وبلاگ

در این پایان نامه درصدد تقریب عددی یک دسته از مسائل اولیه با مقدار مرزی از معادلات موج غیرخطی ذیل هستیم

، ، و  تابع هایی به اندازه ی کافی هموار هستند که سرعت همگرایی و سازگاری روش دیفرانسیل مسائل مورد نظر را حفظ می کنند.در معادله ذکر شده ثابت های  مثبت و ثابت  نا منفی می باشد. موارد خاص معادله موج ذکر شده در بالا در مجموعه ای گسترده از مسائل فیزیک ، شیمی ، زیست شناسی و…مطرح می شود.

به عنوان مثال اگر مثبت و و معادله مذکور به صورت معادله تلگراف
در می آید که دسته ای از پدیده هایی مانند: انتشار موج های الکترو مغناطیس در ابر رسانه ها و همین طور انتشار فشار امواج در گردش پلاستیکی خون در سرخ رگ ها و یا حرکت دوبعدی ذرات در جریان سیالات را بیان می کند.

زمانی که  و  باشد معادله ذکر شده یک معادله معروف غیر خطی کلین-گوردون می شود.

زمانی که با و  معادله بالا به نوعی معادله ی     سینو-گوردون متعلق است.

معادلات سینو- گوردون و کلین- گوردون همچنین مدل برخی از پدیده های فیزیکی شامل انتشار حدفاصله در اتصال جوزفسون میان دو ابر رسانه ، تعامل راه حل ها در یک پلاسما بدون برخورد و … از نوع معادلات موج هذلولوی هستند.

آنالیز جواب معادلات سینو- گوردون و کلین- گوردون در [52،53،57] بحث و بررسی شده است.

در طی سالیان محققان توجه زیادی به توسعه و کاربرد روش های  فشرده با مرتبه بالا داشته اند.

روش ها فشرده مرتبه بالا در مقایسه با روش استاندارد دارای مزایای منحصر بفرد همچون دقت بالاو فشردگی برای امواج با دوره تناوب بالا هستند و دارای کاربرد در مسائل بسیاری  مانند مسائل مالی، مکانیک کوانتوم ، بیولوژی و دینامیک سیالات می باشند. روش های تفکیک اپراتور همچون روش های ضمنی مسیر متناوب و روش های یک بعدی موضعی ثابت شده در تقریب جواب های مسایل هذلولوی چند بعدی بسیار مناسب و مفید هستند.

روش ضمنی مسیر متناوب اولین بار توسط دونالد پیچمن و هنری واچفورد درسال 1955و جیم داگلاس و راچفورد [23و29] برای حل ضمنی معادله گرمای دو بعدی مطرح گردید. این روش را در آن زمان با محدودیت های کامپیوتری موجود با ارائه روش تجزیه در تراز زمانی نصف گام حل کردند. آن ها ابتدا معادله گرما را در یک بعد و سپس در بعد دوم حل کردند هر یک از این افراد یک ماتریس سه قطری منحصر به فرد به دست اوردند و این روش به مرحله اجرا درامد. روش ضمنی مسیر متناوب به سرعت توسط داگلاس و راچفورد (1956) ، بریان (1961) و داگلاس(1962) به سه بعد توسعه یافت و داگلاس پیچمن و راچفورد پایداری و همگرایی روش را ثابت کردند.به خاطر

 اهمیت معادلات دیفرانسیل تحقیق روی الگوریتم های عددی آن ها همیشه یک موضوع فعال در محاسبات عددی به شمار می آید . امروزه روش های تفاضلی به طور مداوم مطرح می شوند و روش ضمنی مسیر متناوب برای معادلات چند بعدی به واسطه پایداری نا مشروط و کارایی بالا مورد توجه هستند.

روش یک بعدی موضعی که توسط دیاکولو [10و11]  ارائه شد روش کارآمدی است که معادلات دویا سه بعدی را پی در پی  به دستگاه های یک بعدی کاهش می دهد و روش یک بعدی موضعی توسعه یافته توسط وانگ [12و6] را می‌توان برای معادلات ناهمگن به کاربرد اما وجود عبارت های اختلالی زیاد  دقت  ان را تحت تأثیر قرار می‌دهد . روش ضمنی مسیر متناوب مرتبه دوم توسط کین را فقط می توان برای معادلات سه بعدی با شرایط مرزی همگن به کاربرد. با توجه به کاربرد روش های ضمنی مسیر متناوب برای حل معادلات هذلولوی و سهموی با مقادیر اولیه و مرزی این گونه روش ها مورد توجه قرار گرفتند [6و14و11و12و13و14و16و21و32] نتایج عددی به دست امده با دقت بالا و هزینه های محاسباتی پایین به توسعه روش ضمنی مسیر متناوب فشرده مرتبه بالا منجر شد. برای آشنایی بیشتر با روش ضمنی مسیر متناوب خواننده علاقه‌مند را به [21]  ارجاع می دهیم. به تازگی توسعه و کاربرد روش های تفاضل متناهی فشرده برای حل معادلات نفوذ- انتقال پایای دوبعدی ، با بهره گرفتن از بسط سری ها معادله دیفرانسیل را به یک روش تفاضل متناهی فشرده نه نقطه ای مرتبه چهار توسعه دادند که جواب های عددی مرتبه بالا را نتیجه گرفتند به طور مشابه طرح فشرده مرتبه بالا توسط افراد دیگر توسعه یافت [19و28]  دنیس و هاتسون [7]  طرح مشابه با [12] را با بهره گرفتن از روش دیگر بدست آوردند.

