دین و مذهب یکی از اساسیترین و مهمترین نهادهایی است که جامعه بشری به خود دیده است، به طوری که هیچ گاه بشر خارج از این پدیده زیست نکرده و دامن از آن بر نکشیده است به نظر یونگ ریشه کلمه دین در زبان لاتین معلوم می شود. معنی آن عبارتست از «تفکر از روی وجدان ویا توجه کمال» دربارة آن چیزی است که رودلف اتو آنرا شیئی قدسی و نورانی دانسته کیفیت قدسی و نورانی علتش هر چه باشد، حالتی است که به انسان دست میدهد، بیآنکه اراده او در آن دخیل باشد. کیفیت قدسی و نورانی عبارت است از خاصیت چیزی که به چشم دیده می شود یا اثر یک وجود حاضر ولی نادیدنی بزعم یونگ «دین حالتی خاص از روح انسان است که بر طبق معنی اصلی کلمه دین در زبان لاتین میتوان آن را به این عبارت تعریف کرد. دین عبارتست از حالت مراقبت و تذکر و توجه دقیق به بعضی از عوامل موثر که بشر عنوان «قدرت قاهره» را به آن اطلاق می کند و آنها را به صورت ارواح، شیاطین، خدایان، قوانین، صور مثالی، کمال مطلوب و غیره تجسم می کند(یونگ، 1382: 5).
همه انسان ها، حتی در دوران کودکی و تا آخرین لحظات زندگی خود، در پی شناخت خدا، دنیا، قیامت و مسایل دینی دیگر است. برخی سوالات، همیشه فکر و ذهن انسان ها را به خود مشغول کرده است اینکه از کجا آمده است؟ به کجا می رود؟ خدا کیست؟ دنیا چگونه به وجود آمده است و….
گرایش به دین و دینداری در بین نوجوانان و جوانان عمیق می شود. افراد پس از طی دوره کودکی و رسیدن به مرحله ای که در آن از لحاظ فکری عمیق تر میشوند و مسایل مختلف معنوی گستره ذهن آنان را در بر میگیرد و در پی یافتن پاسخ برای سوالات گسترده خود هستند.
توجه به سوالات مختلف نوجوانان و یافتن پاسخی مناسب برای آنها از این جهت دارای اهمیت است که اگر نوجوانان جوابی مناسب برای سوالات خود نیابند، از دین زده شده و شاید به کجرویهای دینی گرایش یابند. اما اگر به سوالات دینی نوجوانان پاسخ صحیحی و مناسبی داده شود، دین در پیکره زندگی افراد جای مناسبی مییابد.
از سوی دیگر در سالیان اخیر چهره ی جدیدی از قدرت در عرصه تعامل میان كشورها پدیدار شده كه اندیشه و تفكر جامعه را مورد تهاجم خود قرار داده است، با توجه به اینكه جبهة اصلی جنگ نرم در داخل كشور، فضای دانشگاه میباشد، نقش اساتید و دانشجویان به عنوان فرماندهان جنگ و افسران جوان حایز اهمیت میباشد. جنگ نوعی منازعه خشونت آمیز سیاسی است كه بین گروههای انسانی رخ میدهد. این منازعه سیاسی اجتماعی با توجه به ماهیت، اهداف و ابزارهای آن، به انواع مختلفی تقسیم می شود. یكی از اشكال جنگ كه بر مبنای ابزار و ماهیت قدرت در آن از دیگر انواع متمایز می شود، جنگ نرم است. با وجود این، همه اشكال جنگ، مصداق و تجلی روابط قدرت و متضمن اعمال قدرت میباشند. از این رو، مهمترین وجه تمایز انواع مختلف جنگ، ماهیت قدرت و چگونگی اعمال آن است، به طوری كه دو نوع جنگ سخت و نرم قابل تصور و تحقق میباشد. در جنگ سخت، قدرت ماهیتی سخت افزاری دارد كه به صورت قهرآمیز، مستقیم و آشكار اعمال میگردد، در حالی كه در جنگ نرم، ماهیت قدرت، نرم افزاری است كه به شیوه غیر قهرآمیز، غیرمستقیم و نهان اعمال می شود. بنابراین، شیوهها، سازو كارها و ابزار اعمال قدرت در جنگ نرم با جنگ سخت متفاوت است. به سخن دیگر، فناوریهای قدرت در جنگ نرم، ماهیتی نرم افزاری دارد كه بسیار خفی و پیچیده میباشد، به گونه ای كه مهمترین وجه ممیزه جنگ نرم، فناوریهای قدرت در
آن است كه كمتر مورد توجه قرار گرفته و تبیین میگردد. محقق در این تحقیق بر آن است تا نقش کتب دینی دانشگاهی را در رابطه با تقویت اعتقادات دینی جوانان مورد بررسی قرار دهد، این پژوهش از پنج فصل تشكیل شده است در فصل اول به بیان كلیات تحقیق پرداخته می شود كه شامل بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف پژوهش، حدود پژوهش و تعریف مفاهیم و اصطلاحات است.
