کوتاهی که در این رابطه ذکر شد، در این پژوهش به بررسی عوامل مرتبط با عملکرد ریاضی از قبیل انگیزش تحصیلی، توانایی فراشناختی و خودکارآمدی پرداخته می شود.

1-2 بیان مساله

انسان ادراکات خود را از محیط با توجه به ویژگی های مختلف آن سازمان می دهد. فرد در موقعیت های مختلف، رفتاری متفاوت دارد که این امر ناشی از ویژگی های هر موقعیت و محیط خاص است. مدرسه نیز به عنوان نهادی اجتماعی، بخشی از یک جامعه خاص است که دارای جوی منحصر به فرد و دارای ویژگی های خاص است. کلاس به عنوان بخش اصلی نهاد مدرسه ابعاد گوناگونی دارد که در مجموع محیط کلاس را می سازد. هر دانش آموز با ویژگی های خاص شخصیتی، زمینه فرهنگی، اجتماعی و خانوادگی متفاوت و استعدادهای مختلف وارد آن می شود. هر یک از معلمان نیز از نظر تمام وجوه بالا با هم متفاوت بوده و هر کلاس ویژگی های فیزیکی و مخصوص خود را دارد. مجموع این ویژگی ها و تعامل بین آنها محیط روانشناختی کلاس را تشکیل می دهد. در این میان برنامه درسی کلاس، روش تدریس معلم، هدف های آموزش و پرورش در سطح کلان، انتظارات والدین و جامعه از مدرسه نیز در محیط و جو کلاس موثر است (هاشمی، 1382).

در تحقیقات مرتبط با پیشرفت تحصیلی، ریاضیات توجه ویژه ای را به خود جلب کرده است، زیرا این درس، جایگاه مهمی را در برنامه ریزی درسی دارد؛ و در اندازه گیری پیشرفت و توانایی عمومی برای جایابی در سطوح مختلف، وارد شدن در برنامه های خاص و پذیرش در دانشگاه استفاده می شود. همچنین، ریاضیات به عنوان پیش نیازی برای وارد شدن در تعدادی از رشته های جامعه پسند و فیلتری

 ضروری برای دانش آموزان علاقمند به رشته های علمی و فنی در سطح دانشگاه محسوب می شود(پاژره و گراهام[1]، 1999). از سوی دیگر، درس ریاضی و عوامل مؤثر بر پیشرفت و افت آن نیز همواره به عنوان یک مسئله محوری در آموزش و پرورش مطرح بوده است، اما با وجود تحقیقات گسترده و بودجه های کلان باز هم همه ساله با جمع کثیری از دانش آموزانی روبه رو هستیم که با شکست در این درس مواجه اند (ملک زاده، 1384).

با توجه به آشكار شدن اهمیت ریاضیات، نه تنها نظام های آموزشی، خود دست به انجام تحقیقاتی در خصوص درس ریاضی زده اند، بلكه سازمان های بین المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی نیز می كوشند با انجام تحقیقات، عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی را در حوزه های مختلف درسی، از جمله درس ریاضیات، شناسایی و به كشورهای عضو، توصیه هایی برای بهبود آموزش ریاضی ارائه كنند(محسن پور، 1384) که بایستی به بررسی نقش هر یک از این عوامل پرداخت.

همانطور که مشخص است، بخشی از پژوهش های تربیتی بر رابطه بین انگیزش و شناخت دانش آموز متمرکز شده اند. این مطالعات نشان داده اند که ادراک دانش آموزان از توانایی خود، موفقیت در تکالیف تحصیلی و علاقه درونی به تکالیف درسی با عملکرد تحصیلی، انتخاب و تداوم آنها ارتباط مستقیمی دارد(لی و یونگ[2]، 2001؛ پاریس  و پاریس[3]، 2001).

انگیزش دانش آموز برای یادگیری معمولاً به عنوان تعیین کننده اصلی در موفقیت و کیفیت برون داد یادگیری در نظر گرفته می شود. پژوهش ها نشان داده اند که ادراک شایستگی دانش آموز با افزایش مراحل تحصیلی کاهش پیدا می کند. این کاهش به عوامل مختلفی از جمله رقابت بیشتر، توجه کمتر معلم به پیشرفت انفرادی دانش آموز و استرس های ناشی از تغییر مدرسه نسبت داده می شود (به نقل از کامارودین[4] و همکاران، 2009). برخی از مطالعات نیز نشان داده اند که حل مسئله، خلاقیت و درک عمیق یادگیری نیازمند سطوح بالایی از هیجان های مثبت و انگیزش درونی است (مور[5]، 2005).

علاوه بر موارد بالا، خودکارآمدی نیز نقش مهمی در عملکرد تحصیلی ایفا می کند. خود کارآمدی به باورهای افراد درباره توانایی های خود، در انجام یک تکلیف به طور موفقیت آمیز در سطوح مشخص، اشاره دارد (بندورا[6]، 1997). مطالعات نشان می دهند که خودکارآمدی دانش آموزان، پیشگویی کننده مثبتی برای عملکرد تحصیلی در دروس مختلف از جمله ریاضیات، علوم و خواندن است (لایم[7] و همکاران، 2008؛ هودجز[8]، 2008؛ ریورز[9]، 2008).

با توجه به موارد ذکر شده و نتایج پژوهش هایی که عنوان شد مشخص است که متغیرهای ذکر شده-انگیزش تحصیلی، توانایی فراشناختی و خودکارآمدی- به نوعی با عملکرد تحصیلی مرتبط هستند اما مرور تحقیقات نشان می دهد که تحقیقی جامع در رابطه با نقش این عوامل بر عملکرد تحصیلی انجام نشده و یا تحقیقات موجود بصورت پراکنده به این مساله پرداخته اند. با توجه به تحقیقات اندک در این زمینه و نقش مهمی که عملکرد تحصیلی می تواند در آینده شغلی و زندگی دانش آموزان داشته باشد مطالعه متغیرهای مرتبط می تواند زمینه عوامل موثر بر عملکرد را روشن تر سازد، اما با وجود تحقیقات اندک و مشخص نبودن نوع رابطه هر یک از این متغیرها با هم، محقق بر آن شد تا در پژوهش خود به این سئوال پاسخ دهد که آیا بین انگیزش تحصیلی، توانایی فراشناختی و خودکارآمدی با عملکرد ریاضی دانش آموزان دبیرستانی منطقه شیبکوه رابطه معناداری وجود دارد؟