نوی و تن [22] روش تفاضلی متناهی مرتبه سوم را برای حل معادلات نفوذ-انتقال ناپایای یک بعدی گسترش دادند این روش دارای دقت بالا و هزینه محاسباتی پایین و پایداری نامشروط است.

نوی و تن همچنین طرح ضمنی فشرده نه نقطه ای مرتبه سوم را برای حل معادلات نفوذ – انتقال ناپایای دو بعدی توسعه دادند این طرح دارای دقت مرتبه سه در مکان و مرتبه دو در زمان و ناحیه پایداری بزرگ است.

کالیتا و همکاران [14و29] مجموعه ای از طرح های فشرده مرتبه بالا را برای حل معادلات نفوذ-انتقال ناپایای دو بعدی با ضرایب معین بدست آوردند. به تازگی کارا و ژنگ یک روش ضمنی مسیر متناوب مرتبه بالا رابرای حل معادلات نفوذ- انتقال ناپایای دو بعدی ارائه کردند این روش که در آن روش کرانک نیکلسون برای گسسته  سازی زمان و فرمول تفاضل متناهی فشرده مرتبه چهار چند نقطه ای مربوط به معادله نفوذ- انتقال ناپایای یک بعدی برای گسسته سازی مکانی استفاده می شود، دارای دقت مرتبه چهار در مسیر مکان و مرتبه دو در مسیر زمان و پایداری نامشروط و هزینه محاسباتی پایین است.

اخیرا روش های فشرده مرتبه بالای ضمنی مسیر متناوب که دارای دقت بالای روش های فشرده مرتبه بالا و کارآیی بالای روش های ضمنی مسیر متناوب هستند با موفقیت به جواب مسایل هذلولوی منجرشده است . بطور مثال در [45] ، کویی یک روش را برای معادلات سینو-گوردون ، تعمیم یافته دو بعدی بکار برد که این روش با مرتبه دو در زمان و مرتبه چهار در مکان است. یک دسته از روش های فشرده مرتبه بالای ضمنی مسیر متناوب همواره پایدار برای معادلات تلگرافی چند بعدی در [63] تعبیه شده است. این روشها دارای دقت مرتبه چهار در مکان هستند ، اما تنها دارای دقت مرتبه دو در زمان می باشند.

جهت کارایی بیشتر محاسباتی ، کاربرد برون یابی ریچاردسون در روش فشرده مرتبه بالا در مسائل سینو-گوردون جایگزینی مناسب است . لوییس فراید ریچارد سون که یک ریاضی دان و فیزیک دان انگلیسی بود در قسمت هواشناسی و پیشگویی وضع هوا کار می کرد ریچاردسون شهرتش علاوه بر برون یابی در قسمت های دیگر ریاضی نیز مشهور است در سال1927روش برون یابی ریچاردسون توسط ریچاردسون و گرانت در مقاله ای منتشرشد براساس این مقاله این برون یابی را می توان در هر تقریب زمانی استفاده کرد این روش در مسایل آنالیز عددی کاربرد زیادی دارد ایده ای که پشت این روش است آن است که فرمول های با مراتب پایین تر که خطای برشی آن ها شناخته شده است مرتبه دقت آن ها بالا می رود یعنی از این روش برای ترکیب با روش هایی با مرتبه همگرایی پایین تر استفاده می شود تا دقت آن روش هارا بالا ببرد [72و73و74] .

به طور مثال ترکیب روش فشرده مرتبه بالای ضمنی مسیر متناوب با یک برون یابی ریچاردسون در حل معادلات سهموی خطی در [60] به کار برده شده است. ما ترکیب روش های فشرده مرتبه بالای ضمنی مسیر متناوب با برون یابی ریچاردسون را برای حل مسائل هذلولوی بررسی خواهیم کرد. در این پایان نامه با روش هایی مشابه با روش های به کار رفته در [45] ، یک سه ترازی مرتبه دوم در زمان و مرتبه چهار در مکان به دست می اوریم و روش های فشرده مرتبه بالای ضمنی مسیر متناوب برای حل معادله اولیه مرزی ذکر شده طراحی می کنیم. سپس یک برون یابی ریچاردسون بر اساس  پارامترهای سه ترازی برای ایجاد جواب نهایی با مرتبه چهارم در زمان و مکان ایجاد می شود . و با روش گسسته سازی انرژی ، خطا را تخمین میزنیم . همچنین یادآوری می کنیم که یک برون یابی ریچاردسون دو ترازی در روش مرتبه دو نمی تواند دقت مرتبه چهار را حاصل کند حتی در مورد خطای برشی روش ضمنی مسیر متناوب دارای خطای برشی موقت به شکل است.

