وبلاگ

کیفیت را می توان به روش های مختلف تعریف کرد اغلب مردم فقط یک درک مفهومی از کیفیت و یا به عبارت دیگر درکی از یک یا چند ویژگی خاص در یک محصول یا خدمت دارند. درک مفهومی یک نقطه ی شروع مفید است ولی تعریف دقیق و مفیدتری از آن مورد نیاز است.

کیفیت به یکی از مهم ترین عوامل تصمیم گیری مشتری در انتخاب بین محصولات و خدمات موجود تبدیل شده است. این نگرش، فارغ از این که مصرف کننده یک شخص، یک سازمان صنعتی، یک خرده فروش، یک بانک، یک موسسه مالی و یا حتی یک برنامه ی نظامی باشد فراتررفته و در جامعه تقریبا فراگیر شده است. بنابراین درک و بهبود کیفیت به عنوان عوامل کلیدی موفقیت و رشد کسب و کار یک مزیت رقابتی محسوب می شود. بازگشت سرمایه ی قابل توجهی را باید در مورد کیفیت بهبود یافته و هم چنین به کارگیری موفقیت آمیز کیفیت به عنوان بخشی از راهبرد کلان کسب و کار انتظار داشت (گاروین،1987).

در جهان صنعتی امروز تحت تاثیر رقابت های تنگاتنگ صنعتی، ضرورت موجه کیفیت، توجه به کیفیت و بهبود مستمر در کیفیت برای مدیران هر سازمان تولیدی از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است. به بیان دیگر مطلوب بودن کیفیت محصول نهایی، دیگر به تنهایی عامل اساسی برای موفقیت در رقابت و حضور برتر و پیوسته در بازار به شمار نمی آید بلکه عوامل متعدد و موثر دیگری هم مطرح شده اندکه در زمره ی مهمترین آنها همانا اطمینان مشتریان از توانایی سازمان ها در استمرار سطح کیفیت برای محصولی است که تولید و عرضه می نمایند. بر این اساس می توان گفت که دیگر توجه اصلی از مطلوب بودن کیفیت محصول بر کیفیت تمامی عملکردها و فرایندهای تاثیرگذار بر کیفیت معطوف شده است (قباچی،1391).

امروزه کنترل کیفیت از مهمترین مسائل در واحد های صنعتی می باشد.کنترل کیفیت نماینده ی مشتری در فرایند تولید است و استفاده از آن تولید کننده را از تغییرات ناگهانی و یا جزئی در کیفیت محصول آگاه ساخته و از تولید معیوب و تحمیل هزینه های سنگین جلوگیری می کند.کیفیت به عنوان یک استراتژی تجاری مهم در نظر گرفته می شود و سازمان هایی می توانند بهره وری، سهم بازار، سود و محبوبیت خود را افزایش دهند که از برنامه های بهبود کیفیت موفقیت آمیزی برخوردار باشند از طرف دیگر توسعه ی فن آوری در زمینه های اندازه گیری و محاسبه، این امکان را فراهم ساخته است که بتوان کنترل فرایند آماری را در صنایع مختلف به عنوان یک فعالیت روزمره بکار برد (قباچی،1391).

کنترل یعنی اتخاذ تدابیر لازم به منظور ایجاد و نگهداری مشخصات و استاندارد ها با کنترل می توان تغییرات نامطلوب را کشف کرد، علل آنها را شناسایی و جهت حذف این علل اقدامات لازم را بعمل آورد (نقندریان،

1372).

کنترل و بهبود کیفیت در اغلب ساز مان ها به یک راهبرد اساسی مبدل گشته است و کیفیت در دنیای رقابتی امروز یک مزیت رقابتی محسوب می شود و سازمان هایی که بتوانند کیفیت را بهبود بخشند و مشتریانشان را از طریق بهبود و کنترل کیفیت راضی نگاه دارند بر رقبای خود برتری خواهند داشت (مونتگومری،1383).

هم چنین از روش های آماری نیز می توان برای بهبود کیفیت محصولات و خدمات استفاده کرد. کیفیت در دنیای امروز بحث مهمی است و در تمامی زمینه ها مورد بررسی می باشد و یکی از مهم ترین عوامل تصمیم گیری مشتری در انتخاب بین محصولات و خدمات است. برای پیاده سازی و تحقق کیفیت ابزارهای زیادی وجود دارد. در دهه ی اخیر انعقاد پیمان تجارت جهانی باعث شکسته شدن حصارها و مرزهای بازرگانی وگمرکی و ایجاد شریان های بزرگ تبادل کالا و سرازیر شدن سیل محصولات و خدمات به سوی کشورهای مختلف گردید. در چنین اوضاع و احوالی طبعا کشورهای در حال توسعه نیز در تیر رس و مرکز ثقل ورود محصولات و کالاهای تولیدی کشورهای پیشرفته تر قرار می گیرند. چرا که این کشورها نیز برای عدم انزوا و دور نماندن از تجارت بین المللی ناچار به گشودن دروازه های خود بر روی این محصولات و خدمات هستند. وجود این پدیده در کشورهای در حال توسعه می تواند منشا بروز اثر متضاد و متفاوت باشد :

– شکوفایی، رشد و پویایی اقتصاد آنها که در نتیجه برخورد و رقابت های میان تولیدات داخلی و محصولات وارداتی است.

– رکود اقتصادی، افزایش بیکاری و ورشکستگی صنعتی که ناشی از عدم توان رقابت با سایر کشورهاست.

آنچه ملسم است آنکه، ورود کالاهای مختلف کشورهای دیگر و تنوع محصولات و خدمات در بازار تجارت، موجب وسعت دید و نگرش افراد جامعه و نیز افزایش سطح توقعات آنها می گردد. زیرا آنها به راحتی می توانند تفاوت بین یک محصول با کیفیت و یک محصول نا مرغوب را تشخیص دهند و این مسئولیت تولید کننده های داخلی را در تولید با کیفیت بالاتر و قیمت تمام شده ی کمتر سنگین تر می نماید.

