).

این طور كه تاكنون عنوان شده فلسفه وجودی این پیمان تا قبل از سال 1991 ایجاد كمربند امنیتی به دور دموكراسی‌های غربی و دیگری محاصره ابرقدرت كمونیسم و اقمارش بود كه بعدها در چارچوب پیمان ورشو گرد آمدند.

اما مسال‌های كه اكنون با آن روبرو هستیم فلسفه وجودی ناتو بعد از فروپاشی شوروی است كه در این فصل سعی شده با توضیح مختصری از سازمان ناتو، اهداف و برنامه‌ها و چگونگی حیات دوباره ناتو بعد از 1991 به این مسأله پاسخ مناسب داده شود.

منطقه خاورمیانه دغدغه اصلی سیاست‌های جهان است. بیش از 20 کشور مجاور دریای مدیترانه هستند که این امر بر تنوع، پیچیدگی و حساسیت شرایط منطقه می­افزاید. حضور ناتو در محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران و به خصوص در خاورمیانه از زمان آغاز «گفت‏وگوهای مدیترانه» در سال 1994 آغاز گردید؛ اما بنا به دلایل و موانع ساختاری در منطقه، بویژه اختلافات بین کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی و همچنین بین اعضای ناتو، گفت‏وگوهای مدیترانه بیشتر در سطح نظری باقی ماند (سعید و کریس[1] 2004). با وقوع حوادث 11 سپتامبر و همکاری ناتو با آمریکا بر اساس ماده 5 اساسنامه پیمان برای حمله به افغانستان و همچنین طرح تهدیداتی جدیدی چون تروریسم و گسترش تسلیحات کشتارجمعی و موشکی در منطقه، فضا برای حضور هر چه بیشتر ناتو در محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران فراهم شد. از آن زمان تاکنون پیمان آتلانتیک شمالی با بسیاری از کشورهای همسایه جمهوری اسلامی ایران موافقت‏نامه همکاری نظامی، امنیتی و اطلاعاتی امضا نموده است.

در حال حاضر ناتو با تمامی کشورهای آسیای‏میانه و قفقاز دارای موافقت‏نامه‏های در زمینه‏های مختلف، بویژه در زمینه نظامی و امنیتی در قالب برنامه «مشارکت برای صلح» و «شورای همکاری یورو_آتلانتیک[2]» است. به علاوه به دنبال تشکیل «ابتکار همکاری استانبول» در سال 2004 زمینه برای همکاری هر چه بیشتر ناتو با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس مهیاتر شد. در حال حاضر ناتو با تمامی اعضای این شورا همکاری‏های نظامی، امنیتی و اطلاعاتی دارد و پیش‏بینی می‏شود که بر حجم این همکاری‏ها با توجه به علاقه طرفین افزوده شود. به عنوان نمونه طی چند سال گذشته نیروهای آلمانی و فرانسوی با هدف تقویت و آماده‏سازی ارتش جدید عراق، افسران این کشور را در پادگان‏های امارات متحده عربی ‏آموزش داده ‏اند. همچنین نیروهای ناتو در «پادگان رستمیه» در حوالی بغداد، وظیفه آموزش بخشی از نیروهای نظامی عراق را برعهده گرفته‏اند (سازمان همکاری استانبول 2008).

ضمن این که پیمان آتلانتیک شمالی در اجلاس لیسبون پرتغال توانست موافقت ترکیه را برای ساخت بخشی از سپر دفاع موشکی ناتو در این کشور به دست آورد. بر اساس این توافق قرار شد به جای ایجاد سپردفاع موشکی آمریکا در چک و لهستان که توسط اوباما به حالت تعلیق درآمده است، سپردفاع موشکی ناتو در ترکیه ایجاد شود. از آن زمان تاکنون مقدمات راه‏اندازی این سامانه در ترکیه ایجاد شد و این سامانه هم‏اکنون فعال شده است. این سامانه توانایی نظارت و مانیتورینگ فعالیت‏های کشورهای همسایه ترکیه به فاصله 2500 کیلومتر مربع را دارد. سامانه دفاعی ترکیه بخشی از سپر دفاع موشکی ناتو در اروپا است. قرار است تا سال 2018 سایر بخش‏های این سامانه که در کشورهای ایتالیا، اسپانیا و برخی کشورهای اروپایی شمالی است فعال و عملیاتی گردند. این سامانه به شکلی طراحی شده است که می‏تواند در حداقل زمان ممکن موشک‏های شلیک‏شده را شناسایی و در نهایت منهدم نماید.