در حقیقت ، به علت بسط مجانبی روش تقریب در تراز اول که شامل قدرت عجیبی در تراز است یک فرمول برون یابی ریچاردسون بر اساس سه تراز زمانی معرفی میشود.

در فصل اول توضیحاتی درباره معادلات دیفرانسیل خطی و غیر خطی و روش های حل آن ها داده می شود. در فصل دوم روش های ضمنی مسیر متناوب و روش های ضمنی مسیر متناوب فشرده و آنالیز و همگرایی آن ها و روش برون یابی ریچاردسون مطرح می شود در فصل سوم  درباره ساخت روش فشرده مرتبه بالای ضمنی مسیر متناوب و آنالیز همگرایی بحث می کنیم و  یک فرمول جدید برون یابی ریچاردسون بر اساس پارامترهای سه ترازی  بدست می آوریم . سپس در فصل چهارم  سه مثال عددی برای آزمایش عملکرد  الگوریتم مطرح می شود و سپس یک نتیجه گیری کلی ارائه خواهیم کرد.

 روش نقطه درونی طی 30 سال گذشته دیدگاه ما را در مورد مسایل بهینه سازی محدب تغییر داده است . در این پایان نامه ، ما روی مسایل محدب به ویژه مسایلی که الگورریتم های روش نقطه درونی را بهبود می دهند، می پردازیم . تئوری و نکات این روش ها را بیان می کنیم .

در این جا عملکرد توابع خود هماهنگ را بررسی می کنیم . در فضای اقلیدسی ، این کلاس از توابع در روش های نقطه درونی بهینه سازی به علت پیچیدگی محاسباتی کم ، به طور گسترده استفاده می شوند . در ابتدا تعمیم خواص توابع خود هماهنگ در فضای اقلیدسی را می گوییم و سپس کاهش نیوتن را تعریف و تجزیه وتحلیل آن را بیان می کنیم .

بر این اساس ، الگوریتم میرا شده نیوتن برای بهینه سازی توابع خود هماهنگ پیشنهاد می شود؛ که تضمین می کند جواب در هر همسایگی کوچکی از جواب بهینه قرار می گیرد  و وجود و منحصر به فردی آن ثابت می شود .در نهایت کران پیچیدگی محاسباتی روش های ارائه شده ، بیان می گردد.

Abstract

Interior-point methods have changed the way we look at optimization problems over the last thirty years. In this paper we have concentrated on convex problems, and in particular on the classes of structured convex problems for which interior-point methods provide provably efficient algorithms. We have highlighted the theory and motivation for these methods and their domains of applicability, and also pointed out new topics of research.

This paper discusses self-concordant functions . In Euclidean space, this class of functions are utilized extensively in interior-point methods for optimization because of the associated low computational complexity.

Here, the self-concordant function is carefully defined on a differential manifold. First, generalizations of the properties of self-concordant functions in Euclidean space are derived. Then, Newton decrement is defined and analyzed on the manifold that we consider. Based on this, a damped Newton algorithm is proposed for optimization of self-concordant functions, which guarantees that the solution falls in any given small neighborhood of the optimal

 solution, with its existence and uniqueness also proved in this paper.

The computational complexity bound of the proposed approach is also given explicitly.

تاریخچه

طی 30 سال گذشته انقلابی در حل مسایل بهینه سازی ایجاد شده است .در اوایل سال 1980 برنامه ریزی درجه دوم و روش لاگرانژ برای حل مسایل غیر خطی محبوب بودند ؛ در حالی که روش سیمپلکس برای حل مسایل خطی اساسا بی رقیب بود . از آن زمان به بعد ، روش های نقطه درونی به وجود آمدند.

روش های نقطه درونی در ابتدا برای حل مسایل برنامه ریزی خطی (LP) معرفی شدند . این روش ها ابتدا توسط خاچیان[1] در سال 1979 با الگوریتم برای مسایل LP به وجود آمدند ؛ سپس در سال 1984 کارمارکار[2] طرح پیشنهادی خود را با کران پیچیدگی بهبود یافته در این زمینه وارد عرصه بهینه سازی شد .

رنگار[3]  درسال 1988 و گونزاگا[4] در سال 1989 روش های مسیر تعقیب  را با یک بهبود پیچیدگی معرفی کردند . در همان زمان نستروف[5] ونمیروسکی[6] روی گسترش الگوریتم نقطه درونی از برنامه ریزی خطی به برنامه ریزی نیمه معین کار کردند. ]3[

و به طور مستقل توسط علیزاده در سال 1991 انجام گرفت . [1]

همچنین نستروف و نمیروسکی نشان دادند که هر مسئله بهینه سازی محدب را می توان با یک مانع [1]خود هماهنگ  ارائه کرد . آن ها تعداد قابل توجهی از مسایل مهم را که در آن موانع خود هماهنگ محاسبه پذیر در دسترس بودند ، ذکر کردند .