در فصل دوم پژوهش به نظریه های مطرح، تحقیقات انجام شده قبلی(تحقیقات داخلی، خارجی و نقدی بر این تحقیقات)، تاریخچه موضوع، چارچوب نظری تحقیق، مدل نظری تحقیق، فرضیات، متغیرهای مستقل و وابسته پژوهش و سپس به تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای مطرح در تحقیق پرداخته می شود.
فصل سوم این پژوهش شامل روش تحقیق، طرح تحقیق، جامعه آماری، حجم نمونه، روش های نمونه گیری ، ابزارگردآوری اطلاعات، اعتبار و اعتماد پرسشنامه و آماره های لازم جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات است.
در فصل چهارم این پژوهش به سیمای پاسخگویان، یافته های توصیفی، یافته های استنباطی پرداخته می شود. فصل پنجم این پژوهش شامل یافته های پژوهش، نتیجه گیری، پیشنهادات(پیشنهادات حاصل از این تحقیق و پیشنهاداتی برای محققین بعدی) و محدودیتهای پژوهش است.
1-2. بیان مسئله
جامعه ایران از دیرباز با مذهب انس و الفت داشته و باورهای دینی، نقطه عطفی در بپاخیزی و شکل بندیهای جدید اجتماعی گذشته و حال بوده اند؛ چنانکه به عنوان نمونه، انقلاب اسلامی ایران بر پایه مذهب شناخته می شود؛ اما آیا پس از انقلاب اسلامی، دین و مذهب در نسلهای بعدی این مرز و بوم نهادینه و درونی شده است؟ و آیا ارزش ها، اعتقادات و عمل به شعائر دینی جایگاه ممتاز خود را در زندگی نسل جدید حفظ کرده است؟ اگر پاسخ مثبت است، چه راهکارهایی برای تداوم این وضع مطلوب وجود دارد و اگر نه، چه باید کرد؟ برخی از مطالعات پیشین نتایجی به دست دادهاند که تا اندازهای به نظر بدبینانه میرسند و محقق را به کنجکاوی بیشتر تشویق مینماید؛ برای مثال طالبان مینویسد:«بعد از گذشت 20 سال از عمر انقلاب اسلامی در ایران، بسیاری از مردم با مشاهده برخی شیوه های رفتاری جوانان به این نتیجه رسیده اند که اعتقادها و رفتارهای این دسته از افراد که تمامی سالها زندگیشان را در ظل این نظام دینی سپری نموده اند، چندان مطلوب و خرسند کننده نیست و جامعه در انتقال ارزشها و موازین دینی به نسل جدید خود کاملاً با شکست روبه رو شده است(طالبان، 1377: 123). همچنین برخی بررسیها نشان میدهد در مقایسه با کشورهای کانادا، امریکا و ترکیه، اگر چه جوانان ایرانی خود را مذهبیتر میدانند اما نسبت به انجام دادن مناسک مذهبی رغبت کمتری دارند(کاظمیپور، 1386: 54-57). به ویژه در دوران حاضر با گسترش علم و فناوری، سریع شدن تغییرات اجتماعی و فرهنگی نسبت به گذشته و شکافهای بین نسلی که یکی از پیامدهای آن است، این نگرانی بیشتر شده است. از سوی دیگر جنگ نرم که همان جنگ اطلاعاتی، جنگ روانی، تبلیغاتی و سایبری میباشد در واقع اقداماتی است که باعث دگرگونی در هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری مورد قبول یک نظام سیاسی میگردد.
