وبلاگ

فهرست مطالب
فهرست تصاویر
فصل اول :کلیات تحقیق
1-1 تعریف مسئله ………………………………………………………………………………………………………….. 2
1-2 ضروریات و اهمیت تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………… 2
1-3 سوالات تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………… 2
1-4 فرضیات ……………………………………………………………………………………………………………………….. 3
1-5 اهداف اصلی و فرعی …………………………………………………………………………………………………………………………. 3
1-6 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3
1-7 روش جمع‏آوری اطلاعات ………………………………………………………………………………………………………………….. 3
1-8 کاربرد تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………. 4
1-9 پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………… 4
1-10 چگونگی انجام پروژه عملی …………………………………………………………………………………………………………….. 5
فصل دوم :حضور گرافیک در شرکت‏های هواپیمایی
2-1 نگاهی اجمالی به پیشینه شرکت‏های هواپیمایی ……………………………………………………………………………… 8
2-2 کاربرد گرافیک در شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………………. 15
2-2-1 پوستر ………………………………………………………………………………………………………………….. 17
2-2-2 تبلیغ مجله‏ای ……………………………………………………………………………………………………………..20
2-2-3 طراحی سایت ……………………………………………………………………………………………………………… 21
فصل سوم : چگونگی طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی
3-1 نیاز جامعه بعد از انقلاب صنعتی به طراحی آرم ……………………………………………………………………………. 24
3-2 پیشینه طراحی آرم برای شرکت‏های هواپیمایی ……………………………………………………………………………. 26
3-2-1 پیشینه آرم شرکت هواپیمایی در جهان ……………………………………………………………………………………. 26
3-2-2 پیشینه آرم شرکت هواپیمایی در ایران …………………………………………………………………………………….. 27
3-3 ویژگی‏های امروزی آرم شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………. 28
3-3-1 هویت ……………………………………………………………………………………………………………………… 30
3-3-2 آرم‏های نوشتاری ……………………………………………………………………………………………………. 33
3-3-3 رنگ ………………………………………………………………………………………………………………………… 36
3-3-4 فرم و خطوط …………………………………………………………………………………………………. 37
3-4 بازسازی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………………… 41
3-4-1 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی فرانسه ……………………………………………………………………………………… 42
3-4-2 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی آلیتالیا ……………………………………………………………………………………… 42
3-4-3 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی ایبریا ………………………………………………………………………………………… 43
3-4-4 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی لوفتانزا ……………………………………………………………………………………… 44
3-4-5 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی کوآنتس …………………………………………………………………………………… 44
3-4-6 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی تایی(تایلند) ……………………………………………………………………………… 45
3-4-7 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی آمریکا ………………………………………………………………………………………. 46
3-4-8 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی اِس آ اِس …………………………………………………………………………………. 47
3-4-9 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی جی اِی ال (ژاپن) ……………………………………………………………………. 47
3-5 هویت سازمانی در شرکت های هواپیمایی …………………………………………………………………………………….. 48
3-5-1 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بریتانیا …………………………………………………………………………….. 51
3-5-2 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بی اِم آی ………………………………………………………………………… 53
3-5-3 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بی اِم آی کوچولو …………………………………………………………… 54
3-5-4 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی گلف (خطوط هوایی خلیج )……………………………………………. 55
3-5-5 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی اتریش …………………………………………………………………………….. 56
3-5-6 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی دلتا …………………………………………………………………………………. 57
3-5-7 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی استار الی ینس ……………………………………………………………….. 58
3-5-8 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی یونایتد …………………………………………………………………………….. 59
3-5-9 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی ایرایشیا …………………………………………………………………………… 61
3-6 تحلیل بصری در این پژوهش …………………………………………………………………………………………. 62
3-6-1 نمونه پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………… 64
3-6-2 جدول شماره 1 : توزیع فراوانی نتایج سوالات پرسشنامه …………………………………………………………. 65
3-6-3 جدول شماره 2 : ماتریس‏ها …………………………………………………………………………………………… 67
3-6-4 نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل …………………………………………………………………………. 68
نتیجه‏گیری ……………………………………………………………………………………………………………. 85
فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………. 87
 تعریف مسئله
    آرم، یکی از آثارگرافیک است که با وجود کوچک بودن، معیارهای پیچیده وبسیار ظریفی دارد و به ناچار طراح باید به هنگام طراحی، درکی درست وکامل از چگونگی راه حل مسایل و ریزه‏کاری‏های بصری و اجرای فنی و رسامی داشته باشد و بتواند با تسلط از عهده اداره و ترکیب جزئیات میلیمتری و حساس فرم‏های نقش برآید و موفق به بیان تصویری موجز در محدوده تنگ و مختصر آرم شود طبیعی است چنین روندی احتیاج به تجربه فراوانی دارد و مطالعه وکار بسیاری را طلب می‏کند. در نتیجه شناخت و بررسی بصری شاخه‏هایی از آرم که از گرافیک سالم‏تر و قوی‏تری برخوردارند، ضروری می‏باشد که یکی از این زمینه‏ها، آرم شرکت‏های هواپیمایی است که به علت داشتن امکانات مالی خوب و سرمایه کلان این گونه مؤسسات، معمولاً از بهترین و با تجربه ترین طراحان گرافیک استفاده می‏کنند و بخشی ارزشمند از آرم‏های دنیا را به وجود آورده‏اند. انتخاب موضوع بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل برای پژوهش به دلیل نو بودن آن و این مسئله است که طبق تحقیق و بررسی انجام شده درسایت ایران‏داک و سایت دیگر دانشگاه‏ها هنوز به طور مستقیم تحقیقی در رابطه با آن انجام نشده است. در این پژوهش قرار است با جمع‏آورری و بررسی و تحلیل آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی ویژگی‏های بصری این آرم‏ها شناخته و معرفی گردد.
1-2 ضرورت و اهمیت تحقیق
    ضرورت و اهمیت موضوع به این دلیل است که بسیاری از دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان رشته ارتباط تصویری نکات مهم و ظریف و درست طراحی یک آرم ماندگار را به درستی نمی‏دانند و در طراحی رعایت سلیقه و خواست جامعه و معرفی درست سازمان‏ها و در واقع دانستن رابطه تعاملی- اثرگذاری و اثرپذیری را هنوز آگاه نیستند و فکر می‏کنند با تکیه بر مهارت‏های دوران تحصیل و بی‏رنگ دانستن نقش مخاطبان بر اساس سلیقه فردی و شخصی می‏توانند ارائه یک آرم موفق داشته باشند و از آنجایی که آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل منحصر به فردترین و حتی شاید در مواردی بتوان گفت، بعد از پرچم هرکشور، نقش یک هویت ملی را دارند و بهترین طراحان و شرکت‏های تبلیغاتی جهان این آرم‏ها را طراحی کرده‏اند ، ضرورت انتخاب این پژوهش احساس گردید.
1-3 سوالات تحقیق
1- آیا از نوعی شبکه “گرید” در طراحی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل استفاده شده است؟
2- عناصر بصری چگونه و به چه تناسباتی در این آرم‏ها استفاده شده‏اند ؟
3- رنگ در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل با چه اصول و ضوابطی استفاده شده است؟
4- نوع حروف به کار رفته در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل چگونه است و چه قلم‏هایی بیشتر استفاده شده است ؟
5- برای طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی بیشتر از شکل کدام پرنده‏ها استفاده شده است ؟
6- غیر از پرندگان از کدام اشکال شمایلی در آرم شرکت‏های هواپیمایی بیشتر استفاده شده است ؟
فرضیات
1- برای طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی ، بیشتر از شکل استیلیزه‏ی پرندگان استفاده شده است.