تئوری موانع خود هماهنگ به بهینه سازی محدب محدود شده است ، اما بیشتر مسایل علمی و مهندسی را می توان به بهینه سازی محدب تبدیل کرد . محققان در کنترل تئوری بسیار تحت تاثیر توانایی حل مسایل برنامه ریزی نیمه معین قرار گرفته اند . ]14[

همچنین تعدادی از مسایل غیر محدب ناشی از طراحی مهندسی را می توان به مسایل بهینه سازی محدب تبدیل کرد . ]15و16[

تعاریف مقدماتی

تعریف 1-1-1: ترکیب  برای بردارهای  و  یک ترکیب خطی است.

در ترکیب فوق اگر  باشد آن را ترکیب آفین می نامند و اگر  باشد، ترکیب مخروطی می گویند و اگر  و  باشد یک ترکیب محدب از بردارهای  بدست می آید.

تعریف 1-1-2: هر گاه به ازای هر دو عضو  و  متعلق به مجموعه C و هر  که  داشته باشیم:

آنگاه مجموعه C را محدب می گوییم.

تابع  روی مجموعه محدب C، تابع محدب نامیده می شود هر گاه به ازای هر  و  داشته باشیم:

ادبیّات كودك و نوجوان شامل بخشی از ادبیات است كه برای كودكان از سنین پیش دبستانی تا پایان دوران نوجوانی، مناسب تشخیص داده شده است. كتابهای تصویری، قصّه­های فرهنگ عامّه، داستان‌های رئالیستی، دانستنی­های علمی، شعر و بسیاری نوشته‌های دیگر كه مناسب برای این گروه سنی است.

«در یک تقسیم بندی كلّی ادبیّات كودك را می توان به دو دسته تقسیم كرد:

الف: كتاب­ها، نوشته­ها و سروده­هایی كه به طور مشخص و از ابتدا برای كودكان با توجّه به كیفیّت ذهنی و نیاز آن‌ ها آفریده شده است.

ب: كتاب­ها، نوشته­ها و سروده­هایی كه در اصل برای كودكان آفریده نشده است، ولی به دلیل كیفیت خاص برای كودكان نیز مناسب است كه شامل ادبیّات متعلّق به فرهنگ عامّه می شود و آفریننده­ی خاصّی ندارد و هم نوشته‌هایی كه مخاطب آن در اصل، بزرگسالان بودند ولی برای كودكان نیز مناسب از كار درآمده، مورد استقبال آن­ها قرار گرفته است.» (پولادی، 1387: 23)

توجّه نویسندگان و پژوهشگران به شناسانیدن امهّات كتب فارسی مانند كلیله و دمنه و مرزبان نامه و دیگر متون كهن به كودكان و نوجوانان این مرز و بوم سبب گردیده كه نویسندگان برجسته‌ای چون مهدی آذریزدی در زمینه ادبیّات كودك گام بردارند و در جهت اعتلای رشد فرهنگی و فكری نسل معاصر خود همواره به توفیقاتی نائل گردند.

بنابراین، پیشبرد و بهبود كیفیّت و گستردگی ادبیات كودك، مستلزم تحقیق و پژوهش است. در این پژوهش، كه به منظور دستیابی به سبك نوشتاری مطلوب در حوزه­ ادبیّات كودك و نوجوان، صورت پذیرفته است؛ سعی شده است تا ضمن تحلیل ساختار و محتوای كتاب‌های كلیله و دمنه و مرزبان
نامه­ی آقای آذریزدی؛ كه با تأسی از متون كهن بازنویسی شده است و معّرفی جایگاه این نویسنده‌ی ادبیّات كودك، در بین دیگر نویسندگان این شاخه از ادبیّات به تفاوت‌های میان ادبیّات كودك با ادبیّات بزرگسال، بازنویسی آثار كهن و تفاوت آن با باز آفرینی، معرفی ادبیّات داستانی و قصّه گویی نیز، پرداخته شود.

این تحقیق در چهار فصل به قرار زیر تنظیم شده است:

فصل اوّل: ادبیّات كودك و جایگاه مهدی آذریزدی

در این فصل، مختصری درباره‌ی ادبیّات كودك، روند رشد آن، تفاوت ادبیّات كودك با بزرگسال، ادبیّات داستانی و تفاوت بازنویسی و بازآفرینی سخن گفته شده است و سپس به جایگاه مهدی آذریزدی، معّرفی آثار و سبك نوشتاری وی اشاره گردیده است.

فصل دوم: تحلیل و بررسی بازگردانی داستان‌های مرزبان نامه در آثار مهدی آذریزدی

در این فصل، قصّه‌های آذریزدی كه به تأسی از داستان‌های مرزبان نامه آورده شده است، مأخذهای مورد استفاده‌ی نویسنده، نمای كلّی هر داستان و ذكر ویژگی‌هایی مانند شخصیّت پردازی، ساختار زبانی، ویژگی‌های ادبی و درون مایه­ها، وجوه تفاوت و پیام‌های اخلاقی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

فصل سوم: در این فصل به تحلیل قصّه‌های آذریزدی كه به تأسّی از داستان‌های كلیله و دمنه آورده، پرداخته شده است و مانند فصل پیشین از منظر ویژگی­های مختلف بررسی شده است و برای هر ویژگی نمونه ای از مجموعه‌های مذكور آورده شده است.

