وبلاگ

هدف تعلیم وتربیت اسلامی آن است که مقدمات حرکت وهدایت آدمی را درصراط مستقیم فراهم آورد ومعراج اورابه مرحله کمال انسانی آسان سازد . تاریخ نشان داده است ،مذهب نقش مهمی درتربیت داشته است، به طوری که هدف اصلی ازتحصیل علم ودانش ومطالعه کتابهای صرف ونحو …جهت درک بهتر آیات قرآن ودرک آموزه های دینی وفرستادن کودکان به مکتبخانه واماکن آموزشی ،تحصیل معارف دین حق و تربیت دینی بوده است .حضرت علی (ع) بهترین ارثی راکه پدران می توانند برای فرزندانشان بگذارند راادب وتربیت دانسته اند :« خیرُما ورث الأباء الابناء الادب » [1]

 

دراین راستا ، امروزه بیش از هر زمان دیگر باید به تربیت فرزندان ،خصوصاً دختران همت گماشت؛ زیرا از یک سو نزدیک به نیمى از نیروهاى فعال و کارآمد جامعه را قشر زنان و دختران تشکیل مى دهند و از سوى دیگر، نقش آفرینی آنها درعرصه های خانوادگی واجتماعی از اهمیت بسیاری برخوردار است .آسیب پذیری آنها آسیب پذیر شدن جامعه رابه دنبال خواهد داشت .زیرا ازآنجایی که وظایف سنگینی برعهده دارند، دامهای متعددی نیز برسر راه آنها ازسوی جامعه به وجود خواهد آمد.

 

دختران و پسران هر دو انسان محسوب مى‏شوند و متعلق به یک نوع از موجودات هستند، قاعدتاً بعضی از شیوه های تعلیم و تربیت (اعم از تربیت مذهبى یا غیر مذهبى) مشترکند. البته تفاوتهایی نیز وجود دارد که بعضی از این شیوه ها را اختصاصی می کند.

 

بدون شک ویژگیهای روحی وروانی ونیازهای فطری دختران وپسران متفاوت است . ازآنجایی که نظام تربیتی باید برپایه جنسیت افراد بنا گذاشته شود ، لذا برخی از شیوه هاوعوامل مؤثر برتربیت دینی دختران از پسران نیز متفاوت می شود . زیرا بسیاری ازاین عوامل برخاسته از ویژگیهای روان شناختی وفیزیولوژی موجود در دختران است . تمام دستورهای اخلاقی و دینی زیر بنای فطری دارند، زیرا آنچه به عنوان دستور الهی در قرآن آمده است و یا پیشوایان دینی به آن اشاره کرده اند، همه و همه بر اساس نیازمندیهای فطری و طبیعی انسان تنظیم گردیده است .نه آن که برنامه های اخلاقی و دینی به افراد تحمیل شده باشد، چنان که پزشک حاذق نسخه ی طبی خود را بر اساس نیازمندیهای جسمی و روانی بیمار تنظیم مینماید. روی این اصل افرادی که به نوعی در انجام برنامه های اخلاقی و دینی تعلل و سستی مینمایند ،در حقیقت به سلامت جسم و روان خویش زیان و صدمه وارد می کنند.

 

همچنین تفاوت در مسئولیتهای مختلف زن ومرد دربسیاری از موارد ،تربیت دینی متناسب با آن شرایط را می طلبد. شیوه‏ها و اصول تربیتى خاص دختران در جامعه نیاز به تدوین کتب فراوان و بحث و طرح دارد که به دقت و مطالعه محققان در روابط اجتماعى – خانوادگى بستگی دارد. ولی لزوماً نبایستی منجر به ستمی معکوس نسبت به جنس مذکر گردد .