 

2- پس از شکل پرنده، دایره به عنوان نماد خورشید، بیشترین شکلی است که در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی دیده می‏شود.
 1-5 اهداف اصلی و فرعی
    منظور از انجام این پژوهش تقریباً در تعریف مسئله ذکر شد. هدف اصلی، همان شناخت این شاخه مهم از طراحی آرم، یعنی آرم‏ شرکت‏های هواپیمایی بین‏المللی در جهان است که می‏تواند برای طراحان گرافیک خط دهنده و آموزنده باشد زیرا همان گونه که اشاره شد، برجسته‏ترین طراحان گرافیک دنیا این آرم‏ها را طراحی کرده‏اند و اهداف فرعی هم همه مرتبط با این هدف اصلی هستند و به نوعی در سوالات پژوهش مشخص شده‏اند.
1-6 روش تحقیق
    این پژوهش، باتکیه بر روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.« در این روش محقق علاوه بر تصویرسازی آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسئله می‏پردلزد. به طور کلی تحقیقات توصیفی به سه یا چهارگروه تقسیم می شوند که تحقیقات زمینه یاب، تحقیق موردی، تحقیق تحلیل محتوا، قوم نگاری از انواع این تحقیق است.»(حافظ نیا،71،1389) ابزار این پژوهش، پرسشنامه‏ای است که به تعداد 255 نسخه بعد ازجمع آوری نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین الملل جهت بررسی عناصر بصری این آرم‏ها پاسخ داده شده است و نتایج جمع بندی حاصل از این تحلیل به صورت جامعه آماری و همچنین ماتریس‏ها برای نمایش و درک بهتر ارائه گردیده است.
1-7 روش جمع‏آوری اطلاعات
    جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به شیوه کتابخانه‏ای و میدانی می‏باشد که برای انجام آن در زمان تعیین شده، هرآنچه درکتابخانه‏های دانشگاه‏ها شامل کتاب‏های مرتبط با پژوهش، مقالات علمی پژوهشی و پایان نامه‏ها و اینترنت، … اعم از فارسی ولاتین بود، با دقت از نظر گذرانده شد و بخش مورد نیاز منابع لاتین ترجمه و مطالب و تصاویر جمع آوری شد.
1-8 کاربرد تحقیق
    نتایج این پژوهش و شناخت و بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی که از گرافیک سالم‏تر و قوی‏تری برخوردار هستند می‏تواند برای دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان رشته ارتباط تصویری باعث شناخت نکات مهم و ظریف این بخش ارزشمند از آرم‏های دنیا و کمک به طراحی یک آرم موفق و سالم باشد.
1-9 پیشینه تحقیق
    در رابطه موضوع بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل مطالعات نظام‏مندی به صورت کتاب، پایان نامه و مقاله در ایران صورت نگرفته است و با توجه به تحقیقات صورت گرفته شده، در زیر به تعدادی که در زمینه طراحی آرم و یا عناوین مرتبط به آن در زمینه مطالعات پیشینه پژوهش لازم می‏باشند، اشاره شده است :
    فهیمه پهلوان (1381) در کتاب” درآمدی بر تحلیل عناصر تصویری در آرم”  که براساس روش‏های پیشنهادی پیرس درباره‏ی دسته بندی نشانه‏ها و نظریه‏ی ارتباط کلامی رومن یاکوبسن شکل گرفته است. به سنجش330 آرم منسوب به مؤسسات، سازمان‏ها و وزارتخانه‏های دولتی بین سال‏های (1357 تا1377) می‏پردازد و از طریق پرسشنامه‏ای که برای دستیابی به اهداف پژوهش طراحی شد و نتایج آماری به دست آمده از این پرسشنامه‏ها ، خصوصیت طراحی این آرم ها را بیان می‏کند.
    کریسپین سورلو[1] و جورجیا ایلو[2] (2007) در مقاله پژوهشی با عنوان “افتخارملی، سرمایه جهانی: بررسی نشانه شناسی اجتماعی آرم بصری(برند) در صنعت هواپیمایی” انتشارات سیج در کتابخانه دانشگاه واشنگتن به بررسی 561 آرم قرار گرفته برروی دُم هواپیماها در شرکت‏های هواپیمایی مختلف به عنوان نمونه بصری می‏پردازد و نشان می‏دهد که چگونه زوج جهانی- محلی را می‏توان به لحاظ نشانه شناسی مدیریت و محقق کرد. بررسی‏ها متشکل از سه بخش و رشته است: الف) یک بررسی توصیفی است که نشان دهنده فرهنگ واژگان بصری به شدت محدود و زیبایی شناسی بارز ناشی از طراحی دم هواپیما است. ب) بررسی تفسیری که استراتژی‏های ارتباطاتی و معنای احتمالاتی را مورد توجه قرار می‏دهد که ضمیمه منابع بصری مختلف هستند. ج) بررسی انتقادی ارتباط تصمیم‏گیری‏ها درباره طراحی‏ها و آرم گذاری با اقتصاد سیاسی و فرهنگی جهانی سازی و صنعت هواپیمایی.
    اشرف موسوی (1373) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “طراحی گرافیک بخش نشانه و علائم” که عمدتاً با روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است، در فصل‏های مختلف به   انواع نشانه و علائم، عوامل مؤثر بر نشانه، طراحی نشانه، چگونگی تبدیل ایده به تصویر و کاربردهای مختلف آن اشاره کرده است و نتیجه این پژوهش  ایجاد نوعی هماهنگی و برنامه‏ ریزی در صرف وقت، انرژی و استفاده از تجربه و خلاقیت در طراحی می‏باشد.
داریوش جعفری (1384) در پایان نامه کارشناسی با عنوان “بررسی نشانه مراکز فرهنگی هنری شهرداری تهران ” که عمدتأ به روش کتابخانه‏ای و میدانی انجام شد و شامل7 فصل می‏باشد، در فصول اول تا سوم به بررسی هنر گرافیک، آشنایی با انواع نشانه پرداخته است و در فصل چهارم، به بررسی طبقه بندی نشانه‏ها از جنبه‏ه ای مختلف می‏پردازد. در 3 فصل آخر نشانه‏های مراکز شهرداری تهران تک تک توضیح مختصری داده شده‏اند و در نهایت، با توجه به نقوشی که بیشتر در این آرم‏ها استفاده شد، پیشنهادهایی را در زمینه طراحی ارائه داده است.
    محسن عباسی سرچشمه (1388) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “کاربرد رنگ در آرم” که با هدف بررسی قابلیت و مفاهیم رنگ و ترکیبات رنگی در آرم به روش کتابخانه‏ای و مشاهده‏ای انجام شده است، نقش رنگ را در طراحی آرم، علاوه بر فرم و فیگور بسیار مهم و دارای توانمندی‌ و قدرت نفوذ و بیانی خاص می‏داند که در بسیاری از موارد دارای معانی سمبلیک یا تداعی‌ کننده احساسی است و در حساسیت بخشیدن به جهت تقویت، تأثیرگذاری، تأییدکردن و بهره‌گیری مؤثر در آرم را تاکید می‏کند که می‌توان با مخاطب ارتباط بهتری  برقرار کرد و پیام مورد نظر را با سهولت بیشتری منتقل نمود.
    عبدالرضا اثنی عشری (1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “خلاقیت در طراحی نشانه ” که عمدتاً به روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است و شامل 5 فصل می‏باشد ، در هر فصل به اهمیت و حضور خلاقیت از طریق بالا بردن خلاقیت ذهنی و اجرایی ، مطالعه نشانه در حوزه نشانه شناسی ، گرافیک، ، ارتباطات و ارزیابی پرداخته است تا در این میان بتواند راهکارهایی برای طراحی نشانه و پرورش خلاقیت ارائه دهد.
    داریوش کاظم پور ( 1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان”بررسی راهکارهای خلق نشانه از ایده تا اجرا” که از روش کتابخانه‏ای به همراه مصاحبه با صاحبنظران این علم انجام شده است، خلاقیت را در طراحی نشانه، به عنوان یکی از شاخصه‏های اصلی گرافیک ، اکتسابی و قابل یادگیری می‏داند و راهکارهایی برای خلق ایده‏های بصری در طراحی نشانه ارائه داده است که بخش‏هایی مربوط به اطلاعات مورد نیاز برای طراحی یک نشانه، برنامه‏های تبلیغاتی استفاده از آن و نوشتن یک خلاصه طرح کلی برای نشانه را شامل می‏شود.
    سیده اکرم دلیرصفت لیمودهی(1389) در پایان نامه کارشناسی با عنوان”بررسی نشانه‏های شبکه‏های تلویزیونی” که عمدتاً به روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است شامل 2 فصل می‏باشد، در فصل اول آشنایی با انواع نشانه و در فصل دوم نمونه‏های تصویری نشانه شبکه‏های تلویزیونی جهانی را ارائه و بررسی کرده است و ویژگی‏هایی هم چون رنگ، کیفیت تصاویر، متحرک بودن، پس زمینه رنگی متفاوت و… را برای سازگاری نشانه با اهداف شبکه مورد نظر حایز اهمیت می‏داند.
1-10 چگونگی انجام پروژه عملی
    در این پروژه سعی شد بین کار نظری و عملی ارتباط برقرار گردد. از این رو ، بعد از تحقیقات بخش
نظری و بررسی بصری بر روی نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل که از طریق پرسشنامه صورت گرفت و نتایج بدست آمده از آن ،کار عملی این پروژه، طراحی آرم برای چند شرکت هواپیمایی داخلی اجرا و در نهایت با نظر استاد گرانقدر جناب آقای دکترکامران افشار مهاجر از بین آرم‏های طراحی شده، این تعداد آرم تأیید شد.
    برای طراحی آرم، اتودهای اولیه به رنگ سیاه روی زمینه سفید صورت گرفت و این مسئله هم شامل اتودهای رایانه‏ای و هم اتودهای دستی روی کاغذ می‏باشد زیرا بدون در نظر گرفتن عامل رنگ،  فرم‏ها را بهتر می‏توان تشخیص داد و در مورد آن‏ها قضاوت صحیحی داشت. علاوه بر این، تمام آرم‏های رنگی، گاهی امکان کاربرد تک رنگ هم دارند (مثلاً کاربرد آن‏ها در مُهر) که در این حالت اگر سیاه و سفید آرم جا افتاده و موزون و کامل باشد، در کاربرد تک رنگ، مشکلی ایجاد نمی‏شود. بدین ترتیب، پس از جا افتادن و کامل شدن فرم آرم، سپس برای رنگ‏گذاری و دستیابی به نسخه رنگی با توجه به نتایج به دست آمده از تحلیل رنگ بر روی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل برای هر آرم چند نمونه رنگی زده شد که در نهایت یک نمونه رنگی آن توسط استاد انتخاب گردید.
    برای طراحی، شخصیت بصری آرم با توجه به موضوع آن و ارائه خدمات شرکت‏های هواپیمایی در نظر گرفته شد و در طراحی به ساده و موجز بودن آرم توجه شد تا به سادگی در حافظه‏ها ثبت شود چرا که شکل آرم تا حدی که به پیام اصلی صدمه نزند باید ساده و ساده‏تر شود،  و در حد امکان از  تنوع  عناصر تشکیل دهنده آرم باید پرهیز کرد.
    وحدت و یکپارچگی و  هماهنگی بصری  بین اجزاء تشکیل دهنده آرم ، چه خط و چه  سطح  در نظر گرفته شد . سطوح مثبت نسبت به  سطوح  منفی غالب‏تر در نظر گرفته شد و اندازه خطوط  برای  تمام کاربردها رعایت شد تا در زمانی که آرم کوچک می شود طرح صدمه‏ای نبیند.
    خلاقیت و ابداع نیز که از ضروریات تمام حوزهای هنری می‏باشد و در طراحی آرم اهمیّتی ویژه دارد، در نظر گرفته شد تا آرم‏ها نو و بدیع به نظر برسد و شباهتی به آرم‏های دیگر نداشته باشند و مخاطب نیز بتواند آثار خلاقیت را در آن‏ها تشخیص دهد .
    در نهایت، با توجه به تمام نکاتی که در طراحی آرم باید رعایت شود و شامل ویژگی کلی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی که تداعی کننده آرامش، امنیت پرواز و اعتماد باشد این آرم‏ها طراحی گردید.