فصل چهارم : نتیجه گیری و پیشنهادها

در این فصل ابتدا نتایج كلی تحقیق آمده است و در پایان نیز پیشنهاد تحقیقی جدید جهت پژوهشگران محترم ذكر شده است.

پیشینه ی تحقیق

در حوزه‌ی ادبیّات كودك و نقد و بررسی آثار مهدی آذریزدی، برخی از نویسندگان و پژوهشگران، كتبی ارائه داده اند كه پژوهشگر در انجام این كار تحقیقی از آن‌ ها بهره برده است. ذیلاً به چند نمونه اشاره می شود:

1-محمّدی، محمّد‌هادی، «1385»، روش شناسی نقد ادبیات كودكان، تهران، انتشارات صدا و سیما

در این كتاب ضمن نگرش به ساختار ادبیات كودك، روش شناسی نقد، نقد عملی و نقد تطبیقی در حوزه­ ادبیّات كودك، به مهدی آذریزدی و آثار وی اشاره گردیده است.

2-حجازی، بنفشه، «1391»، ادبیّات كودكان و نوجوانان- ویژگی‌ها و جنبه‌ها، تهران، انتشارات روشنگران. در این كتاب، تاریخچه ی ادبیّات كودكان و نوجوانان در ایران و جهان و برخی مطالب دیگر مربوط به نقد ادبیّات كودك عنوان گردیده و ضمن پرداختن به جنبه­ های تلخیص، بازنویسی و بازآفرینی مطالبی نیز درباره‌ی مهدی آذریزدی آمده است.

3-قزل ایاغ، ثریا،‌«1392»، ادبیّات كودكان و نوجوانان و ترویج خواندن، تهران، انتشارات سمت.

در این كتاب كه در خصوص ویژگی­های جسمی و روانی كودكان و نوجوانان، انواع ادبیّات كودكان و روند رشد ادبیّات كودك بحث شده است، به جایگاه ادبی مهدی آذریزدی در دهه سی نیز اشاره گردیده است.

:

تردیدی نیست که هر نوع دانش و اندوخته‏ی ذهنی شاعر خواه ناخواه در شعرش انعکاس‏ می‏یابد،زیرا در واقع آنچه شخصیت معنوی او را شکل می‏دهد.همان دانشها و تجربه‏ها و آموخته‏هائی است که به مرور زمان و در طول زندگی به دست می‏آورد.این معارف و دانش‏ها، هنگام سرودن شعر،از نو جان گرفته،مجال بروز و ظهور پیدا می كند.شاید بتوان گفت که شعر، علاوه بر بیان عواطف و احساسات،ترجمانی است از : دانش ها و آموخته‏های شاعر،بویژه‏ وقتی که این دانش ها و آموخته‏ها با اعتقادات استوار مذهبی و مسائلی که شاعر آنها را از صمیم قلب پیوند داده باشد ،پذیرفته و بدان ها مؤمن و معتقد گردیده است،که در آن صورت‏ شعر او تصویری روشن از آرا و عقاید مذهبی او نیز خواهد بود.

بخش وسیعی از ادبیات غنی و بارور کهن پارسی از این نوع است و به جرأت می‏توان گفت: اگر کسی از مباحث دینی و اخبار و احادیث مذهبی و تفاسیر قرآن بیگانه باشد،نمی‏تواند از خوان گسترده و پر نعمت ادب فارسی به صورت کامل بهره گیرد و از چشمه ی فیاض آن متمتع شود. زیرا بدون وقوف و آگاهی بر اینگونه مسائل و مباحث،فهم و درک بسیاری از سروده‏ها و اشعار شاعران بزرگ،ناممکن می‏گردد.  این حکم تنها در مورد ادب فارسی مصداق ندارد.بسیاری از آثار شاعران اروپائی نیز تحت تأثیر موضوعات و مسائل مذهبی به وجود آمده است و خواننده این آثار را گریزی نیست، جز آگاهی و وقوف بر مباحث و مسائل مذهبی خاصی که شاعر یا نویسنده،متأثر از آن بوده‏ است.کمدی الهی دانته و بهشت گمشده جان میلتون از این نوع است و خواننده این دو اثر بدون اطلاع کامل به محتویات انجیل بویژه مباحث و مسائلی که در مورد خلقت و معاد،در این‏ کتاب آمده است.نمی‏تواند به مقصود و منظور نویسنده راه یابد.            اما این موضوع در شعر و ادب پارسی نمایان‏تر است.دیوان سخن‏سرایان بزرگ ما چون‏ خاقانی و نظامی و ناصر خسرو و سعدی و نظایر آنان گواه صادقی است بر درستی سخن،زیرا بازتاب آیات قرآنی و اخبار و احادیث نبوی به روشنی در آنها مشهود است.مولوی و حافظ از این جهت چهره ی روشن‏تری دارند.مولوی در سرودن مثنوی معروف خود به شدت،تحت تأثیر اخبار و احادیث مذهبی است و حافظ در بهره‏یابی و اخذ و اقتباس از آیات قرآن،استادی چیره‏ دست است.او با این کتاب مقدس آسمانی انس و الفتی خاص دارد و آنگونه که خود در غزل شماره 94 اشاره کرده‏ آن را با چهارده روایت در حفظ داشته است :