طبعا در چنین جریان و مسیری سازمان ها و موسسات داخلی ناچارند تا از یکسو با نگرش و اهتمام دقیق تر به خواست و نظر مشتریان اقدام به تولید با حد اکثر کیفیت نموده و سطح کیفی محصولات خود را ارتقا بخشند و از طرف دیگر می بایست در کاهش هزینه های تولیدات و خدمات خود اهتمام ورزند، به گونه ای که ضمن تولید محصولات و خدمات با کیفیت، قیمت تمام شده ی آن نیز کاهش یابد تا این دو امر توام با هم منجر به افزایش میزان فروش و در نهایت رسیدن به یک حد قابل قبول سودآوری گردد. رسیدن به این هدف مستلزم بکارگیری و استفاده از همه ابزارها و هدف های مدیریتی است که در این راه دو مورد از اثربخش ترین حالات به کار بستن و پیاده

 سازی نظام های مدرن و کارای کیفیت و بهره وری می باشد.

مدیریت کیفیت و نیز مدیریت بهره وری به عنوان دو رکن اساسی و مهم نقش و تاثیر بسزا و در خور توجهی در توسعه بخشیدن به توان رقابت پذیری و تداوم فعالیت سازمان ها دارند و چه بسا غفلت از آنها می تواند پیامد ها و نتایج نا خوشایندی را برای یک سازمان به همراه داشته باشد. هر سازمان می تواند مطمئن باشد که با تولید محصولات و خدمات با کیفیت و نیز رعایت اصول بهره وری نه تنها قادر است موقعیت خود را در بازار تثبیت نماید بلکه به افق های دورتر نیز، نگاهی داشته باشد (مونتگومری،1383).

1-2- بیان مساله

کیفیت در دنیای امروز بحث مهمی است و در همه ی زمینه‌ها مطرح است. برای پیاده ‌سازی و تحقق کیفیت ابزارهای زیادی وجود دارد که معروفترین این ابزارها؛ ابزارهای هفتگانه‌ی کیفیت هستند. امروزه بر لزوم کنترل کیفیت آماری در بیشتر سازمان های تولیدی و خدماتی، تاکید شده است. نمودارهای کنترل یکی از این ابزارهاست که در واقع انحراف فرایند را مشخص می کند. با توجه به اینکه موضوع اصلی این تحقیق، طراحی و پیاده ‌سازی نمودارهای کنترل به منظور بهبود کیفیت محصولات شوینده است، در این پروژه داده ها توسط این نمودارها کنترل، و نوسانات فرایند بررسی می‌شوند و به بررسی نقاط خارج از کنترل، علت بروز مشکلات و شرح اقدام اصلاحی می ‌پردازیم. و هم چنین به بررسی نقاط تغییر پرداخته و تغییر پذیری را بررسی می نماییم. همانگونه که می دانیم در هر فرایند تولید، همیشه علی رغم طراحی خوب یا نگهداری مناسب از آن، مقدار خاصی تغییرپذیری بطور ذاتی وجود دارد. این تغییر پذیری یا اختلال در اثر انباشته شدن مجموعه ی زیادی از انحرافات کوچک و غیر قابل اجتناب بوجود می آید.

اگر اختلافات موجود در یک فرایند کوچک باشد، آنگاه عملکرد فرایند از لحاظ تغییر پذیری قابل قبول خواهد بود. در ساختار کنترل کیفیت آماری این تغییر پذیری ذاتی معمولا به عنوان “انحرافات تصادفی” شناخته می شود. فرایندی که فقط در حضور انحرافات تصادفی عمل کند را فرایند تحت کنترل آماری می گویند.گونه های دیگر تغییر پذیری نیز ممکن است گهگاهی در فرایند تولید مشاهده شود. تغییر پذیری در مشخصات کیفی معمولا از سه منبع سرچشمه می گیرد: تنظیم نادرست دستگاه –  خطای اپراتور-  مواد اولیه ی معیوب.

 بطور کلی یک چنین تغییر پذیری در مقایسه با اختلالات ذاتی موجود درفرایند، بزرگتر است و معمولا بیانگر سطح غیر قابل قبولی برای عملکرد فرایند می باشد. این منابع ایجاد تغییر پذیری که بخشی از انحرافات تصادفی محسوب نمی گردند را انحرافات با دلیل می گویند. فرایندی که در حضور انحرافات با دلیل عمل کند را فرایند خارج از کنترل می نامند.

یکی از اهداف اصلی کنترل فرایند آماری، پی بردن سریع به وجود انحرافات با دلیل یا تغییرات در فرایند، قبل از اینکه تعداد زیادی محصول معیوب تولید شود می باشد و علل ایجاد چنین انحرافاتی را بررسی و اقدامات اصلاحی انجام می دهد. نمودار کنترل یکی از روش های کنترل فرایند در حین تولید است که برای این منظور مناسب می باشد (میرخواهان،1390).

اخیرا تحقیقات زیادی راجع به نمودارهای کنترل و استفاده از آنها برای بهبود و کنترل کیفیت، در زمینه های مختلف و برای صنایع و خدمات گوناگون در زمینه های پزشکی و بهداشتی، عمرانی، بانکداری و مالی، صنایع تولیدی و غیره، مورد استفاده قرار گرفته شده است. از آنجایی که تا به امروز هیچ نوع تحقیقی در زمینه ی طراحی نمودار کنترل برای مواد شوینده صورت نگرفته است، لازم و ضروری می دانیم که این موضوع را مطرح نموده و با کنترل کیفیت مواد شوینده، سطح سلامت استفاده کنندگان را بهبود بخشیم.

1-3- چارچوب نظری تحقیق

برای انجام تحقیق ابتدا طرح پیشنهادی را ارائه می دهیم، سپس به گردآوری اطلاعات می پردازیم که شامل اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و منابع اینترنتی و سایر منابع می باشد. پس از این مرحله به جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه با مسئولین ذیربط وکارشناسان مربوطه می پردازیم و سپس به طراحی و پیاده سازی نمودارهای کنترل توسط داده های در دسترس، پرداخته و نتیجه گیری نهایی را انجام می دهیم. در ادامه متودولوژی تحقیق در در قالب یک نمودار ارائه شده است.