فهرست مطالب

 

فهرست تصاویر

 

فصل اول :کلیات تحقیق

 

1-1 تعریف مسئله …………………………………………………………………………………………… 2

 

1-2 ضروریات و اهمیت تحقیق ………………………………………………………………………………. 2

 

1-3 سوالات تحقیق …………………………………………………………………………………………………. 2

 

1-4 فرضیات ………………………………………………………………………………………………………….. 3

 

1-5 اهداف اصلی و فرعی ……………………………………………………………………………………………………… 3

 

1-6 روش تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………..3

 

1-7 روش جمع‏آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………… 3

 

1-8 کاربرد تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………. 4

 

1-9 پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………. 4

 

1-10 چگونگی انجام پروژه عملی ……………………………………………………………………………………………… 5

 

فصل دوم : حضور گرافیک در شرکت‏های هواپیمایی

 

2-1 نگاهی اجمالی به پیشینه شرکت‏های هواپیمایی ……………………………………………………………………………… 8

 

2-2 کاربرد گرافیک در شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………………. 15

 

2-2-1 پوستر ………………………………………………………………………………………………………………… 17

 

2-2-2 تبلیغ مجله‏ای ………………………………………………………………………………………………………………20

 

2-2-3 طراحی سایت ………………………………………………………………………………………………………………. 21

 

فصل سوم : چگونگی طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی

 

3-1 نیاز جامعه بعد از انقلاب صنعتی به طراحی آرم ……………………………………………………………………………. 24

 

3-2 پیشینه طراحی آرم برای شرکت‏های هواپیمایی ……………………………………………………………………………. 26

 

3-2-1 پیشینه آرم شرکت هواپیمایی در جهان ……………………………………………………………………………………. 26

 

3-2-2 پیشینه آرم شرکت هواپیمایی در ایران …………………………………………………………………………………….. 27

 

3-3 ویژگی‏های امروزی آرم شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………. 28

 

