موضوع
1-1- بیان مسأله
مرور مختصر طرحهای توسعة شهری نشاندهنده وجود برخورد متمركز و آمرانه در تهیه، تصویب و اجرای آنهاست. این اندیشه كه دولت یا نهادهای دولتی و نیمه دولتی، مسئول همه كارهاست، منجر به كاهش مسؤلیتپذیری مردم، بیتحركی و در بسیاری موارد باعث ناامیدی شهروندان شده است، بطوریکه کوچکترین نقشی در فرایند تهیه طرحها ندارند. این در حالی است که گروهی از متفکرین بر این باورند که با افزایش مبادلات اجتماعی و تعدد وابستگیهای گروهی در یک جامعه تفكیک یافته، زمینه شكلگیری عواطف مثبت و در نتیجه احساس تعهد و اعتماد فراهم میگردد. امروزه عقیده بر اینست كه بدون مشاركت دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی، سازمانهای غیردولتی و محلی، توسعه همه جانبه تحقق پیدا نمیكند، لذا با کاهش نقش دولت، دولت نقشی تسهیلگر به عهده میگیرد که تا حد امكان زمینه را برای رشد تشكلهای مردمی فراهم سازد. اجرای این رویکرد به توسعه، نیازمند جایگاه و مدلی اجرائی است که میتوان آن را در قالب برنامه ریزی اجتماع- محور صورتبندی نمود که در تلفیق با ادبیات متأخر توسعه در بافتهای درونی، تجدید حیات شهری با عنوان رهیافت تجدید حیات شهری اجتماع- محور، بازشناسی میشود. این رهیافت، در تلاش است با اتخاذ سیاستهایی ویژه، نه تنها با همراهی و مشارکت جامعه محلی، انجمنها، بنگاهها و سازمانهای اجتماعی محلی ساکن در منطقه، برنامهای مناسب را ارائه دهد، بلکه بستر را نیز برای اجرایی شدن آنها فراهم سازد. این امر می تواند با تقویت اقتصاد محلی، ارتقای فرهنگ جامعه محلی، بالا بردن کیفیت زندگی محلی و … همراه باشد.
ایران همواره با مشکل عدم مشارکت اجتماعی روبرو بوده است. از سوی دیگر تحقیقات نشان میدهد “سازمان محلهای”، شرایط برنامه ریزی اجتماع محور را تأمین میكند، لذا بهترین مکان برای کاربست این رهیافت، روستا- شهرها یا دهکدههای شهری است که در طول زمان در حوزههای شهری قرار گرفته و عمدتاً روحیه زندگی اجتماعی را حفظ کرده و عموماً با ویژگیهای اجتماعی و محلی خود شناخته میشوند؛ نظیر رستم آباد، امامزاده قاسم، اوین و …. آنچه که بیش از هرچیز در این محلات به چشم میخورد، طبیعت پیاده و مقیاس انسانی آنها است که بستر حفظ روابط اجتماعی، سرمایهها و انسجام اجتماعی را فراهم آورده است. از این رو برنامه ریزی در چنین مکانهایی بیش از هر چیز
نیازمند توجه به چنین ارزشهایی است که تجدید حیات اجتماع-محور آن را در راس اهداف خود قرار داده است.
2-1- ضرورت و اهمیت مسأله
تحقیقات در ایران، نشاندهنده وجود لختی، اینرسی و بیانگیزگی مردم در مشاركت اجتماعی است. مردم هیچ انگیزهای از خود برای اجرای طرحهای پیشنهادی دولت نشان نمیدهند. دولت همواره میبایست ابزاری برای اجرای اجباری برنامه هایش در دست بگیرد. این موارد نشان دهنده3 مشکل است؛ یا اعتماد به دولت وجود ندارد، یا مردم به دلیل مطلع نبودن و در جریان قرار نداشتن امور، تمایلی به مشارکت از خود نشان نمی دهند و یا طرحها اساساً برای این مردم و مناسب حال آنها تهیه نشده است. چاره هر سه مشکل، حضور پر رنگ مردم به طور مستقیم و یا غیرمستقیم(ترجیحاً مستقیم) در کلیه مراحل برنامه ریزی از شناخت مشکل و مسأله تا اجرای آن است. این مهم را میتوان در رهیافت تجدید حیات اجتماع-محور دنبال نمود.
