وبلاگ

تحقیق:

نشر آموزه های دین اسلام، از ضروری ترین عوامل بقاء و تداوم این آیین توحیدی می باشد. تبلیغ و اطلاع رسانی این مفاهیم و مبانی دینی، مهمترین راهکار نشر و ایقاء آن می باشد. با شروع غیبت امام زمان(عج)، روحانیون به عنوان نائبان آن حضرت، به این رسالت مهم پرداختند و می پردازند؛ در عصر غیبت، روحانیون مسلمان، به عنوان مبلغین دین مبین اسلام، مامور به ابلاغ رسالت الهی گردیده اند. امّا با توجه به کثرت مردم و اختلاف فرهنگ ها و دیدگاه ها و ورود ابزار اطلاع رسانی گوناگون به زندگی مردم، شناسایی روش های موثّر و تاثیر گذار، گامی مهم در انجام این رسالت خطیر، جهت درونی کردن ارزش های دینی و ایمان افزایی، تلقی می­گردد.
عصر امروز، به دلیل ظهور فنآوری های مدرن ارتباطی و اهمیت بالا و کارکردهای موثّرشان، عصر اطلاعات نام گرفته است و با امعان نظر در ماهیت و کارکرد رسانه های مدرن، ضرورت اهتمام به رسانه های مدرن در امر تبلیغ دین، بر کسی پوشیده نیست؛ در همین راستا، مسئولین و متولیان دینی و فرهنگی کشور، باید با توجه به تغییرات ساختاری و ظرفیت های جامعه، بسترسازی لازم جهت گزینش، آموزش و پرورش نخبگان دینی، برای تحقق این امر، انجام دهند.
مدل و شیوه گسترش مفاهیم دینی با ابزار روز و نوع برخورد با رسانه های مدرن باید مورد بررسی قرار گیرد؛ ارائه الگوی مناسب می ­تواند نگرش ما را نسبت به تبلیغ رسانه ای دین روشن می­ کند و طبعاً نوع نگرش ما در عملکرد ما، تاثیر مستقیمی می گذارد.
رسانه ملی به عنوان رسانه دینی کارآمد، جایگاه پراهمیتی در نظام سیاسی و حکومتی ایران دارد. بسط نفوذ، ترویج و تبلیغ دین، بازتولید پیام های دین در قالب های جدید، ایجاد زمینه برای احساسات و تجربۀ دینی، بسترسازی برای تحول روحی، از رسالت های رسانه ملّی است كه در الگوی رسانه دینی مد نظر قرار می گیرد.
روحانیون هم با داشتن رسالت خطیر تبلیغی از این فرصت بوجود آمده می توانند با حضور موثّر خود در رسانه ملّی، بهترین اثرگذاری را در جهت اجرای رسالت خود، داشته باشند.
دیدگاه های فراوانی در زمینة چگونگی حضور و تعامل روحانیت با رسانه مطرح است، نگارنده این تحقیق، درصدد بیان مدل های مناسـب حضور موثّر روحانیت در رسانه ملّی، جهت تبلیغ دین اسلام و اقناع مخاطب می­باشد.
 
