وبلاگ

نظر به اهمیت و نقش تجارت خارجی در توسعه اقتصادی و نیز تاکیدی که برنامه ریزان و سیاست گذاران اقتصادی کشور بر تدوین الگوی توسعه بدون اتکا به نفت دارند، لزوم توجه بیشتر به صادرات غیر نفتی از طریق تقویت بخش های دارای مزیت نسبی ضرورت می یابد. به گونه ای که در فصل دوم از بخش اول برنامه چهارم توسعه (تعامل فعال با اقتصاد جهانی) برای صادرات غیر نفتی ایران رشد 7/10 درصدی پیش بینی شده است که نشان دهنده اهمیت صادرات غیر نفتی در برنامه ریزی کلان کشور می باشد. از میان محصولات کشاورزی گردو از جمله ارزشمند ترین محصولاتی است که با توجه به ویژگی خاص خود امکان گسترش تولید و صادرات آن وجود دارد.

1-2- بیان مساله

در کشورهای در حال توسعه، صادرات محصولات کشاورزی جهت تامین ارز مورد نیاز و بخش مصرف جامعه مورد توجه است (اشرافی، 1386). بررسی­ها و مطالعات نشان می­دهد عوامل عمده در این گونه کشورها باعث شده­است که این بخش نتواند نقش مورد نیاز را در زمینه ایفا کند. از جمله این عوامل می­توان به فقدان اطلاعات و دانش اقتصادی افراد در زمینه استعداد و پتانسیل تولیدی کشورها، نبود یک نظام بازاریابی و بازار رسانی کار آمد، ناآگاهی از شرایط خاص محصولات کشاورزی از جمله فساد پذیری، حجیم بودن و غیره  و همچنین فقدان سیاست و قوانین ارزی و تجاری مناسب از سوی دولت اشاره کرد (عزیزی، 1390).

اقتصاد ایران از دیر باز متکی به درآمدهای حاصل از صدور نفت خام بوده و این اتکا مانع از آن شده که مسئولان برنامه ­ریزی برای ایجاد انواع تنوع در منابع، درآمدهای ارزی و افزایش صادرات غیر نفتی به نحو اساسی چاره اندیشی کنند (شجری، 1390).

صادرات فعالیت پیچیده­ای است که دارای ظرفیت­های خاص می­باشد، بنابراین برای افزایش صادرات و فروش بیشتر کالا و خدمات به خریداران خارجی شرایط و عوامل مساعد بسیاری لازم است. بدون مطالعه مشکلات، موانع و تنگناها و همچنین بررسی و تحقیق مستمر در رابطه با بازارهای صادراتی، پیشبرد سیاست افزایش صادرات که همواره به عنوان یکی از والاترین آرمان­های کشور تلقی می­ شود غیر ممکن است.

یکی از محورهای اطلاعاتی مهم جهت برنامه ­ریزی صادرات، مزیت نسبی کشور در تولید محصولات مختلف می­باشد. بر اساس مفهوم مزیت نسبی چنانچه کشوری یک کالا را نسبت به دیگر کالاها ارزان تر تولید کند، این کشور در تولید چنین کالایی دارای مزیت نسبی است. افزون بر این، اگر کشور مزبور بتواند کالای مورد نظر را در مقایسه با سایر کشور ها با هزینه پایین تری صادر کند در مقایسه با سایر کشور ها از مزیت نسبی صادرات برخوردار خواهد بود. سابقه حضور محصولات کشاورزی به خصوص خشکبار در بازارهای جهانی و سهم ارزی عمده

 ای که این بخش از صادرات غیر نفتی به خود اختصاص داده، مزیت نسبی این بخش را به خوبی نشان می دهد. لذا پرداختن به تحقیق در این مورد می ­تواند نقش عمده­ای در بهبود وضعیت صادرات داشته باشد (بی ریا ، 1385).

صادرات که از مسائل مهم اقتصادی در تمام کشورها می­باشد در هر کشوری فارغ از موانع  و محدودیت­های تعرفه ای و غیر حرفه­ای، برای حداکثر کردن سود تجاری خود به دنبال شناخت مزیت نسبی خود در تولید و صادرات آن کالا و خدمات می­باشد؛ کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست. هرچند که ثروت نفتی ما باعث کم توجهی به امر صادرات غیر نفتی شده­است در این میان محصولات کشاورزی و از جمله گردو در ایران از مزیت نسبی تولید و صادرات برخوردار هستند.

کشور ما یکی از صادر کنندگان شناخته شده خشکبار بوده و محصولاتش مورد پسند بازارهای جهانی قرار می­گرفته است، بعد از جنگ تحمیلی بیشتر سیاست­ها به سمت عدم وابستگی به درآمدهای ارزی ناشی از نفت و خود کفایی در زمینه کشاورزی سوق پیدا کرد. (اشرافی ، 1386).

