وبلاگ

از دیدگاه ساختار گرایی، مطالعه نظام مند ساختار و فرم آثار ادبی منجر به کشف شیوه های تولید معنا در متون ادبی می شود و صورت متن ادبی مانند بستری است که معنا در آن شکل می گیرد. از این منظر برای تحلیل و بررسی تاریخ اندیشه و نظام های حاکم فکری بر متون ادبی، در درجه اول، باید به مطالعه و تحلیل صورت و فرم این متون پرداخت. از آنجا که یکی از شاخه های اصلی ساختار گرایی علم روایت شناسی است، مطالعات تاریخ ادبی، بررسی سیر تحول و تکامل روایت متون روایی، جایگاه و اهمیتی ویژه دارد.

به اعتقاد راقم این سطور در تاریخ ادبیات دراماتیک فارسی، نمایشنامه هایی وجود دارد که از منظر نظریه های  روایت شناسی، قابلیت و ارزش مطالعه و تحقیق دارند. نمایشنامه های (گذر پرنده ای از کنار آفتاب) و (کبوتری ناگهان) اثر محمد چرمشیر و (خانمچه و مهتابی) اثر اکبر رادی از آن جمله نمایشنامه های فارسی است که از دیدگاه های گوناگون از جمله تحلیل های نشانه شناسانه، زبان شناسانه، ویژگی های خاص زبانی و سبکی، کارکرد و کاربرد روایی و… بررسی شده است. به همین دلیل در پژوهش حاضر به ساختار روایی نمایشنامه های فوق الذکر از دیدگاه روایت شناس ساختارگرای بزرگ معاصر، ژرارژنت-که نظریه او محدود به جریان و ژانر خاصی از ادبیات نیست- پرداخته می شود.

لازم به ذکر است که دلیل انتخاب آثار محمد چرمشیر و اکبر رادی در باب موضوع این پژوهش به دلیل بهره گیری هر دو آنها از دستگاه روایت شناسی در تنظیم متون خود می باشد و عقیده راقم این سطور بر آن بوده که ویژگی های روایت از منظر ژرارژنت در آثار انتخاب شده هر دوی این نمایشنامه نویسان مشترک است.

در تهیه و تنظیم این پژوهش مشکلاتی از قبیل نبود منابع کافی و وافی در حوزه ارتباطی روایت شناسی و درام ایرانی، التقاط نظری متفکران در باب چیستی روایت دراماتیک و… بوجود آمد و همچنین نبود کتب ترجمه شده از ژرار ژنت طی مسیر را با سختی مواجه می کرد که نگارنده سعی کرده با حفظ چهارچوب نظری، به سراغ آراء و منابعی برود که با ایده پایه نظری این پژوهش قرابت بیشتری دارند. در روزهای پایانی ارائه پژوهش کتاب هایی با عنوان «آرایه ها1و 2 ژرار ژنت» با ترجمه دکتر آذین حسین زاده در نشر قطره منتشر شد که به دلیل همسو نبودن جهت این پژوهش به آن ها پرداخته نشده است.

در قسمت عملی نیز سعی شده تا با نگارش نمایشنامه (دانه انار) مجموعه مواردی که از ساحت روایت آموخته را در اصول نگارشی آن رعایت نماید. همچنین توجه به عناصر و عوامل روایت از دیدگاه ژنت در نگارش این اثر و طرح ریزی ساختمان آن بیشتر به یاری نگارنده آمده است.

در انتها لازم است از تمام اساتید و دوستانی که در طول زمان تحصیل به گسترش افق های نظری و عملی اینجانب یاری رسانده اند تشکر

 نمایم.

