در روزگاران گذشته، گردشگری و سیاحت ویژه اشراف و نخبگان بود و به سبب تنگناهای اقتصادی و فنی و….. نقش چندانی در شئون زندگی اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی انسان ایفا نمی‌كرد. اما همگام با رویدادها و تحولات ژرف اجتماعی و اقتصادی در زندگی جوامع و بهره‌مندی انسان از حقوق بیشتر، اوقات فراغت فزون‌تر و به ویژه از هنگامی كه بهره‌مندی از مرخصی با حقوق، نخست در جوامع پیشرفته و سپس در كشورهای در حال رشد، همچون حقی از حقوق انسانی به رسمیت شناخته شد و گردشگری به صورت یكی از مهم‌ترین فعالیتهای انسان معاصر درآمد. این مهم در عرصه میهن اسلامی نیز پدیدار شد و روز به روز گستردهتر گردید. لیکن آن طورکه بایدو شاید به شکوفایی لازم نرسیده بلکه راه دور و درازی را باید بپیماید تا به عنوان صنعت گردشگری خود را آشکار ودر راستای امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی وحتی سیاسی همپای کشورهای توسعه یافته گامهای استواری را بردارد. در این زمینه وضعیت گردشگری «دهستانهای رودبار الموت غربی» وتاثیر آن در توریسم استان با بهره از مدل های spssو sowt بهره گیری از آمارهای بدست آمده از طریق پرسشنامه و بررسی نقاط قوت وضعف وتهدیدها و فرصتها برنامه ریزی لازم در این مورد صورت گرفت تا نتیجه آن به سایر نواحی و دهستانهای و روستاهای میهن اسلامی تعمیم داده شود تا کشور در عرصه گردشگری به جایگاه اصلی و واقعی خود برسد.
واژگان کلیدی: توریسم – توسعه سیاسی – روستا.
گردشگری[1] یکی از عرصه های نو و زمینه های جدید مورد مطالعه در علوم انسانی است و امروزه از جهات مختلفی مورد توجه کشورها قرار گرفته است. نگرشهای لازم گردشگری از یکسو بهعلت اهمیت اقتصادی آن بوده و از سوی دیگر به دلیل اثرات فرهنگی و اجتماعی آن است.
طی دهههای گذشته گردشگری یکی از بالندهترین بخشها در جهان بوده است و رشد آن در سالهای آتی نیز ادامه خواهد داشت. صنعت گردشگری جهان تقریباً صد میلیون شغل در جهان ایجاد کرده است که عمدتاً شامل كسب و كارهای کوچک یا متوسط هستند. سرعت اشتغالزایی در بخش گردشگری 5/1 برابر بالاتر از سایر بخشهاست(ابراهیمی،1383: 24).
از سال 1980، هر ساله رشدی در درآمدها و فعالیتهای گردشگری مشاهده شده است. سازمان جهانی گردشگری[2] از یک اقتصاد قدرتمند جهانی برخوردار بوده و با 4/7 درصد افزایش در رشد صنعت در سال 2000، دوران طلایی خود را داشته است. آمارهای ارائه‌شده از سوی سازمان جهانی جهانگردی، نشاندهنده رشد فزاینده‌ای بوده و حجم اقتصادی آن از ۲/۱ میلیارد دلار آمریکا به بیش از ۶۲۲ میلیارد دلار در سال 2005 افزایش یافته است. همچنین گردشگری در سال ۲۰۰۷ توانسته است ۱۰/۳ درصد از تولید ناخالص ملی جهان را به خود اختصاص دهد. در همان سال وضعیت ایجاد اشتغال در این صنعت با حدود ۲۳۴ میلیون شغل، به بیش از ۲/۸ درصد از کل شاغلا‌ن بهکار در سطح جهان ارتقا یافته است. اهمیت اقتصادی صنعت گردشگری و سفر همچنان با افزایش وسیع تعداد مسافران از ۲۵ میلیون نفر در فاصله سالهای ۱۹۵۰ به ۷۸۳ میلیون در سال ۲۰۰۶ با میانگین رشد سالانه آن بالغ بر ۶/۵ درصد افزایش یافته است. در سال 2010 میلادی در جهان 1241 میلیارد دلار سرمایه گذاری در بخش توریسم انجام شد که این رقم معادل02/9 درصد از کل سرمایه گذاری جهان است. این رقم تا سال ۲۰۲۰ به ۲ هزار و ۷۵۲ میلیارد دلار خواهد رسید که 04/9 درصد از کل سرمایه گذاری در جهان را تشکیل خواهد داد. همچنین طبق پیشبینیهای این سازمان در سال ۲۰۲۰ میلادی تولید ناخالص داخلی جهان از صنعت گردشگری به مبلغی معادل ۱۱ هزار و ۱۵۱ میلیارد دلار میرسد که نسبت به سال ۲۰۱۰ رشد 5 درصدی دارد. همچنین براساس آخرین آمار این سازمان درحال حاضر از هر3/12 شغل در سراسر دنیا یک شغل مربوط به صنعت گردشگری است. در سال 2011، صنعت گردشگری بیش از 8 درصد از کل مشاغل جهان را به خود اختصاص داده است. بنا برآخرین گزارش های شورای جهانی سفر و گردشگری که آمار و وضعیت گردشگری کشورها را از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ میلادی پیش بینی کرده است، ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی رشد9/3 درصدی در صنعت گردشگری داشته ولی گردشگری ایران تا سال ۲۰۲۰ با رکود مواجه شده و این عدد به8/3 درصد کاهش مییابد(پایگاه خبری تازهها، 1390: آنلاین)
گردشگری فعالیتی است که دارای تفاوتهای اساسی با سایر فعالیتهای اقتصادی است. این فعالیت حتی با بخش خدمات نیز دارای مرزهای مشخصی است؛ زیرا گردشگری معمولا بدون بررسی بازار خریداری می‌شود و شامل محدوده‌ای از کالاها و خدمات مانند حمل و نقل، تسهیلات و منابع طبیعی است که به توالی مصرف می‌شوند. منابع طبیعی محور بخش مهمی‌از کل نهاده‌های مورد نیاز بخش گردشگری هستند که عموما قابل قیمت گذاری نمی‌باشد.
پدیده شهرگریزی از دلایل مهم شکل گیری گردشگری بهویژه گردشگری روستایی است. تکامل و تراکم شهرها، تنگناها و محدودیتهای
خاصی را برای برای ساکنانش بهوجود آورده و ادامه چنین روندی باعث میگردد که انسانها به دنبال گریزگاهی باشند که خود را از انقیاد دست و پاگیر زندگی شهری رها سازند و زمانی را به تفریح و تفرج و ترمیم قوای تحلیل رفته اختصاص دهند.
ساکنان شهرها به دلایل متعدد به گذران اوقات فراغت در مناطق ساکت و آرام بخش روستایی وادار می کنند. به دنبال این مسائل، دگرگونیهای عظیمی در نظامهای اجتماعی و اقتصادی و زیستمحیطی و شغلی در سطح ملی ایجاد گردید؛ و به همین خاطر به دنبال آشکار شدن بازتابهای منفی زندگی شهری، برنامه ریزی در زمینه گردشگری بهویژه گردشگری در طبیعت و گردشگری روستایی برای شهرنشین ها و شهرگریزان از اولویت ویژهای برخوردار شد(اردستانی،1387: 218).