 

اگردر جامعه زنان و دختران در رفتار و داد و ستد و رفت و آمدهایشان، وایفای مسئولیتهای خود دستورهاى شرعى را رعایت کنند ، انحراف هاى اخلاقى به میزان قابل توجهى کاهش مى یابد؛ زیرا بیشتر نابسامانى هاى فرهنگى و اجتماعی درجامعه ناشی از عدم تربیت دینى نسل جوان به ویژه دختران می باشد. لازمه این آماده سازی ،درونی کردن ارزشها وفضایل اخلاقی وباورهای مذهبی درمیان این قشراست.

 

مهم ترین هدف از تربیت دختران افزون بر خودسازى و پرورش باورهاى دینى، آشنا کردن آنان با فنون و شیوه هاى زندگى مانند شیوه شوهردارى، فرزندپرورى، همسایه دارى و معاشرت با مردم است. بدین معنا که دختران در کنار فراگیرى اندیشه هاى دینى و آموختن رفتارهاى اسلامى، نقش آفرینى در عرصه هاى گوناگون زندگى را نیز بیاموزند. وظیفه مادران است که از کوچکى به آموختن نقش ها به فرزندان و دختران شان بپردازند؛ زیرا محیط خانه مناسب ترین فضا براى نقش آموزى دختران است و مادر، شایسته ترین معلم و راهنما براى دختر به شمار مى رود. از نظر برخی کارشناسان این امرمیسر نمیشود مگر با تعلیم نظام برنامه ریزی واجرایی آموزش وپرورش که با توجه به منابع مهم مادی ومعنوی جامعه وبا بهره گیری ازشیوه ها وراهبردهای مؤثر وکارآمد ،درتربیت نسلی بکوشد که اعتقاد به مبانی دین اسلام ،عمل نمودن به احکام وآداب الهی وبرخورداری از سجایا وفضایل اخلاقی ،سرلوحه همه فعالیتها وسرفصل تمامی رفتارهای فردی

 واجتماعی آن نسل قرار گیرد.[2]

 

از جمله ابزارهای تعلیم وتربیت دینی دختران کتابهای درسی وآموزشی است که دراین رابطه تألیف وبرنامه ریزی شده است . دراین پژوهش که درپنج فصل تدوین گردیده است ، سعی براین است که اهمیت تربیت دینی دختران ونقش مؤثر کتب درسی دین وزندگی  درتربیت دینی دختران مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. زیرا این گونه به نظر میرسد که این دروس صرفاً به عنوان یک واحد درسی تلقی گردیده وفقط نقش تعلیمی خود راایفا کرده است ونقش آنچنانی درامر تربیت نداشته است .همچنین لزوم نگارش کتابهای دین وزندگی ویژه دختران باتوجه به نیازهای تربیتی آنها درمقاطع مختلف ازمباحث مهمی است که مؤلفین کتابهای درسی باید به آن توجه کنند . باتوجه به اینکه نقش محتوای کتب درسی ازعوامل مهم تأثیر گذار درایجاد رغبت وتوجه به آموزه های دینی دردانش آموزان است ، لذا تألیف کتب درسی دین وزندگی متناسب با نیازهای تربیتی هرگروه ازدختران وپسران ضروری به نظر می رسد. البته نمی توان نقش تأثیر گذاردیگر عوامل تربیت همچون خانواده ،محیط آموزشی واجتماع را دراین امر مهم نادیده گرفت . اما باوجود سالیان متوالی از تدریس کتب تعلیمات دینی در یک دوره بلند مدت تحصیل ،انتظار میرود که محصل پس ازپایان این دوره علاوه بر تعلیم دینی تربیت دینی نیز شده باشد.