3-3-1 هویت ……………………………………………………………………………………………………………………… 30

 

3-3-2 آرم‏های نوشتاری …………………………………………………………………………………………………………. 33

 

3-3-3 رنگ …………………………………………………………………………………………………………………………. 36

 

3-3-4 فرم و خطوط ………………………………………………………………………………………………………….. 37

 

3-4 بازسازی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی ………………………………………………………………………………………… 41

 

3-4-1 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی فرانسه ……………………………………………………………………………………… 42

 

3-4-2 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی آلیتالیا ……………………………………………………………………………………… 42

 

3-4-3 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی ایبریا ………………………………………………………………………………………… 43

 

3-4-4 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی لوفتانزا ……………………………………………………………………………………… 44

 

3-4-5 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی کوآنتس …………………………………………………………………………………… 44

 

3-4-6 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی تایی(تایلند) ……………………………………………………………………………… 45

 

3-4-7 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی آمریکا ………………………………………………………………………………………. 46

 

3-4-8 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی اِس آ اِس …………………………………………………………………………………. 47

 

3-4-9 بازسازی آرم شرکت هواپیمایی جی اِی ال (ژاپن) ……………………………………………………………………. 47

 

3-5 هویت سازمانی در شرکت های هواپیمایی …………………………………………………………………………………….. 48

 

3-5-1 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بریتانیا …………………………………………………………………………….. 51

 

3-5-2 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بی اِم آی ………………………………………………………………………… 53

 

3-5-3 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی بی اِم آی کوچولو …………………………………………………………… 54

 

3-5-4 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی گلف (خطوط هوایی خلیج )……………………………………………. 55

 

3-5-5 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی اتریش …………………………………………………………………………….. 56

 

3-5-6 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی دلتا …………………………………………………………………………………. 57

 

3-5-7 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی استار الی ینس ……………………………………………………………….. 58

 

3-5-8 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی یونایتد …………………………………………………………………………….. 59

 

3-5-9 هویت سازمانی در شرکت هواپیمایی ایرایشیا …………………………………………………………………………… 61

 

3-6 تحلیل بصری در این پژوهش …………………………………………………………………………………………………………. 62

 

3-6-1 نمونه پرسشنامه …………………………………………………………………………………………………………….. 64

 

3-6-2 جدول شماره 1 : توزیع فراوانی نتایج سوالات پرسشنامه …………………………………………………………. 65

 

3-6-3 جدول شماره 2 : ماتریس‏ها ……………………………………………………………………………………………………….. 67

 

3-6-4 نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل …………………………………………………………………………. 68

 

نتیجه‏گیری ………………………………………………………………………………………………………………… 85

 

فهرست منابع ……………………………………………………………………………………………………………. 87

 

تعریف مسئله

 

    آرم، یکی از آثارگرافیک است که با وجود کوچک بودن، معیارهای پیچیده وبسیار ظریفی دارد و به ناچار طراح باید به هنگام طراحی، درکی درست وکامل از چگونگی راه حل مسایل و ریزه‏کاری‏های بصری و اجرای فنی و رسامی داشته باشد و بتواند با تسلط از عهده اداره و ترکیب جزئیات میلیمتری و حساس فرم‏های نقش برآید و موفق به بیان تصویری موجز در محدوده تنگ و مختصر آرم شود طبیعی است چنین روندی احتیاج به تجربه فراوانی دارد و مطالعه وکار بسیاری را طلب می‏کند. در نتیجه شناخت و بررسی بصری شاخه‏هایی از آرم که از گرافیک سالم‏تر و قوی‏تری برخوردارند، ضروری می‏باشد که یکی از این زمینه‏ها، آرم شرکت‏های هواپیمایی است که به علت داشتن امکانات مالی خوب و سرمایه کلان این گونه مؤسسات، معمولاً از بهترین و با تجربه ترین طراحان گرافیک استفاده می‏کنند و بخشی ارزشمند از آرم‏های دنیا را به وجود آورده‏اند. انتخاب موضوع بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل برای پژوهش به دلیل نو بودن آن و این مسئله است که طبق تحقیق و بررسی انجام شده درسایت ایران‏داک و سایت دیگر دانشگاه‏ها هنوز به طور مستقیم تحقیقی در رابطه با آن انجام نشده است. در این پژوهش قرار است با جمع‏آورری و بررسی و تحلیل آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی ویژگی‏های بصری این آرم‏ها شناخته و معرفی گردد.

 

1-2 ضرورت و اهمیت تحقیق

 

    ضرورت و اهمیت موضوع به این دلیل است که بسیاری از دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان رشته ارتباط تصویری نکات مهم و ظریف و درست طراحی یک آرم ماندگار را به درستی نمی‏دانند و در طراحی رعایت سلیقه و خواست جامعه و معرفی درست سازمان‏ها و در واقع دانستن رابطه تعاملی- اثرگذاری و اثرپذیری را هنوز آگاه نیستند و فکر می‏کنند با تکیه بر مهارت‏های دوران تحصیل و بی‏رنگ دانستن نقش مخاطبان بر اساس سلیقه فردی و شخصی می‏توانند ارائه یک آرم موفق داشته باشند و از آنجایی که آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل منحصر به فردترین و حتی شاید در مواردی بتوان گفت، بعد از پرچم هرکشور، نقش یک هویت ملی را دارند و بهترین طراحان و شرکت‏های تبلیغاتی جهان این آرم‏ها را طراحی کرده‏اند ، ضرورت انتخاب این پژوهش احساس گردید.

 

1-3 سوالات تحقیق

 

1- آیا از نوعی شبکه “گرید” در طراحی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل استفاده شده است؟

 

2- عناصر بصری چگونه و به چه تناسباتی در این آرم‏ها استفاده شده‏اند ؟

 

3- رنگ در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل با چه اصول و ضوابطی استفاده شده است؟

 

4- نوع حروف به کار رفته در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل چگونه است و چه قلم‏هایی بیشتر استفاده شده است ؟

 

5- برای طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی بیشتر از شکل کدام پرنده‏ها استفاده شده است ؟

 

6- غیر از پرندگان از کدام اشکال شمایلی در آرم شرکت‏های هواپیمایی بیشتر استفاده شده است ؟

 

1-4 فرضیات

 

1- برای طراحی آرم شرکت‏های هواپیمایی ، بیشتر از شکل استیلیزه‏ی پرندگان استفاده شده است.

 

2- پس از شکل پرنده، دایره به عنوان نماد خورشید، بیشترین شکلی است که در آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی دیده می‏شود.

 

 1-5 اهداف اصلی و فرعی

 

    منظور از انجام این پژوهش تقریباً در تعریف مسئله ذکر شد. هدف اصلی، همان شناخت این شاخه مهم از طراحی آرم، یعنی آرم‏ شرکت‏های هواپیمایی بین‏المللی در جهان است که می‏تواند برای طراحان گرافیک خط دهنده و آموزنده باشد زیرا همان گونه که اشاره شد، برجسته‏ترین طراحان گرافیک دنیا این آرم‏ها را طراحی کرده‏اند و اهداف فرعی هم همه مرتبط با این هدف اصلی هستند و به نوعی در سوالات پژوهش مشخص شده‏اند.

