در این فصل به بیان کلیاتی درباره توده گابرویی کوهپریشان حدفاصل روستاهای زرینه و تکیه بالا (جنوب قروه، استان کردستان) میپردازیم. این فصل شامل هدف از انجام پژوهش، روش انجام پژوهش، موقعیت جغرافیایی و راه های دسترسی، جغرافیای طبیعی و پیشینه مطالعات زمین شناسی انجام شده در منطقه، خواهد بود.
موضوع مورد مطالعه در این پایان نامه پتروگرافی و پترولوژی توده گابرویی کوه پریشان (جنوب قروه) استان کردستان میباشد.
2-1- هدف از انجام پژوهش
بررسی دقیق سنگشناسی و مطالعات پترولوژیکی توده پلوتونیک مافیک منطقه کوهپریشان حد فاصل روستای زرینه – روستای تکیه بالا به منظور دستیابی به ترکیب سنگشناسی و ویژگیهای ژئوشیمیایی و پتروژنز توده مورد مطالعه میباشد.
3-1- روش انجام پژوهش
برای دستیابی به هدف یاد شده روش کار و ترتیب مراحل انجام آن عبارت است از:
1- مطالعات کتابخانهای: بررسی و مطالعه کتابها، مقالهها، نشریه ها، نقشه های زمین شناسی منطقه، نقشه توپوگرافی و راه های دسترسی و عکسهای ماهواره ای مرتبط با منطقه مورد پژوهش.
2- مطالعات صحرایی: بازدید و بررسی واحدهای مرتبط با توده مافیک، تغییرات توده مافیک از نظر رنگ، ساخت، اندازه کانیها، گستردگی و پراکندگی آن در منطقه مورد پژوهش و نمونه برداری طی عملیات 10 روزه در ایستگاه های 1- ارتفاعات شمال روستای گلالی مشرف به روستای زرینه- شمال روستای شیروانه 2- ارتفاعات شمال تکیه بالا 3- ارتفاعات جنوب روستای مجید انجام گرفت. با توجه به حجم کم توده گابرویی و پراکندگی آن در منطقه و قرار گیری در ارتفاعات و خط الراس، عمل نمونه برداری با دشواریهای همراه بود اما نمونه برداری با دقت و شکیبایی انجام گرفت.
3- بررسیهای آزمایشگاهی: شامل انتخاب 50 نمونه سالم با کمترین هوازدگی جهت تهیه مقطع نازک و مطالعات کانیشناسی و پتروگرافی بر روی این مقاطع. از 14 نمونه آنالیز XRF و ICP در آزمایشگاه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی انجام شد.
4- ترسیم نمودارها با نرم افزارهای زمین شناسی و گرافیکی.
5- تجزیه و تحلیل داده های حاصل، پردازش آنها و ارائه گزارش نهایی.
4-1- موقعیت جغرافیایی و راه های دسترسی
شهر قروه در 75 کیلومتری جنوب شرق سنندج (استان کردستان) در مسیر ارتباطی همدان – سنندج واقع شده است که از شمال به بیجار، از شرق به کبودرآهنگ و همدان، از جنوب شرقی به اسدآباد، ازجنوب به سنقر و از غرب به سنندج محدود میباشد.
جاده آسفالته همدان – سنندج و همدان – سنقر از راههای دسترسی به منطقه مورد مطالعه میباشد. ارتباط روستاها و مناطق شهری از طریق جاده آسفالته و خاکی درجه 2 و 3 میباشد. جهت دسترسی به جنوب منطقه مورد مطالعه (روستاهای شیروانه و تکیه بالا) بهترین مسیر، جاده آسفالته همدان – سنقر و دسترسی به شمال آن (روستای مجید آباد) جاده آسفالته همدان – قروه مناسبتر میباشد. در شکل (1- 1) موقعیت جغرافیایی و مسیرهای دسترسی منطقه مورد مطالعه نشان داده شده است.