 

در این  پایان نامه که باموضوع بایسته های تربیت دینی دختران ونقش کتابهای درسی دین وزندگی دراین رابطه تدوین گردیده است ،مطالب مورد نیاز در پنج فصل  گرد آوری شده است .درفصل اول کلیات ، درفصل دوم این تحقیق به مفهوم شناسی ومسائل مربوط به بلوغ ونوجوانی ، نیازها وخواسته های دوران بلوغ ونوجوانی ، وظایف والدین ومربیان دررابطه بابلوغ دختران وپاره های ازمباحث مربوط پرداخته شده است ،درفصل سوم به تربیت دینی دختران واهمیت آن وبایسته های تربیت دینی دختران جهت ایفای مسئولیتهای مهم آنها درخانواده واجتماع ، تربیت اقتصادی دختران ،نحوه تعامل آنها بااجتماع ومسائلی ازقبیل حجاب وروابط باجنس مخالف واشتغال بانوان مطالبی تدوین شده است. در فصل چهارم به بررسی کتابهای درسی دین وزندگی دوره متوسطه پرداخته شده که محاسن ومعایب باتوجه به اهداف تألیف این کتب ورسالت آنها برتربیت دینی دختران آمده است .آسیب شناسی مباحث کتب باتوجه به نیازهای تربیت دینی دختران درراستای رسیدن به اهداف دین مبین اسلام ، وعدم پرداختن به مباحث موردنیاز دختران درایت کتب ، درزمینه های احکام ومسائل تربیتی ویژه دختران ازدیگر مباحث فصل چهارم است .درفصل پنجم به نتیجه گیری وارائه پیشنهادات جهت تغییر کتابهای درسی برمبنای توجه به نیازهای تربیتی دختران  وتوصیه هایی جهت توجه به تربیت دینی دختران به دبیران دین وزندگی  پرداخته شده است .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- بیان مسأله وموضوع تحقیق

 

یکی از مسائل اساسی زندگی انسان، مسئله تعلیم و تربیت است. تعلیم و تربیت نیز دامنه گسترده‌ای دارد. یکی از مهمترین انواع تربیت، تربیت دینی است. انجام این رسالت در کشور ما به عنوان یک جامعه اسلامی، تا حدود زیادی به نهاد آموزش و پرورش واگذار شده است. در درون این نهاد، کتاب‌های درسی به عنوان یک ساز وکار مؤثر مطرح هستند. محتوای این کتاب‌ها میتوانند نقش مؤثری در هدایت و پرورش دینی و اسلامی دانش‌آموزان ایفا کنند. یکی ازاین محتواهای آموزشی کتب دین وزندگی است که برای هردوگروه دختران وپسران با یک محتوای یکسان تألیف شده است .‏ با وجود تفاوتهای متعدد دراستعدادها ، توانایی ها، مسائل روان شناختی ، مسئولیتها ونقشهای متفاوتی که دختران وپسران برعهده دارند ،لذا عوامل مؤثر برتربیت دینی وروشها واصول تربیتی هرکدام ازاین دو قشر باهم متفاوت است . اهمیت ونقش کتابهای درسی درتفهیم آموزه های دینی وایجاد انگیزه جهت تعمیق باورهای مذهبی درفرزندانمان ،ضرورت نگارش کتابهای ویژه هرگروه را می طلبد.با توجه به اهداف عالی نظام آموزش وپرورش که با تکیه بر مکتب اسلام ومعارف غنی فرهنگ اسلامی بنا شده است، پس باید درتربیت نسلی بکوشد که اعتقاد به مبانی دینی وعمل نمودن به احکام شرعی وبرخورداری ازفضایل اخلاقی سرلوحه زندگی این نسل قرار گیرد .آنچه درکتابهای درسی دین وزندگی ویژه دختران می آید باید منطبق برنیازهای فطری وخواسته های درونی موردنیازشان برای رسیدن به این اهداف متعالی باشد .دراین پژوهش اهمیت نگارش این کتب مورد بررسی قرار گرفته است .

 

[1] – ر.ک. تمیمی آمدی ،عبدالواحد بن محمد ،غررالحکم ودررالکلم ، ترجمه محمدعلی انصاری ، مؤسسه انتشاراتی امام عصر(ع) 1387، ص359

 

 

 

[2] – ر.ک . کریمی ، تعلیم وتربیت به کجا میرود؟ ،ازناکجا به هرکجا ، تهران انشارات عابد، 1388، صص 256-257