 

1-6 روش تحقیق

 

 

 

    این پژوهش، باتکیه بر روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.« در این روش محقق علاوه بر تصویرسازی آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسئله می‏پردلزد. به طور کلی تحقیقات توصیفی به سه یا چهارگروه تقسیم می شوند که تحقیقات زمینه یاب، تحقیق موردی، تحقیق تحلیل محتوا، قوم نگاری از انواع این تحقیق است.»(حافظ نیا،71،1389) ابزار این پژوهش، پرسشنامه‏ای است که به تعداد 255 نسخه بعد ازجمع آوری نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین الملل جهت بررسی عناصر بصری این آرم‏ها پاسخ داده شده است و نتایج جمع بندی حاصل از این تحلیل به صورت جامعه آماری و همچنین ماتریس‏ها برای نمایش و درک بهتر ارائه گردیده است.

 

1-7 روش جمع‏آوری اطلاعات

 

    جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به شیوه کتابخانه‏ای و میدانی می‏باشد که برای انجام آن در زمان تعیین شده، هرآنچه درکتابخانه‏های دانشگاه‏ها شامل کتاب‏های مرتبط با پژوهش، مقالات علمی پژوهشی و پایان نامه‏ها و اینترنت، … اعم از فارسی ولاتین بود، با دقت از نظر گذرانده شد و بخش مورد نیاز منابع لاتین ترجمه و مطالب و تصاویر جمع آوری شد.

 

1-8 کاربرد تحقیق

 

    نتایج این پژوهش و شناخت و بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی که از گرافیک سالم‏تر و قوی‏تری برخوردار هستند می‏تواند برای دانشجویان و حتی فارغ التحصیلان رشته ارتباط تصویری باعث شناخت نکات مهم و ظریف این بخش ارزشمند از آرم‏های دنیا و کمک به طراحی یک آرم موفق و سالم باشد.

 

1-9 پیشینه تحقیق

 

    در رابطه موضوع بررسی بصری آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل مطالعات نظام‏مندی به صورت کتاب، پایان نامه و مقاله در ایران صورت نگرفته است و با توجه به تحقیقات صورت گرفته شده، در زیر به تعدادی که در زمینه طراحی آرم و یا عناوین مرتبط به آن در زمینه مطالعات پیشینه پژوهش لازم می‏باشند، اشاره شده است :

 

    فهیمه پهلوان (1381) در کتاب” درآمدی بر تحلیل عناصر تصویری در آرم”  که براساس روش‏های پیشنهادی پیرس درباره‏ی دسته بندی نشانه‏ها و نظریه‏ی ارتباط کلامی رومن یاکوبسن شکل گرفته است. به سنجش330 آرم منسوب به مؤسسات، سازمان‏ها و وزارتخانه‏های دولتی بین سال‏های (1357 تا1377) می‏پردازد و از طریق پرسشنامه‏ای که برای دستیابی به اهداف پژوهش طراحی شد و نتایج آماری به دست آمده از این پرسشنامه‏ها ، خصوصیت طراحی این آرم ها را بیان می‏کند.

 

    کریسپین سورلو[1] و جورجیا ایلو[2] (2007) در مقاله پژوهشی با عنوان “افتخارملی، سرمایه جهانی: بررسی نشانه شناسی اجتماعی آرم بصری(برند) در صنعت هواپیمایی” انتشارات سیج در کتابخانه دانشگاه واشنگتن به بررسی 561 آرم قرار گرفته برروی دُم هواپیماها در شرکت‏های هواپیمایی مختلف به عنوان نمونه بصری می‏پردازد و نشان می‏دهد که چگونه زوج جهانی- محلی را می‏توان به لحاظ نشانه شناسی مدیریت و محقق کرد. بررسی‏ها متشکل از سه بخش و رشته است: الف) یک بررسی توصیفی است که نشان دهنده فرهنگ واژگان بصری به شدت محدود و زیبایی شناسی بارز ناشی از طراحی دم هواپیما است. ب) بررسی تفسیری که استراتژی‏های ارتباطاتی و معنای احتمالاتی را مورد توجه قرار می‏دهد که ضمیمه منابع بصری مختلف هستند. ج) بررسی انتقادی ارتباط تصمیم‏گیری‏ها درباره طراحی‏ها و آرم گذاری با اقتصاد سیاسی و فرهنگی جهانی سازی و صنعت هواپیمایی.

 

    اشرف موسوی (1373) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “طراحی گرافیک بخش نشانه و علائم” که عمدتاً با روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است، در فصل‏های مختلف به   انواع نشانه و علائم، عوامل مؤثر بر نشانه، طراحی نشانه، چگونگی تبدیل ایده به تصویر و کاربردهای مختلف آن اشاره کرده است و نتیجه این پژوهش  ایجاد نوعی هماهنگی و برنامه‏ ریزی در صرف وقت، انرژی و استفاده از تجربه و خلاقیت در طراحی می‏باشد.

 

داریوش جعفری (1384) در پایان نامه کارشناسی با عنوان “بررسی نشانه مراکز فرهنگی هنری شهرداری تهران ” که عمدتأ به روش کتابخانه‏ای و میدانی انجام شد و شامل7 فصل می‏باشد، در فصول اول تا سوم به بررسی هنر گرافیک، آشنایی با انواع نشانه پرداخته است و در فصل چهارم، به بررسی طبقه بندی نشانه‏ها از جنبه‏ه ای مختلف می‏پردازد. در 3 فصل آخر نشانه‏های مراکز شهرداری تهران تک تک توضیح مختصری داده شده‏اند و در نهایت، با توجه به نقوشی که بیشتر در این آرم‏ها استفاده شد، پیشنهادهایی را در زمینه طراحی ارائه داده است.

 

    محسن عباسی سرچشمه (1388) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “کاربرد رنگ در آرم” که با هدف بررسی قابلیت و مفاهیم رنگ و ترکیبات رنگی در آرم به روش کتابخانه‏ای و مشاهده‏ای انجام شده است، نقش رنگ را در طراحی آرم، علاوه بر فرم و فیگور بسیار مهم و دارای توانمندی‌ و قدرت نفوذ و بیانی خاص می‏داند که در بسیاری از موارد دارای معانی سمبلیک یا تداعی‌ کننده احساسی است و در حساسیت بخشیدن به جهت تقویت، تأثیرگذاری، تأییدکردن و بهره‌گیری مؤثر در آرم را تاکید می‏کند که می‌توان با مخاطب ارتباط بهتری  برقرار کرد و پیام مورد نظر را با سهولت بیشتری منتقل نمود.

 

    عبدالرضا اثنی عشری (1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان “خلاقیت در طراحی نشانه ” که عمدتاً به روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است و شامل 5 فصل می‏باشد ، در هر فصل به اهمیت و حضور خلاقیت از طریق بالا بردن خلاقیت ذهنی و اجرایی ، مطالعه نشانه در حوزه نشانه شناسی ، گرافیک، ، ارتباطات و ارزیابی پرداخته است تا در این میان بتواند راهکارهایی برای طراحی نشانه و پرورش خلاقیت ارائه دهد.

 

    داریوش کاظم پور ( 1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان”بررسی راهکارهای خلق نشانه از ایده تا اجرا” که از روش کتابخانه‏ای به همراه مصاحبه با صاحبنظران این علم انجام شده است، خلاقیت را در طراحی نشانه، به عنوان یکی از شاخصه‏های اصلی گرافیک ، اکتسابی و قابل یادگیری می‏داند و راهکارهایی برای خلق ایده‏های بصری در طراحی نشانه ارائه داده است که بخش‏هایی مربوط به اطلاعات مورد نیاز برای طراحی یک نشانه، برنامه‏های تبلیغاتی استفاده از آن و نوشتن یک خلاصه طرح کلی برای نشانه را شامل می‏شود.