شکل 1-1: متودولوژی تحقیق

1-4- اهمیت پژوهش و ضرورت انجام تحقیق

امروزه محصولات شوینده تنوع زیادی پیدا کرده اند و روز بروز محصولات بیشتر با برندهای مختلف وارد بازار می شود. اما اینکه محصولات با چه کیفیتی تولید می شوند و مواد سازنده ی این محصولات دارای چه ویژگی هایی می باشد، اهمیت زیادی دارد. زیرا در صورت مطلوب نبودن کیفیت مواد سازنده ی محصول و بدنبال آن نا مرغوب بودن آن، صدمات و خطراتی متوجه استفاده کنندگان خواهد بود که این صدمات می تواند عارضه های پوستی و حساسیتی، سرطان پوست، نابینایی، مشکلات تنفسی و ریوی و غیره باشند. به همین دلیل و برای جلوگیری از بروز احتمالی چنین عارضه هایی، بررسی کیفیت محصولات شوینده و کنترل کیفی این محصولات امری لازم و ضروری می باشد.

تحقیق پیش رو در شرکت پدیده شیمی پایدار که یک شرکت بهداشتی است و در زمینه ی تولید مواد شوینده فعالیت می‌كند، انجام شده است. از آنجا که مواد شوینده حساسیت بالایی دارند و عدم دقت کافی در مراحل ساخت و عدم بررسی صحیح مواد از لحاظ کیفیت می‌تواند منجر به مشکلات پوستی و بیماری هایی شود، بهبود کیفیت و بررسی و کنترل مواد شوینده می‌تواند منجر به رضایتمندی اقشار مختلف جامعه و سلامت آنان شود.

در زمینه‌ی کنترل کیفیت تحقیقات مختلف و متنوعی صورت گرفته است كه می‌توان از نتایج آنها برای انجام بهتر و موثرتر تحقیق حاضر بهره جست.

1-5- اهداف تحقیق

1-5-1- اهداف اصلی

هدف اصلی از انجام پژوهش حاضر، طراحی و پیاده سازی یک نمودار کنترل مناسب برای محصولات شوینده بر اساس مشخصه های کیفی و داده های در دسترس می باشد. و ارزیابی و تاثیر و کارکرد این نمودار برای محصول مورد نظر، به منظور بهبود کیفیت محصولات بررسی خواهد شد.

1-5-2- اهداف فرعی

از آن جا که استفاده از کنترل کیفیت آماری ما را از تغییرات ناگهانی و یا جزئی در کیفیت محصول آگاه ساخته و اجرای اقدامات چاره جویانه را امکان پذیر می سازد و از تولید محصولات معیوب و تحمیل هزینه های سنگین جلوگیری می کند، و هم چنین به دلیل اهمیت و قدرت نمودارهای کنترل در کشف این تغییرات، محقق بر این شد تا با بکارگیری این ابزار در کارخانه ی مورد نظر، منجر به بهبود کیفیت محصولات و بتبع آن حفظ سلامت مصرف کنندگان شود.

1-6- شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق

1-6-1- نمودار کنترل EWMA

در این نمودار با وزنی که به داده های گذشته داده می‌شود از اطلاعات داده های گذشته برای پیش‌بینی میانگین فرایند استفاده می‌شود. به این صورت که:

که در آن  ثابت وزنی،   مشاهده در لحظه ی  ،  مقدار میانگین پیش‌بینی شده در لحظه ی  و مقدار  میانگین پیش‌بینی شده در لحظه ی  و نقطه‌ی   رسم شده در نمودار است.

هر چه مقدار  λ بیشتر باشد، وزنی که به داده‌های گذشته می‌دهیم کمتر است.

1-6-2- نمودار کنترل I-MR

در این نمودار یک نمودار برای مقادیر انفرادی و یک نمودار دامنه‌ی متحرک هم زمان با هم نشان داده می‌شود.

1-6-3- کیفیت

کیفیت‌ مفهوم وسیعی است که تمام بخش‌های مختلف سازمان به آن متعهد هستند و هدف آن افزایش کارایی کل مجموعه می باشد، به طوری که مانع پدید آمدن‌ عوامل مخل کیفیت شود و هدف نهایی آن مطابقت کامل با مشخصات مورد نیاز مشتری با حداقل هزینه برای سازمان است که منجر به افزایش رقابت می‌ شود. كیفیت از جمله واژه هایی است كه علیرغم قدمت آن از تعریف مشخص و یكسانی نزد همگان برخوردار نیست. در واقع کیفیت یک مقوله ی چند بعدی است. تعریف سنتی کیفیت بر این اساس که محصولات یا خدمات باید نیازهای مصرف کننده ی آن ها را تامین کند ارائه می شود.

با توجه به سازماندهی مجدد و وسیع فرایندها و ساختارهای کسب وکار و همچنین دنیای در حال تغییر صنعت، مفهوم زنجیره تامین و مدیریت آن از اهمیت خاصی برخوردار شده است. در این رویکرد سازمان‌ها به جای اینکه مجبور باشند در تمامی زمینه‌ها بهترین عملکرد را داشته باشند، می‌توانند از توانمندی‌های محوری سایر سازمان‌ها به منظور بهینه‌سازی قابلیت‌ها و افزایش اثربخشی خود بهره گرفته و سطح رضایتمندی مشتریان را ارتقاء دهند. این مشارکت نیازمند یک نظارت دقیق و نظام‌مند می‌باشد که در صورت بی‌توجهی به آن سازمان رو به زوال گردیده و در نتیجه سهم رقابتی خود را به رقبا می‌دهد. بنابراین حصول عملکرد بهینه زنجیره تامین به منظور داشتن سود رقابتی، امروزه به صورت یک سلاح استراتژیک برای موفقیت در تمامی جنبه‌های صنایع درآمده است.

مفهوم زنجیره تامین در اواخر دهه 1980 پدید آمد و در دهه 1990 به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفت. قبل از آن عبارت‌هایی نظیر لجستیک و مدیریت عملکرد به جای مدیریت زنجیره تامین استفاده می‌شد.