در این پژوهش کوشش بر آن خواهد بود که ابتدا بخش کشاورزی در مورد محصول گردو مورد بررسی قرار گرفته سپس تولید گردو و مقایسه وضعیت و میزان تولید گردو در کشورهای دیگر و سهم ایران در جهان مطابق با آمار و ارقام اشاره شود. همچنین به بررسی اهمیت استان قزوین در صادرات گردو و نیز ارزیابی و رتبه ­بندی دلایل کاهش صادرات این محصول و در انتها به ارائه راهکارهایی برای افزایش تولید این محصول و نیز صادرات آن خواهیم پرداخت.

مسئله اصلی این تحقیق پیدا کردن عوامل و میزان تاثیر آن­ها در کاهش صادرات گردو در استان قزوین می­باشد.

1-3- چارچوب نظری تحقیق

به منظور بررسی عوامل موثر در صادرات گردو در استان قزوین از مدل ارائه شده توسط عزیزی (1390) استفاده خواهد شد.

مدل ما از چندین قسمت تشکیل شده است:

الف- شدت رقابت و عملکرد صادراتی: شدت رقابت به موقعیتی که به دلیل وجود تعداد زیاد رقبا در بازار و فقدان فرصت های رشد، رقابت بسیار شدید است اشاره می کند (اوه[1]، 2005). در صورت نبود یا وجود رقابت اندک، ممکن است سازمان از عملکرد مناسبی بر خوردار باشد، زیرا ممکن است مشتریان ناگزیر از مصرف محصولات شرکت باشند. در حالی که، در شرایط رقابت شدید، مشتریان از گزینه های متعددی برخوردارند. در نتیجه، شدت رقابت تاثیر اساسی در عملکرد بنگاه اقتصادی داشته و شازمانی که قادر به تجزیه و تحلیل رقبا نباشد عرصه را به رقبا واگذار خواهد کرد (کهلی[2]، 1993). بدیهی است که بازارهای بین المللی صنعت خشکبار به خصوص گردو فضای رقابتی شدیدی بر آن حاکم است بنابراین شدت رقابت بر عملکرد صادراتی اثر دارد (H1)

ب- مشتری گرایی و عملکرد صادراتی: بازار گرایی و به تبع آن مشتری گرایی می تواند به دو پیامد عمده منجر شود، پیامد های رفتاری و عملکردی. پیامدهای رفتاری عبارتند از ایجاد روحیه کار جمعی در سازمان و افزایش تعهد کارکنان به سازمان و. پیامد های عملکردی نیز عبارتند از حداکثر سازی نتایج عملکردی ( افزایش فروش، افزایش سهم بازار و افزایش رضایت مشتری) (شوهام[3]، 2008). بنابراین مشتری گرایی بر عملکرد صارداتی اثر دارد (H2).

ج- رقیب گرایی و عملکرد صادراتی: یکی از ابعاد بازارگرایی، رقیب گرایی است. شرکت های رقیب گرا با در نظر داشتن فعالیت ها، نقاط قوت و ضعف، روابط با مشتریان و سهم بازار رقبا قادر خواهند بود واکنش های رقابتی مقتضی را در زمان مناسب انجام داده و یا دست به ابتکارات پیش دستانه بزنند. ارائه چنین ابتکارها یا انجام این واکنش ها  زمینه را برای کسب برتری در مقابل رقبا فراهم می کند (لانگ راک[4]، 2007). بنابراین رقیب گرایی بر عملکرد صادراتی اثر دارد (H3).

د- توانمندی های برنامه ریزی  و عملکرد صادراتی: یکی از توانمندی های مهم در عملکرد صادراتی، توانمندی برنامه ریزی بازاریابی است. وجود مهارت های برنامه ریزی بازاریابی صادرات، تعیین اهداف روشن در زمینه بازار یابی صاردات، طراحی استراتژی خلاقانه بازاریابی صادرات، تعیین اهداف روشن در زمینه بازاریابی صادرات، طراحی استراتژی خلاقانه بازاریابی صادرات و جامعیت فرایند برنامه ریزی صادرات به ارتقای عملکرد در بازارهای صادراتی منجر می شود. نتایج پژوهش های پیشین نشان می دهد توانمندی برنامه ریزی بازاریابی تاثیر مثبتی بر عملکرد صادراتی دارد (سفندی[5]، 2008) (H4).

ه- قابلیت اجرای بازاریابی و عملکرد صادراتی: برخورداری از قابلیت های تبدیل کارآمد استراتژی های برنامه ریزی شده بازاریابی صادرات، نظارت بر عملکرد های استراتژی های بازاریابی صادرات و اجرای کارآمد استراتژی های بازاریابی صادراتی برنامه ریزی شده به بهبود عملکرد در بازارهای صادراتی منجر می شود (ناس[6]، 2010). به عبارت دیگر، آنچه که ارزش اصلی قابلیت های بازاریابی را تعیین می کند، میزان تاثیر گذاری آن ها بر عملکرد بنگاه اقتصادی است. بنابراین، قابلیت اجرای بازاریابی بر عملکرد صادراتی اثر دارد (H5).