 

    سیده اکرم دلیرصفت لیمودهی(1389) در پایان نامه کارشناسی با عنوان”بررسی نشانه‏های شبکه‏های تلویزیونی” که عمدتاً به روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه‏ای و میدانی انجام شده است شامل 2 فصل می‏باشد، در فصل اول آشنایی با انواع نشانه و در فصل دوم نمونه‏های تصویری نشانه شبکه‏های تلویزیونی جهانی را ارائه و بررسی کرده است و ویژگی‏هایی هم چون رنگ، کیفیت تصاویر، متحرک بودن، پس زمینه رنگی متفاوت و… را برای سازگاری نشانه با اهداف شبکه مورد نظر حایز اهمیت می‏داند.

 

1-10 چگونگی انجام پروژه عملی

 

    در این پروژه سعی شد بین کار نظری و عملی ارتباط برقرار گردد. از این رو ، بعد از تحقیقات بخش

 

نظری و بررسی بصری بر روی نمونه آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل که از طریق پرسشنامه صورت گرفت و نتایج بدست آمده از آن ،کار عملی این پروژه، طراحی آرم برای چند شرکت هواپیمایی داخلی اجرا و در نهایت با نظر استاد گرانقدر جناب آقای دکترکامران افشار مهاجر از بین آرم‏های طراحی شده، این تعداد آرم تأیید شد.

 

    برای طراحی آرم، اتودهای اولیه به رنگ سیاه روی زمینه سفید صورت گرفت و این مسئله هم شامل اتودهای رایانه‏ای و هم اتودهای دستی روی کاغذ می‏باشد زیرا بدون در نظر گرفتن عامل رنگ،  فرم‏ها را بهتر می‏توان تشخیص داد و در مورد آن‏ها قضاوت صحیحی داشت. علاوه بر این، تمام آرم‏های رنگی، گاهی امکان کاربرد تک رنگ هم دارند (مثلاً کاربرد آن‏ها در مُهر) که در این حالت اگر سیاه و سفید آرم جا افتاده و موزون و کامل باشد، در کاربرد تک رنگ، مشکلی ایجاد نمی‏شود. بدین ترتیب، پس از جا افتادن و کامل شدن فرم آرم، سپس برای رنگ‏گذاری و دستیابی به نسخه رنگی با توجه به نتایج به دست آمده از تحلیل رنگ بر روی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی بین‏الملل برای هر آرم چند نمونه رنگی زده شد که در نهایت یک نمونه رنگی آن توسط استاد انتخاب گردید.

 

    برای طراحی، شخصیت بصری آرم با توجه به موضوع آن و ارائه خدمات شرکت‏های هواپیمایی در نظر گرفته شد و در طراحی به ساده و موجز بودن آرم توجه شد تا به سادگی در حافظه‏ها ثبت شود چرا که شکل آرم تا حدی که به پیام اصلی صدمه نزند باید ساده و ساده‏تر شود،  و در حد امکان از  تنوع  عناصر تشکیل دهنده آرم باید پرهیز کرد.

 

    وحدت و یکپارچگی و  هماهنگی بصری  بین اجزاء تشکیل دهنده آرم ، چه خط و چه  سطح  در نظر گرفته شد . سطوح مثبت نسبت به  سطوح  منفی غالب‏تر در نظر گرفته شد و اندازه خطوط  برای  تمام کاربردها رعایت شد تا در زمانی که آرم کوچک می شود طرح صدمه‏ای نبیند.

 

    خلاقیت و ابداع نیز که از ضروریات تمام حوزهای هنری می‏باشد و در طراحی آرم اهمیّتی ویژه دارد، در نظر گرفته شد تا آرم‏ها نو و بدیع به نظر برسد و شباهتی به آرم‏های دیگر نداشته باشند و مخاطب نیز بتواند آثار خلاقیت را در آن‏ها تشخیص دهد .

 

    در نهایت، با توجه به تمام نکاتی که در طراحی آرم باید رعایت شود و شامل ویژگی کلی آرم‏های شرکت‏های هواپیمایی که تداعی کننده آرامش، امنیت پرواز و اعتماد باشد این آرم‏ها طراحی گردید.

هنر قرن بیستم، هنری است که گستردگی کنونی اش را مدیون هنرمندانی ساختار شکن و با جسارت و همچنین پیشرفت  لحظه ای تکنولوژی در زمینه های مختلف است. تکنولوژی ای که پیشرفت خود را بی دریغ در کفه ی اخلاص قرار داده و هنرمندان قشری هستند که یکی از بیشترین بهره ها را از این مقوله برده اند. چگونگی ورود این رسانه ها به دنیای هنر و برخورد های آغازین هنرمندان با این رسانه ها به مثابه ابزار بیان هنری، یکی از مقاطع پر فراز و نشیب و همچنین متنوع تاریخ هنر معاصر است.

 

2-1 تاریخچه ی آغاز به کارگیری رسانه های نوین به مثابه ابزار بیان هنری

 

رسانه های نوین مشخصه ی تمام نمای هنر قرن بیستم، در چگونگی تحولات در تغیر زبان بیان و ابزار بیان است. هنر قرن بیستم تمایز خود را در ابداع هنرمندان در استفاده از ابزار های متفاوت بدست آورد.

 

ابتدا هنرمندانی چون ژرژ براک[6] و پیکاسو در اوایل قرن بیستم با بهره گرفتن از اشیای آماده بر روی بوم، آثار خلق شده بر روی بوم را فرا تر از نقاشی دو بعدی با رنگ و مدیوم ها ی متداول گسترش داداند. همین امرباعث تحولات و راه گشای دید نوینی در برخورد با اثر هنری با

 ابزار های جدید و غیر معمول که تا آن زمان تجربه شده بود، شد. در این اثنا سبک های انتزاعی، سوررئالیسم، مفهوم گرایی و… بوجود آمد که همگی به نوعی نقاشی به شکل سنتی را دچار دگرگونی می کرد.

 

در این زمان تغیر بیان، هنرمند را به سمت تغیر ابزار بیان نیز سوق داد و هنرمند دیگر در صدد بازنمایی طبیعت و عین گرایی ( به هر شکل و سبکی ) نبود واین گونه بود که هنرمند تعریف و بیان شخصی خود را در خلق آثارش مد نظر قرار داد. هنرمند به دنبال مدیوم ها و وسایلی برای خلق اثرش بود که زندگی او را بیشتر می نمایاند. هنرمند در تلاش برای بازنمایی واقعیت زندگی اش در همان زمان بود و در راه رسیدن به این هدف اشیای حاضر آماده[7]، تیکه هایی از ابزارهای روزمره و در کل اشیا و موادی که انسان در طول زندگی اش، حتی در طول یک شبانه روز از زندگی اش با آنها سر و کار داشت، بیشترین بار معنایی را برای هنرمند به ارمغان می آورد و نزدیکترین جلوه از تصویری که هنرمند قصد بیانش را داشت به او عرضه می داشت.