کلید واژگان: روحانیت – دین – تبلیغ – حضور موثّر – رسانه ملّی

فهرست مطالب

1-فصل اوّل: کلیّات تحقیق. 1
1-1-بیان مسأله. 2
2-1-ضرورت و اهمیّت تحقیق: 4
3-1-پرسش­های تحقیق. 5
4-1-اهداف تحقیق. 6
5-1-فرضیه تحقیق. 7
6-1-تعریف مفاهیم: 8
1-6-1- روحانیت.. 8
2-6-1-دین.. 9
3-6-1-تبلیغ. 10
4-6-1-حضور موثّر. 10
5-6-1- هنـر. 11
6-6-1-رسانه ملّی.. 14
2-فصل دوّم: مبانی نظری تحقیق. 15
1-2-بررسی تحقیقات پیشین.. 16
1-1-2-کتاب­ها 16
1-1-1-2-آشنائی با روش تبلیغی.. 17
2-1-1-2-دین در عصر رسانه. 17
3-1-1-2-تلویزیون در جهان. 18
4-1-1-2-رسانه و دین.. 19
5-1-1-2-مبانی تبلیغ. 19
6-1-1-2-مجموعه مقالات؛ دوّمین همایش دین و رسانه. 20
7-1-1-2-تاملاتی در دین و رسانه. 21
2-1-2-تحقیقات پایانی.. 22
1-2-1-2-بررسی شیوه ­های تبلیغ دین اسلام در رسانه تلویزیون. 22
2-2-1-2-دین و رسانه. 23
3-2-1-2-بررسی چگونگی حضور مبلغان دینی در تلویزیون جمهوری اسلامی ایران. 24
2-2-نظریه های مربوط به موضوع تحقیق. 26
1-2-2-مفهوم شناسی.. 28
1-1-2-2-تعریف دین.. 28
2-1-2-2-اسلام. 28
3-1-2-2-تبلیغ. 29
1-3-1-2-2- مفهوم تبلیغ در لغت.. 30
2-3-1-2-2- مفهوم تبلیغ در اصطلاح. 31
3-3-1-2-2- تبلیغ در قرآن. 32
4-3-1-2-2- معنای اصطلاحی«تبلیغ دین اسلام در دنیای مدرن» 33
5-3-1-2-2- تبلیغات در عصر حاضر. 33
6-3-1-2-2- تبلیغ دینی.. 35
2-1-2-2-روحانیت.. 37
1-2-1-2-2-تعریف روحانی.. 37
2-2-1-2-2-اقتدار روحانیت.. 38
3-2-1-2-2-نقش روحانیت در ایجاد قدرت نرم. 38
4-2-1-2-2-وظایف روحانیون. 39
1-4-2-1-2-2-تبیین مکتب.. 39
2-4-2-1-2-2-مرزبانی.. 40
3-4-2-1-2-2-تعمیق فرهنگ دینی.. 42
3-1-2-2-تبلیغ اقناعی و القائی.. 42
1-3-1-2-2-مولفه­های متقاعدسازی در تبلیغ. 43
1-1-3-1-2-2-ویژگی­های ارسال کننده پیام. 43
2-1-3-1-2-2-اعتبار منبع. 43
3-1-3-1-2-2-تخصص یا خبرگی.. 43
4-1-3-1-2-2-قابلیت اعتماد. 43
5-1-3-1-2-2-محبوب بودن. 44
6-1-3-1-2-2-جذابیت.. 44
7-1-3-1-2-2-شباهت.. 44
8-1-3-1-2-2-قدرت.. 44
2-3-1-2-2- مؤلفه­ های پیام متقاعدگرانه. 45
1-2-3-1-2-2-قابلیت فهم پیام. 45
2-2-3-1-2-2-شمار استدلال. 45
3-2-3-1-2-2-ایجاد هیجان. 45
4-2-3-1-2-2-پیام­های یک جانبه در برابر پیام های دوجانبه. 45
5-2-3-1-2-2-نتیجه گیری پیام. 46
6-2-3-1-2-2-معرفی منبع. 46
7-2-3-1-2-2-ترتیب ارائه پیام. 46
8-2-3-1-2-2-تکرار پیام و تنوع پیام. 47
3-3-1-2-2-فرم و قالب تبلیغ. 47
4-1-2-2-هنر، قالبی برای اندیشه. 50
1-4-1-2-2-تعریف هنر. 50
2-4-1-2-2-کارایی هنر. 51
3-4-1-2-2-هنر و تبلیغ. 51
5-1-2-2-رسانه. 52
1-5-1-2-2-تعریف رسانه. 52
2-5-1-2-2-چیستی رسانه. 52
3-5-1-2-2-رسانه ­های همگانی.. 53
4-5-1-2-2-جایگاه رسانه ­ها در عصر حاضر. 53
5-5-1-2-2-انواع رسانه ­ها 54
6-5-1-2-2-کارکرد‌های رسانه‌ها 54
7-5-1-2-2-وظایف رسانه ­ها 55
1-7-5-1-2-2-حق جویی و حق گویی.. 56
2-7-5-1-2-2-راستگوئی و صداقت.. 57
3-7-5-1-2-2-ترویج دین.. 57
4-7-5-1-2-2-توجّه به نیازهای مردم. 58
5-7-5-1-2-2-ایجاد وحدت.. 58
6-7-5-1-2-2-تولید سرگرمی سازنده 59
7-7-5-1-2-2-انتقاد دلسوزانه. 59
8-7-5-1-2-2-الگوسازی.. 60
9-7-5-1-2-2-تولید هنجارهای اجتماعی.. 61
10-7-5-1-2-2-اصلاح جامعه. 61
8-5-1-2-2-ضرورت حضور دین در رسانه ­های نوین.. 63
9-5-1-2-2-رسانه ­های نوین.. 63
10-5-1-2-2-رسانه دینی و دین رسانه­ای.. 65
11-5-1-2-2-رسالت حوزه علمیه برای تبلیغ دین از رسانه ملّی.. 66
12-5-1-2-2-ضرورت تحوّل نظام تبلیغی حوزه علمیه. 67
1-12-5-1-2-2-موقعیت سیاسی.. 67
2-12-5-1-2-2-موقعیت رسانه ای.. 68
13-5-1-2-2-رابطه دین و رسانه. 70
14-5-1-2-2-جایگاه رسانه­ای تلویزیون. 72
15-5-1-2-2-جایگاه تبلیغ سنّتی.. 74
16-5-1-2-2-تبلیغات مدرن، مکمل تبلیغات سنّتی.. 75
17-5-1-2-2-آسیب شناسی شیوه های سنّتی تبلیغ. 75
18-5-1-2-2-برخی امتیازات تبلیغ دینی تلویزیونی.. 76
3-2-مبانی و چارچوب نظری.. 78
1-3-2-نظریه گلوله ای.. 78
2-3-2-نظریه استفاده و خشنودی.. 78
3-3-2-نظریه برجسته سازی.. 79
4-3-2-نظریه كاشت.. 79
5-3-2-نظریه كاركردگرایی ساختی.. 80
6-3-2-نظریه همگرا 81
1-6-3-2-دیدگاه هم گرا و حضور دین در رسانه. 82
3-فصل سوّم: روش تحقیق. 89
1-3-روش پژوهش و تحقیق نگارنده 90
2-3- روش کتابخانه­ای.. 90
3-3-ابزار گردآوری اطلاعات.. 91
4-فصل چهارم: یافته­ های تحقیق. 92
1-4-حضور تولیدی و تهیه کنندگی.. 96
1-1-4-تهیه‌کننده تلویزیونی کیست؟. 96
2-1-4-جایگاه تهیه‌کننده 97
3-1-4-وظایف تهیه­کننده 99
4-1-4-روحانی تهیه­کننده 99
2-4-حضور کارشناسانه. 101
1-2-4-كارشناس كیست؟. 102
1-1-2-4-كارشناس مدعو. 103