«عشقت رسد به فریاد ار خود بسان حافظ            قرآن ز بر بخوانی با چهارده روایت»

آنچه گرد آمده کوشش و پژوهشی است درباره ی باز نمایی جلوه هایی از قرآن و حدیث در اشعار  دیوان حافظ و مقایسه تطبیقی آن با

 مفاهیم هرمنوتیكی خصوصاً هرمنوتیک شلایرماخر انتخاب این موضوع بیان کننده ی مهم ترین اصل در زندگی ما یعنی قرآن و احادیث است كه یادگیری آن برای حل مشکلات مسلمانان  بسیار مفید است .

1-2 بیان مسأله :

یکی از دغدغه های پژوهشگران ادبی معاصر ترسیم مدل فكری عارفان و شاعران ادبیات ایران                  است ،  مطالعه در آثار دو اندیشمند بزرگ جهان یعنی حافظ شیرازی(727-792 هـ .ق)و شلایرماخر آلمانی(1768-1834 م) نزدیكی هایی را در روش كارشان نشان داد كه ما را بر این داشت تا به تحقیق در زمینه حاضر بپردازیم و آن قرابتی است كه میان تاویل های حافظ و هرمنوتیک شلایرماخر دیده می شود .

هرمنوتیک دانشی است که به « فرایند فهم یک اثر» می‌پردازد و چگونگی دریافت معنا از پدیده‌های گوناگون هستی اعم از گفتار، رفتار، متون نوشتاری و آثار هنری را بررسی می‌کند. دانش هرمنوتیک با نقد روش‌شناسی، می‌کوشد تا راهی برای «فهم بهتر» پدیده‌ها ارائه کند؛ اگرچه گروهی از نظریه‌پردازان هرمنوتیک، با ایجاد و تبیین «روش» در مسیر فهم مخالفند و «فهمیدن» را یک واقعه می‌دانند که قابل اندازه‌گیری و روش‌مندسازی نیست. به زبان ساده‌تر، دانش هرمنوتیک به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که آیا روش و راهکاری وجود دارد تا خوانندگان یک متن و یا بینندگان یک اثر هنری، با به‌کارگیری آن روش، به دریافت معنای ثابت و مشخصی از آن اثر یا متن دست یابند؛ یا این که درک و فهم هر مخاطبی مختص اوست و با دیگری تفاوت دارد. در برابر واژهٔ هرمنوتیک، بیشتر از کلمهٔ «تفسیر» و یا «تأویل» استفاده می‌شود، هرچند که این دو لفظ، ترجمه‌های مناسبی برای واژهٔ هرمنوتیک نیستند.

فریدریش دانیل ارنست شلایرماخر ( 1834- ۱۷۶۸ م ) فیلسوف و متأله پروتستان آلمانی بود. وی را پیشگام هرمنوتیک مدرن می‌دانند. به‌دلیل تأثیر به‌سزای‌ او بر اندیشهٔ متأخر مسیحی، او را پدر الهیات مدرن پروتستان می‌دانند. شلایرماخر به‌همراه هومبولت از بنیان‌گذاران دانشگاه برلین ( ۱۸۰۸-۱۸۱۰م ) بود. او تا پایان عمر در این دانشگاه به تدریس پرداخت.

فردریش شلایرماخر پدر هرمنوتیک، تردیدهایی بس جدی پیرامون عینی بودن متن انجیلی وارد       می کند. اما مسئولیت تکمیل این وظیفه به عهده فردریش نیچه (1900-1844 م ) متفکر اصلی پسامدرنیسم، افتاد و با این نظریه آغاز شد که زبان توان انتقال حقیقت غایی را دارا نیست. او این اندیشه را پیش کشید که هر آنچه برای ما مانده است، صرفاً تفسیر است.

از آثار شلایرماخر می توان « ایمان مسیحی » را نام برد كه به عنوان برداشت جدیدش از مسیحیت محسوب می شود ، همچنین « مذهب » –  شامل سخنرانی هایی خطاب به منكران اندیشمند –  كه در آن می كوشد تا جایی را برای دین درمیان روشنفكران فرهیخته آلمان كه بیشتر آنان از ایمان رسمی روی گردانده بودند ، پیدا كند .

شلایرماخر در تفسیر كتاب مقدس دیدگاهی دارد كه موضوع اصلی ما در این پایان نامه است . او به شكلی از تفسیر شهودی معتقد است كه بر پایه تجربه دیدنی مفسران است . در تفسیر های عرفانی  بویژه تاویل هایی كه حافظ از آیات قرآنی در آثار خود ارائه می دهد مدل شهودی برپایه تجربه دینی دیده می شود .

خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدّین حافظ شیرازی (792–727 ه .ق)شاعر بزرگ سده هشتم ه . ق   یکی از سخنوران نامی جهان است. بیش‌تر شعرهای او غزل هستند که به غزلیات حافظ شهرت دارند.او از مهمترین تاثیرگذاران بر شاعران پس از خود شناخته می‌شود . در قرون هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار او به زبان‌های اروپایی ترجمه شد و نام او بگونه‌ای به محافل ادبی جهان غرب نیز راه یافت.

دیوان حافظ که مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، یک قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه و تعدادی رباعی است، تا کنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون، به زبان فارسی و دیگر زبان‌های جهان به‌چاپ رسیده‌است. حافظ چیره‌دست‌ترین غزل سرای زبان فارسی است ، او از آیات قرآن مجید در اشعار خود به طور مکرر استفاده کرده است  :

« ندیـدم خوش تر از شعــر تو حافـظ               به قرآنــی كه انــدر سینه داری »  ( غزل 447 )

« صبــح خیــزی و سلامـت طلبــی               هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم  » ( غزل 319 )

او برخی از حدیثهای قدسی را نیز تبدیل به غزلهای وزینی كرده است از جمله غزل 206 كه در آن دو بیت زیر آمده است :‌

« پیش از اینت بیش از این اندیشه عشاق بود               مهـر ورزی تـو با ما شهــره آفاق بـود

سایه معشـوق اگر افتاد بر عاشـق چه شد                 ما به او محتاج بودیم و او به ما مشتاق بود »

و یا غزل 152 با مطلع :

« در ازل پر تو حسنت زتجلی دم زد                             عشق پیدا شد و آتش به همه عالم زد »

بررسی تطبیقی مدل تأویلی مثنوی مولوی از آیات قرآن کریم با مدل هرمنوتیکی شلایرماخر

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

• بیان مسأله

• از مهمترین دغدغه­های پژوهشگران ادبی معاصر ترسیم مدل­های اندیشگانی عارفان و شاعران ادبیات ایران است، مطالعه در آثار دو اندیشمند بزرگ جهان یعنی مولوی بلخی(672-604هـ.ق) و شلایرماخر آلمانی(1834-1768م) نزدیکی­هایی را در روش کارشان نشان داد که ما را بر این داشت تا به تحقیق در زمینه حاضر بپردازیم و آن رفتار شیوه­ای است که میان تأویل­های مولوی و هرمنوتیک شلایرماخر دیده می­ شود.

  هرمنوتیک جدید که خود متأثر از مبانی فکری جهان مدرن است، نقشی مؤثر در سازماندهی مدل­های فکری داشته است. به مدد کار فکری متفکران این نحله است که ما شاهد نگاهی جدید به متن جامعه، تاریخ و فرهنگ هستیم.

   

  فردریش دانیل ارنست شلایرماخر[1] را شاید نتوان یکی از بزرگترین فلاسفه آلمانی قرن هجدهم و نوزدهم دانست ولی او نه تنها یک فیلسوف نبود بلکه یک متخصص دوره کلاسیک و همچنین یک الهی­دان نیز بود. بیشتر آثار شلایرماخر در حیطة فلسفه و دین می­گنجیدند اما از نظر فلسفه مدرن به نظراتی که در باب علم هرمنوتیک به ویژه نظریه تفسیر – که پایان­نامة حاضر هم آن­ را مدنظر دارد- دارای اهمیت زیادی است.

   

  هرمنوتیک از دیدگاه شلایرماخر، نظریه­ای فلسفی و شناخت­شناسی است که به طور عام، روش تفسیر متون را بیان می­­کند، این نظریه اختصاص به ادبی و کهن ندارد و تفسیر کتاب مقدس را هم دربر می­­گیرد. وی با تبدیل فهم به کانون نظریة هرمنوتیک برای فهم کتاب مقدّس، روش هرمنوتیکی خود را عام و کلّی می­دانست.(سایکس: 1981 ، 29-28)

   

  شلایرماخر با تأثیر از دو فلسفه رمانتیک و انتقادی کانت (1804-1724م) -که هم به ویژگی­های فردی و حالت­های روانی و احساسات شخصی مؤلف و نویسنده توجه خاصی داشت و هم انتقادی بود- مدل تفسیری خود را ساخت. شلایرماخر پایه­ های مدل تفسیر هرمنوتتیکی خود را بر دو اصل: تفسیر دستوری (grammatical) و فنّی (technical) یا روانشناسی (psychological) بنا نهاد. (بروان: 1375، 105) در بخش دستوری به مشخصات گفتار و انواع عبارت­ها و صورت­های زبانی و فرهنگی که مؤلف در آن زیسته و تفکّر او را مشروط و متعیّن ساخته بود توجه می­ کند و از منظر فنی و روانشناسی به فردیّت نهفته در پیام مؤلف و ذهنیّت خاص وی التفات دارد. به طور خلاصه با توجه به آنچه گفته شد، شلایرماخر معتقد است هر بیانی باید جزئی از نظام زبانی باشد و

   