تاکنون تعاریف و نگارش‌های متفاوتی درباره زنجیره تامین ارائه شده است. بر پایه‌ی یکی از این تعاریف، زنجیره تامین کلیه مراحل مستقیم و غیر مستقیم که در تکمیل درخواست سفارش مشتری درگیر هستند را شامل می‌شود. زنجیره تامین تنها مرتبط با سازنده و تامین کننده نیست، بلکه حمل و نقل، انبارها، خرده فروشی‌ها و حتی خود مشتریان را نیز در بر می‌گیرد. به طور کلی زنجیره تامین زنجیره‌ای است که همه فعالیت‌های مرتبط با جریان کالا و تبدیل مواد از مرحله ماده اولیه تا مرحله تحویل کالای نهایی به مصرف کننده را شامل می‌شود. درباره جریان کالا دو جریان دیگر که یکی جریان اطلاعات و دیگری جریان منابع مالی و اعتبارات است نیز حضور دارند.

بر این اساس مدیریت زنجیره تامین وظیفه یکپارچه سازی واحدهای سازمانی در طول زنجیره تامین و هماهنگ سازی جریان مواد و اطلاعات

 را به منظور برآوردن تقاضای مشتری و با هدف بهبود رقابت‌پذیری یک زنجیره تامین کامل بر عهده دارد. به بیان دیگر می‌توان گفت، مدیریت زنجیره تامین عبارت است از مجموعه رویکردهایی که به طور موثر در یکپارچه سازی تامین کنندگان، تولیدکنندگان، انبارداران و توزیع کنندگان به منظور تولید و توزیع کالا به مقدار مورد نیاز و در محل صحیح و زمان مناسب به کار می‌رود تا هزینه‌های سیستم را در راستای تامین سطح خدمات مورد نیاز مینیمم نماید. سیر تحولات و تغییرات پرشتاب، سازمان‌ها را برآن داشته تا برای غلبه بر محیط نامطمئن خود به تحقیق در زمینه لجستیک و زنجیره تامین بپردازند. در این رویکرد تمامی مشکلات مهم هستند و برای حل آن‌ ها باید اقدام موثری به عمل آید.

بر این اساس یکی از چالش‌هایی که مسئولین مرتبط با امور لجستیک و زنجیره تامین در شرکت‌ها با آن روبرو هستند، نحوه شناسایی مشکلات موجود در حوزه لجستیک و زنجیره تامین است. تنوع و تعداد بالای مباحث مطرح شده در فلسفه مدیریت زنجیره تامین، کار را برای انتخاب بهترین اقدامات اصلاحی جهت ارتقاء عملکرد زنجیره تامین پیچیده می‌کند. بنابراین با توجه به اینکه اولین گام در بازنگری و بهبود زنجیره تامین، عارضه‌یابی است، لذا شناسایی روش‌های عارضه‌یابی و تحلیل وضعیت زنجیره تامین از جمله موارد مهمی است که افراد فعال در این زمینه باید با آن‌ ها آشنا باشند.

این پایان‌نامه قصد دارد به شکل کاربردی به ارائه‌ روشی مناسب جهت عارضه‌یابی شرکت داروسازی ایران داروک بپردازد. در نتیجه ضمن ارائه‌ یک دید کلی از وضعیت زنجیره تامین ایران داروک، مشکلات و عارضه‌های گوناگون موجود را شناسایی، الویت دهی و تحلیل نماید.

1-2 اهمیت موضوع پژوهش

در دنیای امروز، مدیریت زنجیره تامین یک عامل کلیدی و استراتژیک در افزایش اثربخشی و تحقق اهداف سازمان به شمار می‌آید. بر این اساس مدیریت زنجیره تامین را باید یکی از حوزه‌های حیاتی مدیریت سازمان دانست. این حوزه از مدیریت مانند سایر حوزه‌ها نیازمند پایش، نظارت، عارضه‌یابی، بهبود و نهایتا سوق دادن به سمت سرآمدی برای کسب و تقویت مزیت‌های رقابتی، سنجش عملکردی، بهبود مستمر و مدیریت کارا و اثر بخش می‌باشد.

طبق بررسی‌های صورت گرفته در شرکت ایران داروک، طی سالیان گذشته، تلاشی نظام مند و سازمان یافته در جهت مطالعه، اندازه‌گیری و یا عارضه‌یابی زنجیره تامین شرکت صورت نپذیرفته است. البته به شکل جزیره‌ای و واحدی پروژه‌های عارضه‌یابی و بهبود گوناگونی تعریف و اجرا شده است ولی متاسفانه واحدهای گوناگون از وضعیت یکدیگر باخبر نیستند و این پروژه‌ها در سطح سازمان با نگاه کلی به زنجیره تامین سازمان صورت نپذیرفته است. این در حالیست که با توجه به نیاز برای برطرف کردن مشکلات زنجیره تامین و ایجاد مزیت رقابتی در این حوزه، ضروری است تا هر چه سریع تر پروژه‌ای اصولی به منظور اجرای عارضه‌یابی و اندازه‌گیری عملکرد زنجیره تامین ایران داروک در سطح سازمان تعریف شود. با توجه به ضروریات مذکور، پایان‌نامه‌ی پیش رو به دنبال اجرای روشی به جهت شناسایی و استخراج عارضه‌های زنجیره تامین شرکت می‌باشد.

1-3 مفروضات و اهداف پژوهش

پروژه‌های عارضه‌یابی زنجیره تامین از جمله پروژه‌های سنگین و پیچیده در حوزه‌ی مدیریت زنجیره تامین به حساب می‌آیند که اجرای دقیق آن‌ ها از سوی سازمان علاوه بر اینکه بایستی در قالب تیم‌های چندنفره انجام گیرد، نیازمند صرف هزینه‌های قابل توجه می‌باشد. در نتیجه، این پژوهش با فرضیاتی به جهت کوچکتر کردن مقیاس تحلیل به عنوان پروژه‌ی دانشجویی، همراه است. مهمترین مفروض در اجرای این پژوهش عدم درنظر گیری تمامی جنبه‌های زنجیره تامین شرکت است. این تحقیق سعی کرده است تا بر محدوده‌ی زنجیره تامین رو به درون تمرکز داشته باشد. به بیان دیگر محدوده‌ی برنامه‌ریزی برای تامین و تولید محصولات، درخواست و سفارش‌دهی مواد اولیه و دریافت مواد و در نهایت قراردادن مواد اولیه‌ی موردنیاز در پای خط تولید، حوزه‌ی موردمطالعه در این تحقیق می‌باشد. همچنین در زمینه‌ی تامین عموما ارتباط سازمان با تامین کنندگان سطح یک مورد تحلیل قرار گرفته است در حالی که در صورت نیاز به اجرای صنعتی پروژه‌ی مذکور، لازم است تا تامین کنندگان سطوح پایین‌تر نیز به شکل مقتضی در تحلیل دیده شوند.