2-1-2-4-کارشناس مذهبی.. 103
2-2-1-2-4-نقش نهادهای تامین کارشناس در تلویزیون. 108
3-1-2-4-مجری كارشناس… 109
1-3-1-2-4-استفاده از کارشناسان مناسب.. 110
3-4-حضور سیاستگذارانه. 113
1-3-4-تعریف سیاست.. 113
2-3-4-مفهوم سیاست‌گذاری رسانه‌ای.. 114
3-3-4-ضرورت سیاست‌گذاری در رسانه. 115
4-3-4-اصول سیاست‌گذاری رسانه‌ای.. 118
5-3-4-آسیب‌های فرایند سیاست‌گذاری در صدا و سیما 118
6-3-4- سیاست­گذاری و نقش روحانیون. 119
4-4-حضور مدیریتی.. 121
1-4-4-مدیریت رسانه ای.. 123
2-4-4-اصول و مبانی مدیریت پیام. 124
1-2-4-4-مفهوم مدیریت پیام. 124
2-2-4-4-مدیریت پیام در رسانه‌های جمعی.. 124
3-2-4-4-ضرورت مدیریت پیام. 125
3-4-4-مدیریت پیام و رسانه ای روحانی.. 125
5-4-حضور علمی و پژوهشگرانه. 129
1-5-4-تعریف پژوهش… 129
2-5-4-اهمیت پژوهش… 130
3-5-4-اهمیت پژوهش در رسانه. 131
4-5-4-مولفه های یک پژوهش رسانه ای موثر. 132
5-5-4-ویژگی­های یک پژوهشگر رسانه ای.. 133
6-5-4-وضعیت فعلی پژوهش و پژوهشگران در سازمان صدا و سیما 135
7-5-4-روحانی پژوهش­گر. 135
6-4-حضور نظارتی.. 137
1-6-4-مفهوم نظارت.. 137
2-6-4-مراجع نظارتی در حکومت اسلامی.. 138
3-6-4-اصول حاکم بر رسانه های عمومی.. 140
4-6-4-بیانات حضرت امام خمینی(ره) درباره صدا وسیما 141
5-6-4-بیانات مقام معظم رهبری (مدظله) درباره صدا وسیما 142
6-6-4-نحوه اجرای اصل ۱۷۵ قانون اساسی در بخش نظارت.. 143
7-6-4-نقش نظام نظارتی در كنترل رفتارهای نابهنجار. 143
8-6-4-جایگاه قانونی شورای نظارت بر سازمان صدا و سیما 144
5-فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 146
1-5-نتیجه ­گیری.. 147
2-5-پیشنهادات.. 149
3-5- منابع فارسی.. 153
4-5-منابع لاتین.. 159
 

1-فصل اوّل: کلیّات تحقیق

شامل:
– بیان مسئله
– ضرورت و اهمیّت تحقیق
– اهداف تحقیق
– پرسش های تحقیق
– فرضیه های تحقیق
– تعریف مفاهیم