 

رفته رفته گسترش و پیشرفت فناوری و تکنولوژی، این دستاوردها را نیز به گوشه ای از روزمره ی انسان ها تبدیل کرد و تکنولوژی، بهترین و آشنا ترین و آسان ترین و در دسترس ترین راه برای ارائه ی بیان شخصی هنرمند شد. چرا که همانطور که علم و تکنولوژی حاصل از آن ارتقا میافت، خلاء ایجاد شده در ارتباطات انسان ها نیز از او پیشی می گرفت و در نتیجه تکنولوژی و دستاورد هایش مونس و یار بی دریغ انسان ها می شد. عکس، فیلم، روزنامه، تابلو های تبلیغاتی الکترونیکی و … اشیایی بودند که راه ارتباط با مخاطب را به بهترین نحو در ذات خود داشتند و سهم بزرگی را در زندگی انسان این عصر به خود اختصاص داه بودند.

 

 هنرمند که به عنوان یک شهروند نیز دستخوش این پیشرفت ها بود و نیز به خوبی تاثیرات و جایگاه تکنولوژی را در زندگی اش درک می کرد، ابزار جدیدی را در دست خود می دید. در واقع گستردگی دید هنرمند از تحول صورت گرفته در انتقال از عینیت به سمت بیان شخصی هنرمند، دست او را در انتخاب ابزارش چنان باز می کرد، که هنرمند می توانست دنیایی از رسانه ها را به عنوان ابزارش  برگزیند و از این رو ابزار هایی که در دست هنرمند قرار گرفت، ابزار هایی آشنا، روزمره و آمیخته با روح زمان هم خودش و هم مخاطبش بود و هنرمند هر وسیله ای را از منظر خود بکار می گرفت و به بیان دیگر، پیشرفت تکنولوژی و فناوری روز دنیا، پیشرفت ابزار بیان هنرمند تلقی می شد.

:

 

     مهر در پستوی خانه های گلی در میان بافته های زنان طبیعت نشین و در میان نجواهای پرمحبت ونوس ها و لالایی های مادرانه قرن هاست که حضور یافته است. ناگفته آشکار است آن چه این چنین ما را در خود گرفتار کرده که هر چه یافته ایم بی ستایشی و مهری انسان را کمال نمی دهد و گوهری در وجود انسانی نهاده شده که میل به شیفتگی و شیدایی دارد.

 

     مهر و نقش رنگ به رنگش در همه دوران ها و در همه عصرها به شکل های متفاوت رخ نموده است که این میل به عشق انسان های خالقشان را در همه لایه ها نشان داده است. شیدایی انسان ها همیشه وجود داشته و هر کسی ستایشگر و دل باخته ی چیزی یا شیء ،رنگی ، خلقی، انسانی و بازتابی شده است.

 

     در ایران باستان نیز مردمان این مهم را در خود داشته و پرورانده اند که این میل با پیدایش آیین مهر و مهرپرستی بنیانی گرفته و در سرتاسر دنیای باستان ریشه دواند، چرا که در بین همه انسان ها شوریدگی مشترک بوده است و به همین دلیل این آیین در همه تمدن ها و فرهنگ ها رسوخ کرد و ایران باستان به عنوان منشاء و موطن این آیین خود بیشتر از هر فرهنگی آن را مورد استفاده قرار داد و درهمه زندگی مردمش در معماری ها، بافته ها ،اسطوره ها و قصه ها.آداب سنن رسوخ کرد، ردپای نفوذ این تفکر و نگرش را در همه هنرها نیزمی توان دید که دراین پژوهش از بین خیل بسیارهنرهای ایرانی ، نگارگری و فرش به عنوان دو وادی ای که خواه ناخواه با ذهن طراح و بافنده شان شکل گرفته اند مورد بررسی قرار داده شده است. هنرمندان خالق این آثار بر اساس شرایط زمانی در عصرهای طلایی خویش، شاهکارهایی را خلق کرده اند، که در این پژوهش، فرش قاجاری بخاطر فراوانی نمونه بافته ها و فرش ها و نگارگری صفویه برای برخورداری از بهترین شاهکارهای نگارگری با هم قیاس و تطبیق داده شده اند و همچنین در این پژوهش ازنظریات متفکر و فیلسوف ایرانی شیخ شهاب الدین سهروردی بهره گرفته شده است چرا که از طرفی در بر دارنده فرهنگ و اسطوره و آیین های باستانی و آیین مهر در ابعاد و سطوح مختلف است که هر انسانی را به مقتضای دریافت خویش در این دغدغه همیشگی آگاهی می دهد.و همچنین درتحلیل و زیبایی شناختی نقوش و تفکر خالق نقوش این هنرها و تاثیرپذیری آن ها مورد رجوع، قرارگرفته است.

 

     نقش و رنگ هنرمندان چه به صورت بداهه و عامی توسط هنرمندان بدوی شکل گرفته شده باشد چه از ذهن طراحان مکتب دیده درباری، ریشه درقلب و ذهن طراحان داشته و نشان می دهد که گمشده ی انسان در همه دوران ها چطور در همه زندگی شان تافته و بافته می شده است.

 

 گر برکنم دل از تو و بردارم از تو مهر

 

  این مهر بر که افکنم این دل کجا برم

 

    همان طور که حافظ شیرازی بیان می دارد نیاز انسان به مهر ورزیدن با تجلیات گوناگون انسانی و طبیعت و…همراه بوده است؛ چه ازلی و

 چه مجازی، چه خورشید باشد چه معشوقه ای طره برپیشان…

 

  مرا مهر سیه چشمان ز سربیرون نخواهد شد    

 

  قضای آسمان این است و دگرگون نخواهد شد

 

     حال با دیدن این نقوش مهری پر مهر در این هنرها برآنیم تا چشم اندازی از آنچه همیشه همگان درطلبش بوده اند و پیوند این نقوش و داستان پردازانشان را در دورانی درخشان بررسی کنیم.

 

این همه نقش نگارین که نمود….

 

2-1 عنوان:

 

بررسی تطبیقی نماد های مهر در نگارگری دوره صفویه با فر ش های کلاسیک دوره قاجار

 

3-1 بیان مسئله:

 

     در آغاز با بررسی دو هنر اصیل ایرانی و وجود شباهت نقوش آن ها این مهم به نظر آمد که بین این دو وادی هنر ارتباطی وجود دارد و مشترکات بسیاری از نظر فرمی و مفهومی با یکدیگر دارند که ریشه یابی لایه های زیرین پیوند آن ها به عنوان فاخرترین هنرهای ایرانی در این پژوهش مسأله قرار گرفته است و به دلیل توجه هنرمندان در همه ادوار به مفهوم عشق از این باب به بررسی آن ها پرداخته شده است.

 

4-1فرضیات پژوهش:

 

1.نماد های مهر ریشه گرفته از نقوش نگاره ها است (اولین بار در نگاره ها استفاده شده است.)

 

2.نماد های مهر در دوره قاجار وارد نقوش فرش شده است.

 

3.طراحان فرش و نگارگران پیوند عمیق با هم داشته یا هر دو یكی بوده اند.

 

4.نمادهای مهر و آیین های كهن ایران در هنر فرش و نگارگری تأثیر بسیار داشته است.

 

5.عشق از مضامین اصلی هنر فرش و نگارگری بوده است.

 

6.روایت ها و اسطوره های كهن ایران باستان به صورت نقوش در این هنرها رخ نموده اند.

 

7.بیش از نیمی از نمادهای مهر نمادهایی زنانه مؤنث هستند.