گردشگری روستایی از جمله مقولههایی است که تعریف آن، چندان آسان نیست و توافقی درباره آن وجود ندارد. این مسئله چند دلیل دارد. ابتدا این که، تعریف نواحی روستایی که گردشگری روستایی در آن انجام می شود، با دشواری همراه است. چرا که معیارهای مورد استفاده توسط کشورهای مختلف با یکدیگر تفاوت دارند، دوم این که انواع گوناگون گردشگری در نواحی روستایی صورت میگیرد که اساساَ روستایی نیست، زیرا می تواند ماهیت شهری داشته و تنها در نواحی روستایی واقع شده باشند، سوم اشکال مختلف گردشگری روستایی در مناطق مختلف توسعهیافته مشهود است و از این رو یافتن مشخصات مشترک در همه کشورها دشوار است، چهارم این که نواحی روستایی در روند پیچیدهای از تغییرات در رابطه با تأثیر بازارهای جهانی قرار دارند که ارتباطات و شرایط بازار، جهتگیری محصولات سنتی را تغییر داده است. در همین زمینه، برخی از نواحی روستایی که کاهش جمعیت را تجربه می کنند، با جریان ورود جمعیت برای استراحت، یا توسعه کسب و کارهای غیرسنتی جدید مواجهند. به دلیل حومهنشینی فصلی و مسافرتهای روزانه طولانی و توسعه خانههای دوم، تمایز بین نواحی روستایی و شهری کمرنگ شده است. با این حال گردشگری روستایی می تواند به طور ساده به عنوان مسافرت به نواحی روستایی تعریف شود، اما محققان براین عقیدهاند که موضوع بسیار پیچیدهتر از این است. اما به طور کلی گردشگری روستایی از دوجنبه اهمیت دارد، یکی بهعنوان یک فعالیت گسترده جهانی و دیگری از نظر تأکید بر آن در سیاستهای توسعه منطقهای و محلی. از همین رو منطقی است که بپذیریم تعریف قابل قبول و عام از گردشگری روستایی وجود ندارد. علاوه براین باید پذیرفت که ویژگیهای متمایزی از قبیل فعالیتها و موقعیتهای ویژه، گردشگری روستای را از سایر بخشها یا انواع گردشگری جدا می کند.
از اینرو توسعه گردشگری در مناطق روستایی دارای ابعاد مختلف بوده و توسعه آن نیازمند سازوکارهای متفاوتی نسبت به گردشگری در مناطق شهری است، لذا در این فصل با طرح مساله تحقیق و اهمیت طرح موضوع تحقیق، اهداف تحقیق تدوین میگردد و با بررسی قلمرو تحقیق، محدودیتها و روند کلی تحقیق بیان می شود و در پایان به واژگان کلیدی تحقیق اشاره خواهد شد.
1-Tourism.
2-World Tourism Organization.
بیان مسئله
گردشگری روستایی امروزه بهعنوان یک بخش از بازار گردشگری مورد توجه بسیاری از جهانگردان قرار گرفته است. این بخش از گردشگری به عنوان یک مقصد،دارای شریان خاص خود است، و روز به روز درحال رشد بوده و مشتریان و بازدیدکنندگان بیشتری را به سمت خود جذب می‌کند. براساس آمارهای موجود در بسیاری از کشورها 70 درصد جمعیت ساکن از انواع تفریحات روستایی استفاده کرده و یا از مناطق روستایی در زمان گذران اوقات فراغت بازدید کرده اند. در قاره اروپا بسیاری از مردم تعطیلات خود را در مناطق روستایی سپری می کنند(امینزاده، 1375: 45).
از سوی دیگر تغییر در فلسفه زندگی انسان، آلودگی محیطزیست شهری و فشارها و استرسهای روانی ناشی از محیطهای زندگی و کار و در کنار تفکرات فلسفی بازگشت به دنیای خاکی، باعث توجه ساکنین شهری به روستاها به خصوص روستاهای خوش آب و هوای مجاور شهرها[1] شد و این مناطق بهعنوان حومه های ییلاقی در ایام پایان هفته و تعطیلات سالانه مطرح شده و توسعه پیدا کرد و کم کم در این مناطق امکانات و خدماتی برای پاسخگویی به نیاز بازدیدکنندگان شکل گرفت. در مراحل بعدی که روستاهای دور دستتر مورد توجه قرار گرفتند، و اقامتهای شبانه مطرح شد، خانههای دوم و ویلاها از طرف ساکنین شهرها (بازدیدکنندگان ثروتمند) در این روستاها ایجاد شد. امروزه این روند با شدت هر چه تمامتر ادامه دارد(جامعی، 1374: 12).