در سال‌های اخیر، مدیریت زنجیره‌ی‌تأمین[1]  به دلیل افزایش روزافزون رقابت در بازارهای جهانی به یکی از مهم­ترین زمینه‌ها در شاخه‌ی مدیریت تولید تبدیل شده است. مدیریت زنجیره‌ی‌تأمین، به عنوان ابزاری که در اوایل دهه 1990 بوجود آمده و شامل برنامه‌ریزی و مدیریت عملیات و تولید، انتقال و توزیع کالا تا رسیدن به مشتری است، راهی را برای بهبود محیط تولید و رقابتی کردن آن پیشنهاد می‌دهد. یک زنجیره‌ی‌تأمین مجموعه‌ای از امکانات، تأمین‌کنندگان، مشتریان، محصولات و روش‌های کنترل موجودی، فروش و توزیع است که تأمین‌کنندگان را به مشتریان متصل می‌کند و با تولید مواد اولیه توسط تأمین‌کنندگان شروع شده و به مصرف محصول توسط مشتریان ختم می‌شود (گوناسکاران و همکاران، 2001). به دلیل اینکه زنجیره تامین نقش مهمی را در فرایند مدیریت تولید ایفا می‌کند، ارزیابی عملکرد زنجیره‌ی‌تأمین به عنوان عنصر مهمی از عملکرد شرکت (سازمان) در نظر گرفته می­ شود. ارزیابی عملکرد را به صورت فرایند کمی­سازی یا به صورت دقیق­تر فرایند کمی­سازی و آنالیز اثربخشی و بهره­وری تعریف می‌کنند. بر این اساس، بهره­وری زنجیره‌ی‌تأمین به صورت یک پیمانه اندازه ­گیری از میزان عملکرد منابع شرکت در کل زمینه زنجیره‌ی‌تأمین برای رسیدن به اهداف خاص آن تعریف می­ شود.

مسائل ارزیابی عملکرد زنجیره‌ی‌تأمین دامنه وسیعی را از ارزیابی عملکرد واحدهای مستقل یک زنجیره‌ی‌تأمین تا ارزیابی عملکرد کل زنجیره‌ی‌تأمین را شامل می­ شود.  مساله ارزیابی عملکرد زنجیره‌ی‌تأمین یکی از جامع­ترین مسائل تصمیم ­گیری استراتژیک است که باید برای بهره­وری بلندمدت کل یک زنجیره‌ی‌تأمین در نظر گرفته شود.

2.1 بیان مساله

مدیریت زنجیره‌ی‌تأمین مجموعه‌ای از رویکردهایی است که سعی می‌کند تأمین‌کنندگان، تولیدکنندگان، انبارها و مصرف‌کنندگان را به

 طور مؤثری در هم ادغام کند تا کالاها در مقدار درست، در مکان درست و در زمان درست تولید و توزیع شوند. این رویکردها درصدد حداقل‌کردن هزینه‌های سیستم هستند درحالی که سطح خاصی از سرویس را ارضاء می‌کنند (بیمن، 1999). ثابت شده است که مدیریت مؤثر یک زنجیره‌ی‌تأمین، مکانیزم بسیار مؤثری برای تحویل سریع و مطمئن کالا و خدمات با کیفیت بالا و با هزینه حداقلی می­باشد (گوناسکاران و همکاران، 2004). سابقاً واحدهای بازاریابی، توزیع، برنامه‌ریزی، تولید و فروش در یک زنجیره‌ی‌تأمین مستقل عمل می‌کردند. متناظراً ارزیابی عملکرد یک زنجیره‌ی‌تأمین به معنی ارزیابی عملکرد واحدهای بازاریابی، توزیع، برنامه‌ریزی، تولید و فروش به صورت مستقل خواهد بود. بعضی از محققین در گذشته عملکرد واحدهای مستقل یک زنجیره‌ی‌تأمین را ارزیابی کردند مانند ارزیابی عملکرد مراکز توزیع (DC[2]) (راس[3] و دروگ[4]، 2002)، ارزیابی عملکرد فروش ( ایستون[5] و همکاران، 2002)، ارزیابی عملکرد تأمین­کننده ( تولریا[6] و همکاران، 2006) و غیره. به هر حال این واحدهای مستقل در زنجیره‌ی‌تأمین دارای اهداف خاص خودشان هستند و این اهداف اغلب با هم در تضاد هستند. بنابراین نیاز به یک چارچوب ارزیابی عملکرد که در آن عملکرد این واحدهای مستقل با هم ادغام شده و به صورت هم‌زمان ارزیابی شوند، احساس می‌شود. برای به­دست­آوردن یک زنجیره‌ی‌تأمین کارا، ارزیابی عملکرد کل زنجیره‌ی‌تأمین بسیار مهم است. در این پایان‌نامه به زنجیره‌ی‌تأمین به صورت یک کل نگاه می‌شود و به عنوان یک سیستم در نظر گرفته می‌شود. در این پایان‌نامه یک زنجیره‌ی‌تأمین سه سطحی شامل تأمین‌کننده، تولیدکننده و مشتری در نظر گرفته می‌شود و این زنجیره به عنوان یک واحد تصمیم‌گیری در سطح تولیدکننده ارزیابی عملکرد می‌شود.