5-1- جغرافیای طبیعی
شهرستان قروه در منطقه کوهستانی قرار دارد با توپوگرافی خشن، دارای کوههایی بلند نظیر دروازه با ارتفاع 3162 متر، بیر با ارتفاع 3245 متر و پریشان با ارتفاع 2570 متر و درههای پرشیب میباشد. این منطقه دارای آب و هوای سردسیری، زمستانهای طولانی و سرد و
تابستانهای ملایم است. دی ماه سردترین ماه سال با دمای 20- تا 2- درجه سانتی گراد است و گاه بارش سنگین برف باعث مسدود شدن راه های ارتباطی مناطق روستایی میشود. تیر ماه گرمترین ماه سال است که حداکثر دما به 36 درجه سانتی گراد میرسد.
گویش بیشتر مردم منطقه کردی میباشد و به دلیل دشتهای حاصلخیز و مراتع مناسب، کشاورزی و دامپروری در این مناطق رونق دارد. با توجه به غنی بودن منطقه از معادن یکی از منابع کسب درآمد اهالی این شهرستان معادن آن میباشد.
6-1- پیشینه مطالعات زمین شناسی
– عمیدی (1345) در رساله کارشناسی ارشد خود سنگ شناسی سنگهای آذرین جنوب قروه را مورد بررسی قرار داده است.
– زاهدی از سال 1345 تا 1369 اقدام به تهیه نقشه زمین شناسی250000/1 وچهار گوش قروه همراه شرح نموده است.
– (1975) Bellon and Broud سن مطلق توده نفوذی گابرو – دیوریت خرزهره در روستای شیروانه (جنوب قروه) را به روش K – Ar، 38 تا 40 میلیون سال (اوایل الیگوسن) تعیین کرده اند.
– سنگ قلعه (1374) در رساله کارشناسی ارشد خود پترولوژی سنگهای آذرین جنوب قروه را مورد مطالعه قرار داده است.
– حسینی (1376) نقشه زمین شناسی 100000/1 چهارگوش قروه با شرح را تهیه نموده است که سنگهای آذرین گابرو، دیوریت، مونزودیوریت و گرانیت را در مجموعه پلوتونیک قروه شناسایی کرده است.
– ترکیان (1387) ماگماتیسم مجموعه پلوتونیک جنوب قروه را در پایان نامه دکتری خود مورد مطالعه قرار داده است.
– ترکیان (1388) در پژوهشی تحت عنوان استفاده از عناصر کمیاب و نادر خاکی در تعیین منشاء ماگمای سازنده تودههای نفوذی گرانودیوریتی-گرانیتی و دیوریتی مجموعه پلوتونیک قروه به مطالعه این مجموعه پرداخته است.
– شعبانی (1390) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود پتروگرافی و پترولوژی آنکلاوهای توده نفوذی گرانیتوئیدی جنوب قروه-کردستان را مورد بررسی قرار داده است.
– میری (1390) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به برررسی پترولوژیکی و ژئوشیمیایی تودههای آذرین منطقه تکیهبالا در جنوب قروه با نگرشی ویژه به کانسار سازی آهن پرداخته است.
Mahmoudi et al., (2011) – سن جایگیری نفوذیهای شمال زون سنندج – سیرجان را به روش U-Pb تعیین نموده که سن جایگیری توده پلوتونیک قروه را ( Ma157-149) ژوراسیک پسین و سن توده گابرویی شمال میهم بالا را 153 تا 157 میلیون سال تعیین نموده اند.
-Torkian (2011) توده پلوتونیک پریشان را به عنوان نمونه ای از پدیده اختلاط ماگمایی مورد مطالعه قرار داده است.
با توجه به قرارگیری منطقه مورد مطالعه درپهنه سنندج- سیرجان در ابتدا به شرح مختصری از زمین شناسی این پهنه میپردازیم و در ادامه زمین شناسی منطقه مورد مطالعه بررسی خواهد شد.
7-1- زمین شناسی عمومی پهنه سنندج – سیرجان و منطقه مورد مطالعه
بر اساس مطالعات زمینشناختی، ایران از لحاظ تکتونیکی همواره فعال بوده است و تمامی مراحل چرخه ویلسون از کافت درون قاره تا فرورانش پوسته اقیانوسی و در نهایت بسته شدن اقیانوسها در نقاط مختلفی از ایران قابل مشاهده است.
زونهای مختلف ساختمانی-رسوبی ایران عبارتند از: زون زاگرس، زون سنندج- سیرجان، زون ایران مرکزی، زون مشرق و جنوب شرق ایران و زون البرز (آقانباتی، 1383، درویشزاده، 1385).