در چند دهه گذشته و به موازات تحولات اقتصادی و اجتماعی، الگوهای سكونت بیشازپیش به شهرنشینی گرایش پیدا نموده است. براساس آمارهای موجود، جمعیت روستایی از 17 میلیون نفر در سال 1355 با نرخ رشد سالانه 1 درصد به 22 میلیون و 131 هزار و 101 نفر در سال 1385 و در سرشماری سال 1390 به 21 میلیون و 446 هزار و 781 نفر كاهش یافته است. سهم جمعیت ساكن در نقاط روستایی نیز از 53 درصد به 4/35 درصد در سال 1385 و 29 درصد در سال 1390 تقلیل یافته است. رشد جمعیت روستایی كشور طی 20 سال گذشته كاهشیافته و از 21/1 درصد به 44/0- درصد در سالهای 85-1375 رسیده است. تعداد خانوارهای هفت نفره و بیشتر از 04/34 درصد در سال 1365 به 38/13درصد در سال 1385 رسیده است(مرکز آمار ایران، 1390: آنلاین).
لازم به توضیح است، تثبیت شمار جمعیت روستایی در حدود تقریبی 5/21 میلیون نفر در سالهای منتهی به سال 1390 را نباید به منزله خاتمه یافتن توان بالقوه جمعیت‌پذیری جامعه روستایی ایران تلقی نمود، بلكه این موضوع از عدم استفاده بهینه از قابلیتهای موجود در این مناطق، ضعف كاركردهای اقتصاد جوامع روستایی، ضعف و نارسایی سیاست‌ها و برنامه‌های دولت جهت توسعه روستایی، كمبود امكانات آموزشی و بهداشتی و بالاخره كم‌توجهی به صنعت گردشگری بهعنوان یكی از مهم‌ترین مسائل نشأت میگیرد. از اینرو، چنانچه اقدامات اساسی برای تجهیز و سرمایه‌گذاری در این مناطق (به‌رغم قابلیتهای موجود) صورت نپذیرد، امكان افزایش جمعیت برای آن متصور نخواهد بود و كشور همچنان شاهد موج مهاجرت‌های جوامع روستایی به مناطق شهری و بهتبع آن بروز مشكلات اجتماعی و زیستمحیطی در مناطق شهری خواهد بود(رضوانی،1379: 112).
مجموعه مسائل فوق بسیاری از دولت‌ها را بهویژه در جوامع درحال توسعه بر آن داشته است، تا با اتخاذ تدابیر مناسب و تحرك بخشیدن به اقتصاد این مناطق، انگیزه‌های لازم را برای ماندگاری این جوامع در مناطق روستایی فراهم نمایند. یكی از مهم‌ترین و در عین حال كم‌هزینه‌ترین گزینه‌ها برای توسعه و تحرك بخشیدن به اقتصاد جوامع روستایی توسعه صنعت گردشگری به‌طور عام و توسعه این صنعت در مناطق روستایی به‌طور خاص است كه از بسیاری از ظرفیت‌ها و قابلیتهای آن ها بهویژه در كشورهایی مانند ایران استفاده نشده است(رضایی ترشیزی،1382: 86).
سابقه سکونتگزینی و تمدن 9 هزار ساله درکنار آثار باستانی، تاریخی، صنایع دستی و چشم اندازهای طبیعی بکر و ثبت 1200 اثر در فهرست آثار ملی، استان قزوین را از این حیث در جایگاه ویژهای قرار داده است؛ که بسیاری از این آثار تاریخی و محصولات تولیدی کشاورزی در منطقه الموت در شهرستان قزوین قرار دارد. در منطقه الموت 13 قلعه از جمله قلعه الموت(حسن صباح) در گازرخان، لمبسر در رازمیان، قلعه میون، شمس کلایه و شیرکوه وجود دارد که گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به این منطقه می کشاند. شهر رازمیان، رودخانه نینه رود، شالیزارهای دره شاهرود، روستاهای تاریخی آتان، گرمارود، گازرخان، دره و حاشیه اندج رود، دریاچه اوان و درخت چنار خونبار در محل امامزاده زرآباد از جمله مناطق نمونه گردشگری در منطقه الموت است. از این رو باتوجه به قابلیتهای زیاد شهرستان لازم است که به موضوع گردشگری روستایی توجه بیشتر گردد.
فرم در حال بارگذاری ...