برای ارزیابی زنجیره‌ی‌تأمین شاخص ­های مختلفی مانند هزینه، زمان، سود، سطح خدمت و … اندازه‌گیری می­شوند. ارزیابی زنجیره‌ی‌تأمین با بهره گرفتن از روش­های مختلفی انجام می‌شود. تحلیل پوششی داده ­ها به عنوان یک روش ناپارامتریک بر پایه تکنیک برنامه‌ریزی خطی بنا شده است و عملکرد واحدهای مختلف را به نسبت هم می‌سنجد. وانگ[7] و وانگ (2007) با دادن شواهد و دلایلی مناسب، معتقدند تحلیل پوششی داده ­ها روش مناسبی برای مدیریت زنجیره‌ی‌تأمین است. تحلیل پوششی داده ­ها می ­تواند ورودی­ ها و خروجی‌های چندگانه داشته باشد و شاخص ­های کمی و کیفی را به کار گیرد (وِن و همکاران، 2010). در این پایان نامه شاخص ­هایی مانند هزینه، تحویل­ به موقع و زمان تدارک[8] برای ارزیابی عملکرد زنجیره‌ی‌تأمین در نظر گرفته شده و  ارزیابی عملکرد در سطح تولیدکننده انجام می‌شود در حالی که معمولاً به زنجیره‌ی‌تأمین به صورت یک سیستم و کل‌نگرانه نگاه شود؛ این موضوع بدان معناست که شاخص‌های ارزیابی عملکرد برای واحد تولیدکننده (سطح دوم زنجیره) و در ارتباط آن با تأمین‌کننده و مشتری اندازه‌گیری می‌شوند و کلیت زنجیره‌ی‌تأمین حفظ می‌شود.

3.1  سابقه و ضرورت انجام پژوهش

مدل­های تحلیلی ارائه شده برای ارزیابی عملکرد زنجیره‌ی‌تأمین شامل تکنیک­های مختلفی از روش­های امتیازدهی موزون ساده تا برنامه ­ریزی پیچیده ریاضی و از مدل­های ارزیابی قطعی تا مدل‌های تحت شرایط عدم قطعیت را شامل می­ شود. اخیراً روش­های مختلفی برای مواجهه با مساله ارزیابی عملکرد زنجیره‌ی‌تأمین ارائه شده است. 16 دسته از این روش­ها به وسیله‌ی استمپ[9] و همکاران (2010) مرور شد. این روش‌ها شامل هزینه‌یابی بر اساس فعالیت، کارت امتیازدهی متوازن، مدل مرجع عملیاتی زنجیره‌ی‌تأمین، چارچوب تحقیقات لجستیکی، ممیزی ازلاگ[10]، EFQM و غیره هستند. نتایج این تحقیق در پیوست (پ) ارائه می‌شود.

برای ارزیابی عملکرد زنجیره‌ی‌تأمین شاخص ­های مختلفی در دسته‌ هایی مانند هزینه، زمان، سود، سطح خدمت و … اندازه ­گیری می­شوند. توماس[11] و گریفین[12] (1996) هزینه حمل­و­نقل را برابر با بیش از نیمی از هزینه­ های یک زنجیره‌ی‌تأمین دانسته­ و از آن برای ارزیابی استفاده کردند. لی[13] و بلینگتون[14] (1992) سطح رضایت مشتریان را در شرکت­هایی که مشتریانی از سراسر دنیا دارند یک عامل مهم دانسته­ و اشاره کرده ­اند که اگر استراتژی­ های اتخاذ شده در راستای جلب رضایت مشتریان نباشد بسیار هزینه­بر خواهند بود. مپس[15] و همکاران (1997) سطح تولید را عامل بسیار مهمی در هزینه تولید، کیفیت و انعطاف­پذیری دانسته­ و اشاره کرده ­اند که عملکرد فرایندهای تولید به عنوان بخش مهمی از یک زنجیره‌ی‌تأمین باید اندازه ­گیری شده و بهبود یابد.

آنچه از شنیدن نام دارو برای اولین بار به ذهن خطور می‌کند شاید چیزی فراتر از قرص، کپسول و یا آمپول نباشد! در حالیکه دنیای دارو و روش‌های انتقال آن به بدن به همین‌ها خلاصه نمی‌گردد. معمولاً داروها به دو طریق گوارشی(ورود از طریق دهان و جذب به سمت خون در طول لوله گوارشی) وغیر گوارشی( تزریق، قطره‌های چشمی و …) وارد بدن می‌شوند. ورود دارو از این روش‌ها مشکلات و محدودیت‎‌هایی را به دنبال دارد و به همین دلیل محققان در پی راه‌هایی بودند که بتواند مشکلات فوق را تا حد زیادی حل کند. به دنبال این تلاش‌ها سیستم‌های رهایش کنترل شده دارو مطرح شد که دارای مزایای زیادی است. مهمترین این مزایا شامل توانایی حفظ غلظت دارو در حدی نسبتاً ثابت برای مدتی مشخص، قابلیت تنظیم سرعت آزادشدن دارو وابسته به محل دارورسانی، امکان رساندن دارو به یک عضو یا بافت خاص، توانایی رساندن چندین مادۀ دارویی با یک فرمولاسیون، امکان دارورسانی در ابعاد نانومتری و… این سیستم‌ها انقلابی را در زمینه درمان بسیاری از بیماری‌ها ایجاد نموده و درحال پیشرفت روز افزون است ]1[.
1-1.سامانه‌های آزاد سازی کنترل شده دارو(CDDS)
سامانه‌های آزاد سازی کنترل شده دارو (CDDS)، ابزار نوین رهایش مواد دارویی در بدن انسان به‌شمار می‌روند و کاربردهای فراوان و متعددی را در زمینه علوم و فناوری داروسازی یافته‌اند. این سامانه‌ها مزایای فراوانی را از جمله ایجاد آثار مثبت سینتیک دارو، کاهش دفعات مصرف دارو، تنظیم سطح نوسانات مقدار دارو در خون، کاهش آثار جانبی، کاهش مقدار تجمع و انباشت دارو در بدن، بهبود و اصلاح زیست‌دسترس‌پذیری برخی از داروها و در نهایت افزایش بازدهی درمان در مقایسه با سامانه‌های متداول دارورسانی موجب

 می‌شوند[2]. از معایب این سیستم‌ها می‌توان به کاهش امکان انعطاف و تصحیح دز، خطر آزادسازی سریع یا ناگهانی دارو، نقص در تکنولوژی ساخت اشاره نمود]3[.

سیستم‌های نوین دارورسانی به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند که شامل:

1. سیستم‌های با رهایش کنترل شده [2] : در این سیستم‌ها سرعت آزادسازی دارو از شکل دارویی، به طرق مختلف تحت کنترل درآمده و بر اساس مکانیسمی از پیش تعیین شده در محدوده زمانی مشخص و با سرعت معین از شکل دارویی آزاد می‌گردد.