در جنگهای دنیا از زمانی که تمدن شکل گرفت تا به امروز، در کنار درگیریهای نظامی و استفاده از سلاحهای نظامی همیشه بحث عملیات روانی و تاثیر گذاری روانی بر یک کشور یا دولت مدنظر بوده است. امروزه در جریان تعریف از جنگ نرم آن را نوع جدیدی از نبرد میشناسند که در حوزه رسانه اتفاق میافتد زیرا با گسترده شدن رسانهها، ابزار و پیچیدگی و سرعت فضای تبادل اطلاعات، جنگ نرم به پدیدهای اطلاق می شود که یک کشور بدون این که به جنگ نظامی با کشور دیگر بپردازد می تواند آن را دچار فروپاشی کند و بر آن کشور تاثیر بگذارد و ذهن مردم آن کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران عملیات روانی دشمن در کنار جنگ نظامی بر امت اسلامی تحمیل شد و با پایان یافتن جنگ تحمیلی، جنگ نرم و عملیات روانی بر علیه جمهوری اسلامی ایران شدت گرفت. با توجه به اینکه در جنگ سخت هشت ساله دفاع مقدس دشمن سنگرهای مرزی را نابود میکرد، اما در جنگ نرم به سراغ سنگرهای معنوی می آید که آنها را منهدم سازد. در جنگ سخت و نظامی دشمن نفوذ در مرزها را هدف گرفت، اما در جنگ نرم به سراغ ایمانها، معرفتها، عزمها، پایه و ارکان اساسی نظام و کشور آمده و میخواهد در نهایت دین را نابود سازد.
از آنجا که دانشگاهیان از جمله دانشجویان به دلیل احراز موقعیتهای خاص اجتماعی، از مقبولیت خوبی برخوردارند و میتوانند نقش الگویی(گروه مرجع) را ایفا كنند؛ بنابراین، تربیت آنان به معنای صحیح كلمه برای جامعه، حائز اهمیت است، آن هم تربیت نیروهای انسانی متعهد كه از تفكر مذهبی و ایمان دینی برخوردار باشند. این مطلب از جمله هدفهایی است كه در چارچوب برنامه های نهادهای آموزش عالی پیش بینی شده است. به همین منظور کتب تدوین شده، در دانشگاه ها طرح ریزی و ساماندهی شده اند؛ به گونه ای كه در مصوبات شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هدف از ارایة این دروس، افزایش شناخت و سطح آگاهی دانشجویان نسبت به مسائل دینی، اطلاع از ارز شهای اسلامی و در نهایت ایجاد تغییرات مطلوب در الگوهای رفتاری ذكر شده است. در این تحقیق سعی بر این است که با توجه به ورود اکثریت جوانان به دانشگاه، در اوایل سن جوانانی، در تحقیق حاضر به بررسی تاثیر کتب دانشگاهی به عنوان منابع مورد مطالعه و استفاده دانشجویان در طی دوران تحصیل، در مقابله با تهدیدات جنگ نرم و وضعیت اعتقادی جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان پرداخته شود. این پژوهش درصدد پاسخگویی با این سوال اصلی است:
کتب دینی دانشگاهی چه نقشی در مقابله با جنگ نرم و وضعیت اعتقادات دینی جوانان از نگاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان در سال تحصیلی1391-1390 دارد؟
فرم در حال بارگذاری ...