وبلاگ

و روش تحقیق

درآمد

ژاک ماریتن (1882-1973م) فیلسوف، متأله، متفکر اجتماعی و روشنفکر کاتولیک سدة بیستم، از نگاه بسیاری از شارحان وی، از مهمترین هواداران و ادامه دهندگان میراث فلسفی-کلامی قدیس توماس آکوئیناس است. وی از پیشگامان طرح نظریة حقوق بشر جهانی با رویکردی دینی (کاتولیک) و یکی از نویسندگان اعلامیة جهانی حقوق بشر است. وی با دغدغه­های ژرف دربارة معنای هستی، وجود خداوند و جایگاه ایمان در جهان نو، سیر فلسفی خود را آغاز کرد و سرانجام پس از سپری کردن راهی دراز، به تفسیر میراث تومایی روی آورد و نظام معرفتی ویژه­ای را بنیاد نهاد. ماریتن، دانش آموختة دانشگاه سوربن بود و بیشتر تعلیم فکری خود را در فرانسه یافت، اما پس از آنکه به ایالات متحدة آمریکا پا نهاد، دامنه تأثیر و نفوذ اندیشه­اش گسترده شد و توانست در فضای روشنفکری دینی در این کشور، به ویژه در دهة سی قرن بیستم میلادی، مقامی چشمگیر پیدا کند.

ماریتن نظریات خود را با پرسش­های مابعدالطبیعی آغاز کرد؛ ولی در چهارچوب رسمی مابعدالطبیعه باقی نماند و رابطة مبانی مابعدالطبیعی خود را با رشته­ای از پرسش­ها در قلمرو فلسفة اخلاق، فلسفة حقوق، فلسفة سیاسی، فلسفة علوم اجتماعی و نیز زیبایی­شناسی به تفصیل مورد بررسی قرار داد.

شماری از فیلسوفان سدة بیستم باور دارند که اندیشه­ های قدیس توماس آکوئیناس گرایش­های فلسفی مهمی را در این دوره تغذیه کرده و در چالش با پرسش­های تازة زمانه، از نو زنده شده­ است. در همین راستا، ژاک ماریتن با بهره­ گیری از آموزه­های تومایی با دغدغه­هایی رویارو شد که علم، سیاست، جامعه و زندگی جدید برای انسان مؤمن آفریده است. از این رو، پرداختن به اندیشه­ های ماریتن، در حکم بازگشت به تاریخ سپری شدة فلسفه نیست، بلکه آزمودن پاسخ­هایی است که به پرسش­ها و گیر و گرفت­های نظری برآمده از دوران معاصر داده شده است.

در جهان امروز که انسانیت و معنویت به صورت جدی مورد هجمه­های خصومت­آمیز قرار دارد و صحبت از جنگ تمدنها است و کارآمدی و مبانی فلسفی-کلامی و سیاسی ادیان مورد چالش جدی واقع شده است؛ نیاز فوری و ضروری برای توسعه آرائی وجود دارد که گفتگو و تفاهم را میان سنتها و فرهنگ­ها توسعه دهد. امروزه رشد علم و فن­آوری جهان را به دهکده­ای جهانی در ورای فرهنگ و تمدن تبدیل کرده است. به نظر می­رسد که به تناسب رشد علم و فن­آوری، معرفت انسانها نسبت به یکدیگر افزایش پیدا نکرده است، بلکه برعکس، حتی گاه به از خودبیگانگی انسانها نیز انجامیده است. انسانها امروزه بیش از هر زمان دیگری مجبور به معاشرت و نزدیکی با یکدیگر گشته­اند و اثرگذاری آنها بر یکدیگر بسیار زیادتر از گذشته شده است. اگر تمایل به همزیستی مسالمت­آمیز و زندگی مبتنی بر صلح و صفا داریم، نیازمند به آشنایی با فرهنگ، تاریخ و سنت­های یکدیگر هستیم.

انتخاب ماریتن برای پژوهش در همین راستا صورت گرفته است. وی به صورت جدی به عنوان یک متکلم و فیلسوف و مؤمن معتقد کاتولیک در حوزۀ حقوق بشر و الهیات رهایی بخش تأثیر گسترده­ای در جهان غرب و آمریکای لاتین داشته است. در بررسی آرای او به دغدغه­های یکسانی برخورد کرده و مشابهت­های زیادی را در می­یابیم. با توجه به مطالب فوق، در این رساله به بررسی و نقد اندیشه­ های فلسفی ژاک ماریتن در حوزۀ فلسفۀ سیاسی و فلسفۀ حقوق می­پردازیم.