1. سیستم‌های دارورسانی هدفمند[3] : در این سیستم‌ها دارو به وسیله روش‌های گوناگون به بافت‌هایی که از نظر فارماکودینامیکی مطلوب هستند منتقل شده و اثر خود را صرفاً و اختصاصاً در آن منطقه اعمال می نمایند]1[.

1-1-1. تفاوت بین سیستم‌های نوین و سنتی
در سیستم دارورسانی و قرص‌های سنتی میزان دارو در خون از پروفایلی همانند شکل 1-1 a) تبعیت می‌کند، به این ترتیب که میزان دارو پس از هربار استعمال بالا می‌رود و سپس تا استعمال بعدی دارو این میزان پایین می‌آید، نکته مهمی که در روش‌های دارورسانی سنتی بدنبال آن بودند، نگه داشتن میزان دارو در خون بین حالت ماکزیمم (که نشان‌دهنده قسمت سمی) و حالت مینیمم (که پایینتر از آن دارو بدون تأثیر می‌باشد) بود.                 
 هدف از طراحی سیستم‌های دارورسانی کنترل شده استعمال دراز مدت دارو می‌باشد. همانطور که از شکل 1-1b) مشخص است در سیستم‌های دارورسانی کنترل شده میزان دارو در خون برای یک دوره طولانی بین حالت مطلوب ماکزیمم و مینیمم بطور ثابت باقی می‌ماند.
                  شکل 1-1 : میزان دارو در خون a) سیستمهای دارورسانی سنتی b) سیستم‌های دارورسانی نوین]1[.
1-2. مکانیسم رهایی
توصیف روشی که مولکول‌های دارو حمل شده یا رها شده‌اند و به عنوان فرایند یا رویدادی است که نرخ رهایی را تعیین می‌کند. در جدول (1-1) لیست مکانیسم‌های رهایی آورده شده است ]4[.
جدول 1-1 : فرایندهای گزارش شده به عنوان مکانیسم‌های رهایی یا فرایندهای نرخ کنترل شده در رهایش دارو]4[.
مثال: انتقال از طریق منافذ پرشده با آب مهم‌ترین روش رهایی برای داروی به‌صورت کپسول درآمده است. که معمولاً یک زیست دارو، مانند پروتئین یا پپتید که بسیار آبدوست برای انتقال از طریق فاز پلیمر عمل می‌کند، عمومی‌ترین روش برای انتقال از طریق منافذ پرشده با آب، نفوذ است. یعنی حرکت‌های تصادفی مولکول‌های مشتق شده، توسط گرادیان پتانسیل شیمیایی که  اغلب توسط گرادیان غلظت (تراکم) می‌تواند تقریب زده شود.
راه دیگر انتقال از طریق منافذ پر شده با آب، از طریق انتقال گرما است که توسط یک نیرو مانند فشار اسمزی مشتق شده است]5[. فشار اسمزی ممکن توسط نفوذ آب ایجاد شود درون یک سیستم متورم نشده، انتقال دارو مشتق شده توسط این نیرو تلمبه زنی اسمزی نامیده می‌شود. انتقال اسمزی تنها به طول بستگی دارد اما نفوذ انتقال یافته به هردو طول و مساحت وابسته است.

امروزه سازمان های خدماتی از مهمترین بخش های اقتصاد کشورها بشمار می آیند. از هر ده شغلی که ایجاد می شود، نه شغل در فعالیت های خدماتی است، این امر باعث شده که بخش خدمات در بین زیر بخش های اقتصادی، بیشترین و سریعترین رشد را داشته باشد. بانک ها به عنوان پشتوانه سازمان های تولیدی، نقش مهمی در موفقیت یا شکست یک نظام اقتصادی ایفا می کنند. بانک ها نهادهای مالی هستند که دارایی ها را از منابع گوناگون جمع آوری کرده و آنها را در اختیار بخش هایی قرار می دهند که به نقدینگی نیاز دارند، از اینرو بانک ها شریان های حیاتی هر کشور محسوب میشوند. به موازات ورود بانک های خصوصی به بازار مالی و روند خصوصی سازی بانک های دولتی، این سازمان های خدماتی مشتری محور، برای ربودن گوی سبقت از یکدیگر در جهت افزایش سهم بازار و سودآوری، بدنبال استفاده از انواع روش های بهبود عملکرد به منظور جذب مشتریان هستند. از آنجایی که موفقیت و ایستایی در عرصه صنعت بانکداری مستلزم براوردن نیازهای مشتریان بگونه ای مطلوب و اقتصادی می باشد، لذا لزوم توجه به خواسته های مشتریان و عوامل دارای اهمیت برای آنها بیش از پیش احساس می شود.

در این پژوهش بر آن شدیم تا در قالب توابع توسعه عملکرد[1] کیفی و به گونه ای کاملاٌ استراتژیک به  برجسته سازی گروهی از معیارها و شاخص های مشتریان در انتخاب یک بانک بپردازیم، بگونه ای که، پژواک حاصل از آن به گوش تمامی عناصر سازمان برسد و سازمان را قادر به ایجاد ارزشهای مشتری پسند نماید.

این فصل شامل بررسی مسئله مورد نظر، ضرورت انجام این پژوهش، اهداف حاصل از آن و تعریفی از کلیات مربوط به موضوع تحقیق می باشد.