از طرفی قرارگرفتن اجباری روستاها در دل شهرهای رشد یافته، محلاتی را بوجود آورده است که میتوان نام روستاشهر یا دهکده شهری را به آنها اطلاق کرد. خصوصیات عمده این اجتماعات محلی، همبستگی و انسجام بالای اجتماعی، شکل ارگانیک و کیفیت بالا از لحاظ زیستمحیطی است. چنین شرایطی، مطلوبِ محلات مسکونی میباشد که در مواجهه با شهر و هجوم فرهنگ شهری، در حال نابودیست. همچنین حضور اجتماعی با ویژگیهای نامبرده، وجود شرایط را برای بکارگیری رهیافت تجدید حیات شهری اجتماع-محور گوشزد می کند.
3-1- اهداف پژوهش
هدف از پژوهش حاضر را میتوان به صورت زیر لیست نمود:
– مطالعه و دستیابی به راهبردی که بتوان از طریق آن برنامهای پاسخده برای ارتقای سطح زندگی و کیفیت محیطی دهکدههای شهری تهیه نمود.
– تجربه ای از شیوه بهره گیری از پتانسیل حضور اجتماعات محلی و ایجاد رضایت آنان در زندگی در محلهی خود.
– تجربه ای از شیوه ایجاد تحرک و پویایی در اجتماعات محلی.
– پیشنهاد نمونه ای درراستای هرچه اجراییتر ساختن طرحهای شهری.
– معرفی نمونه ای از شیوه برنامه ریزی پایین به بالا.
4-1- سوالات پژوهش
– برنامه ریزی اجتماع- محور و تجدید حیات اجتماع- محور چیست و چگونه می توان از آن در برنامه ریزی دهکده های شهری استفاده نمود؟
– چه عواملی در برنامه ریزی سبب تقویت اجتماع محلهای شده است و بستر تجدید حیات شهری پایین به بالا را فراهم میآورد؟
– چگونه میتوان با کمک جامعه منسجم محلی و بکارگیری قدرت آنها، بستر تجدید حیات دهکده های شهری نظیر محله ده ونک را فراهم نمود؟
5-1- ساختار پژوهش
مراحل کلی انجام کار در این پایان نامه شامل شش مرحله میباشد که به ترتیب عبارتند از: توصیف در سطح کلی- تحلیل در سطح کلی- جمعبندی و ایجاد چارچوبی برای بکارگیری رهیافتهای مرتبط با محوریت جامعه محلی منسجم در نمونه موردی- توصیف در سطح نمونه موردی- تحلیل در سطح نمونه موردی- تجویز در سطح نمونه موردی. نمودار 1-1، ساختار پژوهش را به تفصیل نشان میدهد.
6-1- روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش، کمی از نوع همبستگی میباشد. ابتدا پس از مرور ادبیات نظری و عملی مرتبط با موضوع، چارچوبی مفهومی از معیارها و شاخص ها برای ورود به نمونه موردی تدوین گردید. در طول بررسی نمونه موردی و تحلیل آن، تمامی شاخص ها که از نظر ماهیت، به دو دسته کمی و کیفی تقسیم میشوند، از طریق نرم افزار SPSS، کمیسازی شده و همبستگی آنها نسبت به هم و نسبت به کل(تجدید حیات اجتماع-محور محله دهونک)، تعیین گردید. به منظور گردآوری اطلاعات از روش کتابخانهای و میدانی استفاده شد. اقداماتی که در روش میدانی صورت پذیرفت شامل مصاحبهها، مشاهدهها و پرکردن پرسشنامه بوده است. برای تکمیل پرسشنامه، به دلیل زیاد بودن جامعه آماری (30800نفر)، نمونهای 264نفره از ساکنین دهونک انتخاب شد. همچنین به دلیل ناهمگن بودن محله به لحاظ اجتماعی-اقتصادی، اجتماع محلی، به 3 خوشه تقسیم گشت پرسشنامه ها بر اساس سهم جامعه ساکن در هر خوشه، بین آنها تقسیم گردید. شیوه توزیع پرسشنامه و انتخاب پرسش شوندگان از درون هر نیز، تصادفی ساده بوده است.
فرم در حال بارگذاری ...