بیان مسئله

    هدف این پژوهش بررسی مسئله روایت در درام است. روایت به مفهوم زنجیره ای از رخدادهاست که در زمان و مکان (فضا) واقع شده و به این ترتیب توالی مجرد اتفاق های موجود یک طرح را پدید می آورند. پدید آمدن یک طرح مستلزم یک سری انتخاب ها، حذف ها، تکرارها و به طور کلی زمان بندی ویژه ای در روایت است. این انتخاب،‌ حذف، تکرارها و غیره که روایت را می سازند هستی خود را ناشی از سه مولفه: مولف، راوی و مخاطب دارد که بنا به آراء بسیاری از روایت شناسان از جمله بارت[1] و سیمور چتمن[2] و ژنت[3] و… تعریف دقیق و شناخت هر کدام از اینها به فهم دقیق تر روایت کمک می کند که در این پژوهش از میان روایت شناسان به آراء ژرار ژنت بیشتر تاکید شده است. ژنت سه مولفه اساسی گفتمان، داستان و روایتگری را به چالش می کشد. در دستگاه تحلیلی ژنت باید به 3 عامل کلی توجه کرد که هر کدام از آنها به زیر شاخه هایی اساسی تقسیم می شود در این میان مقوله های مربوط به زمان اهمیت بسزایی دارد.

1. زمان دستوری (نظم، تداوم، بسامد)

1. وجه/حالت (فاصله، دیدگاه)

1. صدا/ لحن

              با چنین پشتوانه نظری، هدف بر این است تا تمام عناصر و عوامل روایت از منظر ژرار ژنت را در فرایند تکوین             

           نمایشنامه های (گذر پرنده ای از کنار آفتاب) و (کبوتری ناگهان) اثر محمد چرمشیر و (خانمچه و مهتاب) اثر

          اکبر رادی بررسی نماییم.

• پیشینه تحقیق

    با این نمونه پژوهشی در حال حاضر کتاب و یا مقاله چاپ نشده است.  همچنین در سایت های تخصصی و معتبر علوم انسانی همچون irandoc.ir،noormags.ir   مطلبی ثبت نشده است . با جستجو در کتابخانه دانشگاه تهران، دانشگاه هنر تهران، پایان نامه ای با این عنوان ثبت نشده است. پایان نامه هایی که از دیدگاه ژرار ژنت بررسی شده است بدین قرار است: 

    پایان نامه «تحلیل ساختاری داستانهای کوتاه امیرحسن چهلتن» در مقطع کارشناسی ارشد با راهنمایی استاد مصطفی گرجی ‌توسط خانم لیلا پیغمبر زاده در دانشکده علوم انسانی به سال1392 ثبت شده است. در این پایان نامه به تحلیل ساختاری داستان های کوتاه امیر حسین چهلتن با تاکید بر نظریه ژرار ژنت نظریه پرداز فرانسوی پرداخته است.

    پایان نامه «بررسی ساختاری داستان های احمد دهقان(من قاتل پسرتان هستم و سفر به گرای 270 درجه) » با راهنمایی استاد مهدی نیک منش و استاد مشاور مهین پناهی توسط مینا دادبخش در مقطع کارشناسی ارشد در دانشکده ادبیات زبان های خارجی و به سال 1388 به ثبت رسیده است. احمد دهقان یكی از نویسندگانی است كه در حوزه دفاع مقدس قلم می‌زند. پایان‌نامه حاضر به بررسی ساختاری دو اثر شناخته‌شده او «من قاتل پسرتان هستم» و «سفر به گرای 270 درجه» – به عنوان نمونه‌هایی از داستان كوتاه و رمان مطرح در زمینه دفاع مقدس- می‌پردازد. در این بررسی، علاوه بر توجه به نظریه‌های ساختارگرایان در بخش روایت، به میزان انطباق داستان‌های دهقان با نظریه‌های ژرار ژنت نیز توجه شده است.

    و همچنین پایان نامه«زبان و شخصیت در درام نویسی معاصر ایران دهه 80 و 70 با نگاهی به آثار علیرضا نادری، محمد چرمشیر و جلال تهرانی» با راهنمایی استاد محمد رضا خاکی و استاد مشاور فرزاد معافی غفاری توسط جواد نعمتی در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه سوره به سال 1392 به ثبت رسیده است. در این پایان نامه به بررسی زبان در درام و شخصیت در درام، در چند نمایشنامه این درام نویسان بررسی شده است که نمایشنامه(کبوتری ناگهان) نیز در میان این نمایشنامه ها حضور دارد.