  شلایرماخر در تفسیر کتاب مقدّس دیدگاهی دارد که موضوع اصلی ما در این پایان نامه است، او به شکلی از «تفسیر شهودی» معتقد است که برآیند مبانی گفته پیشین است، براساس آن، شیوة شهودی بر پایة تجربه دینی مفسران است و اینکه مفسر در تفسیر متن، خود را به جای نویسنده صاحب متن مقدس قرار می­دهد. (هادوی تهرانی: 1377، 115)

   

  در تفسیرهای عرفانی به ویژه تفسیر یا بهتر بگوییم تأویل­هایی که مولوی از آیات قرآنی در آثار خود ارائه می­دهد، مدل شیوة شهودی بر پایة تجربه دینی دیده می­ شود. نشانه­ های تجربه­های عرفانی- دینی مولوی در تأویل­ها و تفسیرهای مولوی تا حدود زیادی مشهود است. مولوی در آثار عرفانی خود به ویژه در «مثنوی معنوی» ، «فیه ما فیه» و «مجالس سبعه» این مدل را بسیار ارائه می­ کند. مولوی از عارفان و شاعران بزرگ قرن هفتم است که به خاطر نظام فکری- عرفانی مستقلش مورد توجه است.

   

  تطبیق نظریه و یافته­ های عرفانی، ادبی، فلسفی و… دورة معاصر با نگرش­های مشابه اندیشمندان ایران و بزرگان ادبیات امری ناگزیر و لازم است، و شلایرماخر و مولوی با نگاه عرفانی خاص خود به متون مقدس نگریسته­اند. مولوی برداشت­های علم حضوری خویش را بر آیات قرآن کریم عرضه کرده و به تأویل­­های جدیدی دست پیدا می­ کند، و شلایرماخر نیز در غرب به عنوان پیشگام تطبیق متن کتاب مقدس بر باورهای فردی خود اقدام کرده است؛ ولی با این وجود تجربه­های دینی مولوی و شلایرماخر بر خوانش متون مقدس و افق­های انتظاری که از این خوانش بدست می­آورند در برخی از موارد متفاوت از دیگر مفسران و حتی عرفاست، به دلیل آنکه تجربیاتشان متفاوت است.

   

  1-2- اهداف تحقیق

   

  1-2-1- اهداف کلی

   

  هدف کلی پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی مدل تأویلی مثنوی مولوی از آیات قرآن کریم با مدل هرمنوتیکی شلایرماخر است.

   

  1-2-2- اهداف جزئی

   

  اهداف جزئی پژوهش حاضر شامل موارد زیر می­باشد:

   

  1. ارائه شناخت بهتر از ذهن و زبان مولوی و شاعران عرفانی

   

  1. مشخص کردن مدل تأویل (تفسیر) قرآنی عرفا

   

  1. این تحقیق به ما نشان می­دهد که چگونه می­توان تحلیل دقیق­تری و فهم بهتری از تفسیر و تأویل­های عارفانه مولوی ارائه کرد.

  1-3- ضرورت تحقیق

   

  تطبیق نظریه و یافته­ های عرفانی، ادبی، فلسفی و… دورة معاصر با نگرش­های مشابه اندیشمندان ایران و بزرگان ادبیات امری ناگزیر و لازم است، و شلایرماخر و مولوی با نگاه عرفانی خاص خود به متون مقدس نگریسته­اند. مولوی برداشت­های علم حضوری خویش را بر آیات قرآن کریم عرضه کرده و به تأویل­­های جدیدی دست پیدا می­ کند، و شلایرماخر نیز در غرب بعه عنوان پیشگام تطبیق متن کتاب مقدس بر باورهای فردی خود اقدام کرده است؛ ولی با این وجود تجربه­های دینی مولوی و شلایرماخر بر خوانش متون مقدس و افق­های انتظاری که از این خوانش بدست می­آورند در برخی از موارد متفاوت از دیگر مفسران و حتی عرفاست، به دلیل آنکه تجربیاتشان متفاوت است. در هرصورت تاکنون به مدل تفسیر یا تأویل مولوی از آیات قرآن توجه­ای نشده یا حداقل دست­اندرکاران پایان نامه حاضر ندیده­اند. به همین دلیل اساس کار را بر همین امر معطوف کرده ­اند.

   

  1-4- پرسش­های تحقیق

   

  سؤال اصلی مطرح شده در تحقیق حاضر این است که مولوی از چه مدل تأویلی در بیان آیات قرآنی خود در مثنوی استفاده می­ کند؟

   

  سوال دیگر این است که این مدل تا چه حد قابل تطبیق با مدل تفسیری شلایرماخر است؟

   

   

• 

•  فهمیدن آن بدون شناخت این نظام، میسر نیست؛ اما چنان بیانی، اثر انسانی نیز هست و باید آن را در متن زندگی کسی که آن را ادا کرده است، فهمید، البته شناخت شیوة ادراک نویسنده از موضوع و زبان و هر چیز دیگر را که بتوان دربارة اسلوب متمایز نگارش نویسنده یافت، بسیار مهم است.(احمدی: 1386، 55)

•