 

8.طرح و نقش در بافته های قاجار از نگارگری صفویه تأثیر گرفته است.

 

5- 1پیشینه پژوهش:

 

بررسی طرح و نقش در بافته های صفویه، سمیه ابراهیمی، کارشناسی ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر

 

بررسی نماد عشق در نگاره های مکتب اصفهان، کمند آشتیانی، کارشناسی ارشد نقاشی، دانشگاه هنر.

 

6-1 سوال های پژوهشی:

 

1- نماد های مهر چه ارتباطی بین نگاره ها با فرش های ایجاد کرده اند؟

 

2- آیین های ایران باستان در هنر فرش و نگارگری چه تأثیری داشتند؟

 

3- اندیشه های پیش از اسلام در هنر پس از اسلام چگونه رخ نموده اند؟

 

4- آیا مهر در هنر نگارگری و فرش پیوند برقرار كرده است؟

 

5- چه نقوشی را به عنوان نماد مهر در فرش و نگاره ها می توان استنباط کرد؟

 

7-1 اهداف پژوهش و ضرورت:

 

     شناخت نمادهای مهر و تأثیر پذیری هنرهای مورد بررسی از مفهوم عشق و مهر چه به صورت روایت قصه های با مضامین عاشقانه، چه به صورت انتزاعی، و رسیدن به ارتباط بین طراحان فرش و نگارگران صفویه و قاجار كه از دوره های اوج و شكوفایی این هنرها محسوب می شوند. بررسی ارتباط بین ریشه های مذهبی و دینی با این هنرها خصوصاً ریشه های دینی تمدن ایران باستان و تجلی جهان علوی و عشق الهی.

 

 

 

ضرورت:

 

     امید است كه تحقیق پیش رو با شفاف كردن لایه های دیگر از این هنرها بر گیرایی آن ها بیافزاید و شاید راهی باشد كه هنر معاصر و هنرمندان معاصر با آگاهی به ریشه های این هنرهای فاخر، بتوانند با برقراری ارتباط با اندیشه های طراحان آن ها، هنری اصیل تر را بر پایه ی تمدن و فرهنگ ایرانی به تصویر بكشند.

ایست برای صورتبندی روش شناسی این پژوهش در فصل سوم.

 

فصل سوم با عنوان روش شناسی به معرفی و تحلیل مقولات مختلف روایی که کارکرد فراداستانی و به طبع آن متادراماتیک دارند، می پردازد. در این فصل سعی شده ابتدا عناصر مشترک درام و روایت معرفی گردیده و سپس وجوه فراداستانی و فرادراماتیک آن بیان گردد.

 

درادامه در فصل چهارم با عنوان بررسی یافته‌های پژوهش به تحلیل نمایشنامه های بهرام بیضایی براساس مباحث نظری ارائه شده در فصل های دوم و سوم پرداخته شده است.  نمایشنامه‌هایی که برای این امر انتخاب شده عبارتند از مرگ یزد گرد، شب هزار و یکم و پرده خانه، که در هر سه، خطوط فراداستانی و متادراماتیک به وضوح قابل مشاهده است. ترتیب تحلیل براساس تاریخ انتشار نمایشنامه‌ها است تا امکان آگاهی از نحوه تکوین این تکنیک در این منتخب از آثار بیضایی برای خواننده علاقه‌مند میسر شود.

 

در نهایت فصل پنجم با عنوان جمع‌بندی نتیجه‌گیری، چنانکه از عنوان آن بر می‌آید سریع بر مباحث ارائه شده و تحلیل یافته‌های پژوهش دارد و همچنین به ارزیابی روش‌شناسی خاص آن (کاربست روایت شناسی در تحلیل متون دراماتیک) می پردازد.

 

1-1:  فرضیه و سئوالات اساسی

 

 

 

دانش روایت ‌شناسی اندوخته نظری قابل توجهی برای تحلیل متون روایی فراهم کرده است. در این پژوهش سعی بر این است که نشان داده شود با توجه به عناصر و مقولات ساختاری مشترک میان روایت و درام می توان از اندوخته‌ی نظری دانش روایت شناسی برای تحلیل متون نمایشی نیز بهره برداری کرد. حوزه نظری انتخاب شده در این رابطه مقولات متادرام در تئاتر و فراروایت در داستان است. بنابراین در صدد آنیم که نشان دهیم می‌توان با بهره از ملاحظات روایت شناسی موجود در مقوله فراداستان راهی جدید برای تحلیل مقوله متادرام در تئاتر گشود.

 

اگر مطالب بیان شده را به عنوان دستور کار یا فرضیه  این پژوهش در نظر بگیریم، مهم‌ترین سئوالاتی که این تحقیق در تلاش برای پاسخ به آنها به نگارش درآمده به قرار زیر است:

 

1.متادرام با چه تمهیدات روایی در متون نمایشی جلوه گر و متمایز می‌شود؟

 

2. تمهیدات خود ارجاع در آثار نمایشی متادراماتیک در چه ارتباطی با دو پاردایم فکری غالب در ادبیات و سایر هنرها در دوران معاصر، یعنی مدرنیسم و پست مدرنیسم، قرار می‌گیرند؟

 

2. نمایش نامه‌های تحلیل شده از بهرام بیضایی که رویکرد متادرام در آنها مشهود است از چه تمهیداتی بهره برده‌اند؟ و نیز در چارچوب تعریفی که از مدرنیسم و پست مدرنیسم ادبی وجود دارد، این آثار بیشتر به کدام دسته گرایش دارد؟

 1-2: اهداف تحقیق

 

مهمترین هدف این پژوهش پاسخ به سئوالاتی است که در بالا ذکر شد و سر لوحه تدوین و نگارش این تحقیق قرار دارد. اما هدف دیگر آن که امیدواریم به طور ضمنی به آن دست یافته شود نشان دادن امکان بهره‌گیری از دیگر عرصه‌های نظری در تحلیل مقولات نظری تئاتر است که طبیعتا می‌تواند به طور متقابل، به غنی شدن حوزه نظری تئاتر و نیز حوزه‌های مورد استفاده و نیز دانش پژوهشگران و دست اندرکاران این حوزه ها، منجر شود. این موضوع در فصل سوم بررسی شده است.

 

1-2: پیشینه تحقیق (آثار و مقالات)

 

چنانکه گفته شد به طور کلی آثار نظری چندانی در رابطه با مقوله متادرام، و فرا داستان، تالیف یا ترجمه نشده است. فهرست آثار داخلی چاپ شده در ارتباط با این مقولات در بخش منابع با مشخصات جامع کتابشناسی آمده است. از میان آثار و مقالات دانشگاهی منتشر شده در این رابطه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

• احمدی سعدی، راضیه. پاییز 80 (آیرونی و بازتاب آن در گزیده‌ای از نمایش نامه‌های معاصر، دانشگاه تربیت مدرس)(دانشکده هنر)

این پایان نامه به تحلیل نقش آیرونی در ایجاد فاصله گذاری (که نقش عمده ای در شکل گیری متادرام دارد) در درام می‌پردازد. نقیضه پردازی آفرینش در یک قالب، شیوه و سبک ادبی است به طوریکه با تغییر دادن برخی از فاکتورهای موجود در آن قالب یا شیوه، در ضمن بهره‌مندی از آن، رویکردی انتقادی را نیز نسبت با آن قالب سبب می‌شود.