- ایرانیان و هندیان هر دو از نژاد آریایی هستند و پیش از دوران مهاجرت بزرگ، دارای پیوندها ی گوناگونی بودهاند. پس از مهاجرت به هند و ایران روابط گستردهای میان ایران و هند وجود داشته است. نزدیکیهای زبانی و فرهنگی و نژادی از آن دوران دو تمدن ایرانی و هندی را دارای روابط پردامنهای کرده بود؛ چنان چه گاه قلمرو ایران در دورانهایی چون داریوش بزرگ تا آن سوی سند ادامه داشت. این روابط در طول سدههای بعد نیز ادامه داشته است. در دوران نوین نیز روابط رسمیایران و هند پس از استقلال هند برقرار گردید. نخستین جرقههای آغاز روابط سیاسی دو کشور را باید در سال 1947 و حضور هیئت بلندپایهی ایرانی در دهلی نو و اعلام علاقهمندی به کشور تازه استقلالیافتهی هند دانست. به عبارتی، روابط ایران و هند در مارس 1950، در مدت کوتاهی پس از استقلال هند، برقرار شد و دهلی نو و تهران پیمان دوستیای با نام «صلح و دوستی ابدی» امضاء نمودند؛ اما از نظر سیاسی پس از آن و در عمل هر یک از دو کشور وارد ائتلافهای متضاد دوران جنگ سرد شدند و گسترش روابط دوجانبه را متوقف نمودند؛ یعنی عملاً ایران از طریق مشارکت در «پیمان بغداد و سنتو» روابط نزدیکی را با آمریکا و پاکستان برقرار نمود و هند هم به رغم خط مشی عدم تعهد، در کنار شوروی قرار گرفت.
1-2- بیان مسأله
شرایط امروز نظام بینالملل بهگونهای است که توسعه و بقای کشورهای واقع در هر منطقه، به میزان همکاری، مشارکت و همگرایی آنها بستگی دارد. از سوی دیگر، سطح و کیفیت همکاریها نیز با ویژگیهای جغرافیایی، ژئوپلیتیک و ظرفیتهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای واقع در هر بلوک ارتباط مستقیم دارد.در این میان ایران و هند بهعنوان دو کشور تأثیرگذار و قدرتمند آسیایی، دارای اشتراکات و روابط تاریخی و فرهنگی بسیاری میباشند که دو کشور را همواره به گسترش ارتباطات تشویق نموده است (عسگریان 1392
،17 ).
این در حالی است که در سالهای اخیر سیاست خارجی هند در قبال ایران با تحولاتی نوین روبرو بوده است و این کشور در روابط خود با ایران تعدیلاتی را به عمل آورده است. تقریبا بعد از جنگ سرد و به طور مشخص تری بعد از سال ۲۰۰۰ سیاست خارجی هند از نهروئیسم به نئولیبرالیسم و حتی نئورئالیسم تغییر جهت داده است. در این بین در گرایشهای نئولیبرالیسم و نئورئالیسم توجه یک کشور به قدرتهای بزرگ افزایش مییابد. لذا به نظر میرسد که بر اساس این دو نگرش که یکی(نئولیبرالیسم) در حوزه اقتصادی است و دیگری(نئورئالیسم) در حوزه سیاسی- امنیتی هندوستان به سمت قدرتهای بزرگ پیش رفته است و چون این سیاست را اتخاذ کرده است، سیاست خارجی آن نیز تحت تأثیر دیدگاه ها، برداشتها و سیاست خارجی قدرتهای بزرگ هم قرار دارد. در این بین این هندوستان نیست که تعیین کرده که در حوزه انرژی وارد همکاریهایی با ایران نشود، چرا که واقعیتهای استراتژیکی و اقتصادی هند نشان میدهد که این کشور برای به حرکت درآوردن چرخ اقتصاد خود نیازمند انرژی کشورهای مختلف بویژه ایران است. در واقع آن چه باعث شده تا هند از همکاری با ایران در پروژههای انرژی صرف نظر کند فشاری است که برخی کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده آمریکا در قالب تحریمهای بین المللی به هند وارد میکند و دقیقا نیز به همین علت است که بسیاری از محافل استراتژیک هند معتقد هستند که توسعه بیش از حد مناسبات هندوستان بابرخی قدرتهای غربی بویژه با آمریکا به استقلال هند در عرصه سیاست خارجی آسیب زده و باعث شده است تا بسیاری از واقعیتهای ژئوپلتیک، ژئواکونومیک، ژئوکالچر و ژئواستراتژیک هند در پرتو سیاستهای ایالات متحده نادیده گرفته شود.
از سوی دیگر درسیاست خارجی ایران نیز قدرتمند شدن هند را در راستای سیاست دنیای چندقطبی و مخالفت با یکجانبهگرایی آمریکا را در چارچوب منافع ملی خود ارزیابی میکند. هند با جمعیتی بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر و وسعت سرزمینی به اندازه بیش از دو برابر ایران با یک دهه رشد اقتصادی 8 درصدی و عضویت در باشگاه هستهای دارای توانایی بالایی در تأثیرگذاری منطقهای و حتی جهانی است. این کشور دارای مؤلفههای اصلی قدرت یعنی وسعت، جمعیت و قدرت نظامیاست و رشد سریع اقتصادی آن، هند را به یکی از قطبهای اقتصادی جهان در آینده نزدیک تبدیل خواهد کرد. از این لحاظ تقویت روابط اقتصادی ایران و هند به نفع منافع دو کشور است و میتواند نقش مهمیدر ثبات و امنیت منطقه داشته باشد. اما در این میان، موضوعات چالشبرانگیزی نیز در روابط ایران و هند وجود دارد؛ موقعیت خاص ایران در صحنه بینالمللی و رقابت استراتژیک ایران و آمریکا باعث حساسیت قدرتهای غربی و بهویژه آمریکا به نزدیکی روابط ایران و هند شده است. بهطوریکه ایالات متحده آمریکا بارها از هند خواسته است تا مناسبات خود را با ایران در حوزههای استراتژیک مثل انرژی و تسلیحات محدود کند. به عبارتی روابط ایران و هند در حال حاضر بهشدت تحت تأثیر دو محیط قرار دارد: یکی محیط داخلی ایران و هند است که در متن این محیط دو کشور تمایل به توسعه و گسترش مناسبات دارند؛ اما محیط بیرونی هم وجود دارد بهویژه تحریمهای بین المللی به رهبری ایالات متحده آمریکا که درصدد است این روابط در حد محدود باقی بماند. در این راستا پژوهش حاضر درصدد است با توجه به شرایط جدید بین المللی بویژه روی کارآ مدن دولت جدید در ایران و هم چنین توافقات اخیر ایران با کشورهای غربی بر سر پرونده هسته ای و گشایش نسبی در سیاست خارجی،به واکاوی دوباره حوزه تعاملی وتقابلی دو کشورایران و هند در حوزه سیاست خارجی با هدف نزدیک کردن دیدگاههای دو کشور در مسائل منطقهای و مورد علاقه بپردازد.
فرم در حال بارگذاری ...