 بیان مسئله

 پس از گذشت سه دهه بخش خدمات به عنصر برجسته ای از اقتصاد تبدیل شده و مطالعات مربوطه روشن ساخته است که، کیفیت خدمات یک پیش نیاز برای موفقیت و بقا در محیط امروز است (چن[2] و چون[3]، 2011). صنایع ارائه خدمات در مقایسه با صنایع تولید کالا از خصایص کاملاً ویژه ای برخوردارند. مهمترین این خصایص را می توان اهمیت تاثیر انسان در این صنایع، غیر ملموس بودن خدمات، ارائه و مصرف همزمان، اهمیت ویژه طراحی و ضرورت پیش بینی و کنترل پیش نگر برشمرد.در مجموع، ویژگی های خدمات سبب شده تا بررسی ارزیابی و بهبود آن به فرایندی حساس و نسبتاً پیچیده تبدیل گردد.(مدهوشی و همکاران، 1388)

بانکداری به عنوان فعالیتی خدماتی به حفظ مشتری و جذب مشتریان جدید بسیار نیازمند است و این مهم مستلزم ارائه خدمات باکیفیت و افزایش رضایت مشتری می باشد.(حاج کریمی و همکاران، 1388)

در حال حاضر در محیط رقابتی ایجاد شده برای نظام بانکی کشور، بانک ها در سه گروه دولتی، خصوصی و نیمه خصوصی، در تکاپو برای جذب سهم بازار بیشتر برای خدمات مشترک خود با رقبا میباشند و در اینجا این مشتری است که با توجه به معیارهای خود بانک مورد نظر را برای دریافت خدمات انتخاب می کند. در واقع درک توقعات خدماتی مشتری یک پیش نیاز برای ارائه خدمات ممتاز است. این امر با توجه به پیچیدگی روزافزون سیستم های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود به خود اتفاق نمی افتد، بلکه نیازمند رویه ها و روش هایی نظامند است که این مفاهیم را به فرایندهای سازمانی تبدیل کند.(حسینی، قادری، 1389)

مسئله این پژوهش، شناسایی معیارهای کیفی مشتریان در انتخاب یک بانک و در نهایت رتبه بندی این معیارها با توجه به ارتباطات بین آنها و هدف گذاری های سالانه یک بانک می باشد. با توجه به محدودیتهای پژوهشی، به منظور بررسی مسئله مطرح شده، حوزه پژوهش به شعبات سه بانک ملی(دولتی)، صادرات(نیمه خصوصی) و سرمایه(خصوصی) در استان مازندران، محدود شده است.

 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

امروزه بانک ها به عنوان یک صنعت خدماتی مشتری محور، با تغییرات سریع بازار، تکنولوزی جدید، اقتصاد ناپایدار و غیر قابل اطمینان، رقبای خشمگین، تقاضای زیاد مشتریان و جو متغیری مواجه شده اند، که نهایتاً یک مجموعه بی نظیر از چالش ها را ایجاد می کنند (احمِد[4]، 2011).

در کشور ما، پس از پیروزی انقلاب اسلامی تمامی بانک های خصوصی، دولتی اعلام شدند، اما تاسیس موسسه ‌های مالی و اعتباری از سال ۱۳۷۶ مجدداً زمینه‌ساز تاسیس بانک های خصوصی شد. طبق آمار بانک مرکزی در حال حاضر 18 بانک خصوصی در ایران مشغول به فعالیت هستند. این بانک ها را می توان به دو گروه تقسیم بندی کرد. دسته اول، بانک هایی که مالکیت و مدیریت آنها تماماً بدست اشخاص غیر دولتی است و دسته دوم بانک هایی است که به واسطه اصل 44 قانون اساسی از مالکیت دولت درآمده اند، اما هنوز قسمتی از سهام آنها در اختیار دولت می باشد که در این پژوهش با عنوان نیمه خصوصی ار آنها نام برده می شود (http://www.cbi.ir, 2011). با ورود بانک های خصوصی در نظام بانکی کشور و محیط رقابتی ایجاد شده، تکاپوی بانک ها برای جذب سهم بازار بیشتر شده است. باید توجه داشت، این مشتری است که با توجه به معیارهای خود بانک مورد نظر را برای دریافت خدمات انتخاب می کند و در وضعیت کنونی ایران، از نظر مردم تمامی بانک ها مشابهند و به سختی می توان مشتری یک بانک را تشویق کرد تا بانک خود را تغییر دهد. در چنین موقعیت هایی باید بجای محصولات مشابه بر مزایا تاکید کرد (ونوس، 1384،ص 29).امروزه  مدیران بانك ها برای جلوگیری از گرایش یافتن مشتری به سمت رقبا بیش از هر زمانی می بایست در پی درك خواسته و نیازهای مشتریان و تامین رضایت بخش آنها باشند، تا بهتر بتوانند روابط بلندمدت تجاری با آنها برقرار نمایند(رنجبریان و براری، 1388). لذا هر رویكردی كه بهتر بتواند به طرح ریزی برای درک نیازهای آنی و آتی مشتریان، برآورده کردن این نیازها پرداخته و همچنین ارائه خدمات ورای انتظار مشتریان را محقق گرداند بیشتر مورد توجه خواهد بود(اسکندری، 1388).QFD یک متد حامی توسعه و برنامه ریزی خدمات است که راه ساختارمندی را برای ایجاد خدمات، با اطمینان از کیفیت و رضایت مشتری فراهم کرده، در حالی که مزایای رقابتی پایداری را نیز، حمایت می کند )آندرونیکیدز[5] و همکاران، 2009). در این تحقیق نیز تمرکز بر استفاده از تکنیک بهبود یافته QFD و بررسی معیارهای مشتریان به منظور انتخاب یک بانک می باشد چرا که توجه به معیار ها و خواسته های مشتریان، زمینه رشد و شکوفایی هر چه بیشتر سازمان های خدماتی و موجبات ترقی آنها را در صحنه رقابت فراهم می آورد.

• اهداف تحقیق

همانطور که ذکر شده، اکثر پژوهش های بعمل آمده در حوزه بانک ها، مربوط به بررسی میزان رضایت مشتریان از خدمات بانکی پرداخته شده است (احمدی، پور اشرف ،1386). در حالی که، مسئله مهم این است که چگونه می توان این مشتریان را جذب کرد، تا به ارائه خدمات و جلب رضایت آنها پرداخت. برای بررسی این مهم باید به شناسایی معیارهای مشتریان برای انتخاب یک بانک به منظور دریافت خدمات بپردازیم. هدف کلی این تحقیق بکارگیری متد توسعه عملکرد کیفی و فرایند تحلیل شبکه ای در بخش خدمات به منظور برای افزایش کارایی و تاثیر گذاری QFD می باشد. هدف های استفاده از این تکنیک عبارتند از:

– افزایش توان رقابتی بانک ها

– شناسایی دقیق انتظارات مشتریان بانک

– افزایش رضایت مشتریان بانک

– کارآمد ساختن استراتژی های مورداستفاده توسط بانک ها