1-1-بیان مسأله

تبلیغ دین مبین اسلام، جزء مهمترین و اصلی ترین وظائف روحانیون و مبلّغان دینی، بعد از غیبت صغرای حضرت ولی عصر(عج) به شمار می رود.
روحانیت، به سبب دسترسی، مهارت و تسلط بر منابع و متون شریعت، قول و فعلش برای عموم مردم، حجّت بوده و همین عامل سبب شده تا روحانیون در ادیان ابراهیمی به لحاظ جایگاهشان در همه امور معنوی و دنیوی از جمله مسائل اخلاقی، دینی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و … تاثیر مستقیم داشته باشند.
در اسلام، این شان و جایگاه با نام های فقهاء، علماء و اولوالامر آورده شده است و به كسانی اطلاق می شود كه در احكام دین به معرفت عمیق رسیده اند و به عنوان نایبان پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) در عصر غیبت معرفی شده اند.
در طول این سالیان متمادی، روحانیون و مبلّغان دینی، از شیوه ها و روش های مختلفی برای این رسالت مهم، استفاده کردند تا حقایق دین را به مردم بیاموزند و به جرات می توان ادّعا کرد که جامعه مسلمان ایران و ایرانیان، تدیّن خود را مدیون همین قشر و روش شان هستند.
دلیل اصلی شیفتگی مردم نسبت به خداوند و اهل بیت(ع)، حضور روحانیون و مبلّغان دینی در بین مردم به وسیله منبر، مسجد، تدریس، آموزش و …. است و نهادینه کردن فرهنگ قرآنی و دینی در بین جامعه، به غیر از این شیوه های مختلف حضور، ممکن نبوده است و بی شک جامعه، وامدار زحمات، اندیشه ها و تفکّرات این قشر و شیوه هایشان است.
از طرفی دیگر، یافتن شیوه های موثّر و تاثیرگذار در تبلیغ و ترویج آموزه های دین مبین اسلام، همیشه یکی از دغدغه های اصلی روحانیون و مبلّغان علوم دینی بوده است؛ صاحب نظران، همواره راه های متفاوتی را برای تبیین مسائل دینی برای مردم ارائه نموده اند؛ امّا پیچیدگی مسائل دین، اختلاف فرهنگ ها، عنصر زمان و مکان و متفاوت بودن مخاطبین، حاکی از آن است که یک مبلّغ دین باید به تناسب نیاز و دیدگاه و فرهنگ جامعه، خود را به ابزار تبلیغ و حضور موثّر مسلّح کند تا بتواند به وظیفه شرعی خود عمل کرده باشد.
امروزه حاکمیت، قدرت و تاثیر رسانه های مختلف در عصر کنونی بر کسی پوشیده نیست و با توجه به ارتقا سطح دانش عمومی، کمتر کسی پیدا می شود که بر تاثیر رسانه ها در فرهنگ سازی و تخریب فرهنگ ها، واقف نباشد؛ امروزه مردم با واسطه یا بدون واسطه از این ابزار بهره می برند و استفاده آنها از این ابزار، بخشی از زندگی شان شده است .
با روشن شدن مسئله، در می یابیم که برون رفت از شیوه های سنّتی تبلیغ، به شیوه های مدرن، در عصر کنونی، با حفظ ارزش ها و مقدّسات از ضروریات است.
و از طرف دیگر، فراگیری و قدرت رسانه، به خاطر آمیختگی اش با “هنر” است که باعث حکومت آنها بر افکار شده است؛ رسانه بدون هنر، منزوی ست و کارآمدی خود را از دست خواهد داد.
آموزه دین، به مثابه یک محتوای کامل و بی نقص، در ارائه یک مفهوم، اگر در قالب ابزارهای موثّر ابلاغ نگنجد، مسلّماً ابتر خواهد بود و تاثیرگذاری خود را از دست خواهد داد؛ لذا آمیختگی دین با شیوه های هنری ابلاغ، یک ضرورت است و غنای در محتوا (مبانی دینی) ما را از قالب(ابزارهای ابلاغ)، بی نیاز نمی کند و بر مبلّغین و روحانیون، فرض است که در کنار توجّه و امعان نظر به مبانی دینی و قرآنی، به شیوه های ابلاغ و ابزارهای موثّر اقناع دین هم بپردازند.
ابزار هنر، دارای همه مولفه های موثّر و تاثیر گذار و ماندگار فی ذاته می باشد؛ چنان که مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) درباره استفاده از ابزارهـای هنــری فرموده انـد: ابزارهای هنـری، بی شک، رساترین،  بلیغ ترین و کاراترین ابلاغ و تبلیغ پیام است.
نگارنده این رساله، بر آن است تا ضمن تبیین جایگاه روحانیون و رسالت شان و ماهیت رسانه، بویژه رسانه جمهوری اسلامی ایران، به چگونگی حضور موثّر آنها در رسانه ملّی بپردازد و راهکارهای حضور موثّر را بررسی کند تا  مسئولین امر، بسترهای لازم را برای حضور موثّر روحانیت در رسانه ملّی، فراهم آورند.