1-7-1- زون سنندج – سیرجان
زون سنندج – سیرجان از غرب دریاچه ارومیه آغاز می شود و با یک روند شمال غرب – جنوب شرق تا گسل میناب، در شمال بندر عباس ادامه دارد. طول این زون حدود 1500 کیلومتر و پهنای آن 150 تا 250 کیلومتر است. همخوانی ساختاری، یکسانی الگوی ساختاری، چیرگی راندگیها به ویژه پذیرش الگوی استاندارد مناطق کوهزایی در زونهای برخوردی، سبب شده تا برخی از زمینشناسان مانند علوی (1994) و فرهودی (1978) سنندج – سیرجان را زیر زونی از زاگرس بدانند ولی ترتیب رسوبات، چهار چوب زمین ساختی و به ویژه رویدادهای زمین ساختی و فعالیتهای ماگمایی- دگرگونی سبب شده تا گروه بزرگی از زمینشناسان، ویژگیهای سنندج – سیرجان را با مناطق پر تحرک مرکز و شمال ایران مقایسه کنند و آن را زیر زونی از ایران مرکزی بدانند. با این حال تفاوتهایی مانند پیروی از روند ساختمانی زاگرس، نبود نسبی سنگهای آتشفشانی دوره ترشیاری، محدودیت گسترش سنگهای ترشیری، فراوانی نفوذیهای گرانیتی – دیوریتی مزوزوئیک و سنوزوئیک، فراوانی نسبی آذرین بیرونی پالئوزوئیک (سیلورین – دونین – پرمین) عملکرد احتمالی رویدادهای زمین ساختی پیش از پرمین و سرانجام دگرگونی به نسبت پیشرفتهی جنبشهای سیمیرین پیشین از ویژگیهای بارز سنندج – سیرجان است که وابستگی آن را با زونهای مجاور پرسش آمیز و مستقل دانستن آن را پیشنهاد می کند (آقانباتی 1383).
ویژگیهای بارز سنندج – سیرجان به ویژه فرایندهای دگرگونی آن در همهجا یکسان نیست. در نیمه جنوب شرقی این زون، پدیدههای دگرگونی به طور عمده، حاصل عملکرد کوهزایی سیمیرین پیشین و در نیمه شمالی آن رویدادهای سیمیرین میانی به ویژه کوهزایی لارامید از عوامل پلوتونیسم و دگرگونی هستند به همین دلیل افتخار نژاد (1359) زون سنندج –سیرجان را به دو بخش همدان – سنندج و همدان – سیرجان تقسیم می کند.
محجل (1997) و محجل و سهندی (1378) زون سنندج سیرجان را از جنوب غرب به شمال شرق به 5 زیر زون تقسیم می کند که عبارتند از:
1- زیر زون رادیولاریتی
2- زیر زون بیستون
3- زیر زون افیولیتی
4- زیر زون حاشیهای
5- زیر زون با دگرشکلی پیچیده
منطقه قروه بر اساس این تقسیم بندی بخشی از زیر زون با دگرشکلی پیچیده است. از ویژگیهای مهم این زون وجود سنگهای شدیداً دگر شکل یافته و فراوانی واحدهای شیستی، فیلیتی و متاولکانیک است. به عقیده ایشان این زیر زون با داشتن دو دگرشکلی ناحیهای عمده، اولی با فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس جوان و ایجاد کمربند آتشفشانی به سن ژوراسیک پسین – کرتاسه آغازین و دیگری با برخورد سکوی عربی به صفحه ایران در کرتاسه پسین همراه با نفوذ تودههای پلوتونیک متنوع، از زیر زونهای فوق متمایز میگردد.
در شمال غرب زون سنندج سیرجان در محل زیر زون با دگرشکلی پیچیده، دو گروه تودههای نفوذی وجود دارد، گروهی سن ژوراسیک میانی دارند (احمدی خلجی و همکاران 2007، شهبازی و همکاران 2010) و گروهی دیگر به سن کرتاسه پسین تا پالئوسن هستند، توده های اخیر در منطقه بین بروجرد و همدان نفوذ کرده اند.
فرم در حال بارگذاری ...