وبلاگ

حماسه یکی از انواع ادبی و در اصطلاح روایتی است داستانی از تاریخ تخیلی یک ملت که با قهرمانی­ها و اعمال و حوادث خارق­العاده درمی­آمیزد. در حماسه رویدادهای غیر طبیعی و خلاف عادت فراوان دیده می­ شود و همین رویدادهاست که می ­تواند آرمان­ها و آرزوهای بزرگ ملتی را در زمینه ­های مذهبی، اخلاقی و نظام اجتماعی نشان دهد و عقاید کلی آن ملت را درباره مسایل اصلی انسانی مانند آفرینش، زندگی، مرگ و جز آن بیان کند.

 

شاعران سبک خراسانی در اشعار خویش که غالبا”مدح و ستایش پادشاهان بوده است از عناصر حماسی استفاده کرده ­اند. بیشترین عناصر حماسی که در قصاید این سبک به کار برده شده ­اند شخصیت­های حماسی، واژگان و ابزارهای جنگی است. تحلیل و بررسی میزان حضور این عناصر در شعر همه­ی شاعران کاری بس دشوار است.

 

در این پژوهش سعی خواهیم کرد تا با بررسی مجموعه ­ای از قصاید شاعران شاخص سبک خراسانی به بررسی و تحلیل این عناصر بپردازیم. آنچه در این پژوهش مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت؛ شخصیت­های حماسی، اساطیری، دینی، تاریخی، ابزارهای جنگی، واژگان حماسی و … در قصاید رودکی، عنصری، فرخی سیستانی و منوچهری دامغانی است و منابعی که نگارنده در آوردن شواهد از آن­ها استفاده کرده است؛ دیوان رودکی به تصحیح سعید نفیسی و دیوان­های منوچهری دامغانی، فرخی سیستانی و عنصری به کوشش دکتر محمد دبیر سیاقی است.

 

اعدادی که زیر ابیات آمده، از چپ به راست بیانگرشماره ی صفحه و شماره­ بیت است وعلامت های اختصاری، اولین حرف از فامیلی شاعران می باشد بدین ترتیب که منظور ازف: فرخی، ر: رودکی، ع:عنصری، م: منوچهری است.

 

 

 

 

 

این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است که به ترتیب عبارتند از:

 

فصل اول: حماسه و سبک خراسانی

 

در این فصل به تعریف حماسه، انواع حماسه و تاریخچه­ی آن و نیز سبک خراسانی و توضیح درباره شاعران شاخص این سبک پرداخته شده

 است.

 

فصل دوم: شخصیت­های اساطیری، حماسی، دینی و تاریخی

 

در این فصل به تحلیل و بررسی شخصیت­های حماسی و اساطیری، دینی و تاریخی پرداخته شده است.

 

فصل سوم: ابزارهای جنگی و واژگان حماسی در قصاید سبک خراسانی

 

در این فصل عناصر حماسی از قبیل ابزارهای جنگی و واژگان حماسی بررسی و تحلیل شده است.

 

فصل چهارم: موجودات و لحن حماسی در قصاید سبک خراسانی

 

این فصل به بررسی موجودات حماسی که در شعر شاعران این دوره آمده است و قسمتی نیز به لحن حماسی موجود در ابیات این دوره پرداخته شده است.

 

فصل پنجم: نتیجه ­گیری و پیشنهاد

 

در این فصل نتیجه­ کلی از آنچه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته آورده شده و به پیشنهاد پژوهشی نگارنده نیز اشاره شده است.

 

 

 

پیشینه تحقیق

 

در مورد این موضوع به طور  اختصاصی کتابی نوشته نشده است اما به طور پراکنده مطالبی آمده است که به ذکر چند مورد اکتفا می­ شود:

 

رزمجو، حسین، 1381، قلمرو ادبیات حماسی ایرا ن، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران.

 

در این کتاب شعر حماسی یکی از جالب­ترین و ارزشمندترین انواع سخن منظوم به حساب آمده است. زیرا به منزله ی آیینه­ای است که تصویر بزرگی­ها و پایبندی اخلاقی ملت­ها را می­توان در آ ن مشاهده کرد.

 

شمیسا، سیروس، 1374، سبک­شناسی شعر، انتشارات فردوس، تهران.

 

نویسنده در این کتاب به دو محتوای اصلی شعر سبک خراسانی- شادی و حماسه- اشاره کرده است.

 

صفا، ذبیح­الله، 1363، حماسه­سرایی در ایران، امیرکبیر، تهران.

 

نویسنده، اواخر عهد سامانی را دوره به کمال رسیدن روایات حماسی می­داند او می­نویسد: «شعر فارسی در عهد سامانی در خراسان و دیگر نواحی مشرق ایران راه تکامل پیمود» (صفا، 1363: 19).

 

 

 

اهداف تحقیق

 

اهداف علمی: پژوهشگر در نظر دارد با انجام این کار تحقیقی مشخص سازد که شاعران سبک خراسانی در اشعار خویش از درون­مایه­ی حماسی استفاده کرده ­اند.

 

اهداف کاربردی: از این پژوهش در حوزه های سبک­شناسی و ادبیات حماسی می­توان استفاده کرد.

 

روش کار                                                                                                                                    روش کار در این پژوهش تحلیلی است. بدین صورت که پژوهشگر پس از مطالعه­ آثار منظوم و شاخص سبک خراسانی از مواردی که با موضوع در ارتباط بوده فیش­برداری کرده، پس فیش­ها را به صورت موضوعی طبقه ­بندی کرده، آنگاه با تحلیل فیش­ها پایان نامه ­ی خود را نوشته و در پایان نیز نتیجه ­گیری کرده است.