آتشباری یكی از اصلیترین عملیات معدنكاری برای جدا کردن سنگ از توده و خردایش آن تا حد قابل قبول است. و در اصل به کار بردن انرژی آزاد شده حاصل از انفجار مواد منفجره برای شکستن و جدا کردن آن از توده میباشد. لذا این عملیات نیازمند شناخت کامل همه پارامترهای موثر و طراحی بهینه میباشد که در نتیجه شرایط نامناسب زمین یا طراحی ضعیف، ممكن است باعث پیامد های نامطلوبی مثل پرتاب سنگ، لرزش زمین، لرزش هوا، عقب زدگی، ایجاد سر و صدا، تولید گرد و غبار وبر جای ماندن بلوكهای بزرگی نیازمند شكستن مجدد شود (شکل1-1).
شکل (1-1)حفاری مجدد قطعات بزرگ ناشی از آتشباری ناموفق (معدن چادرملو)
یک عملیات آتشباری خوب طراحی شده، عملیاتی است كه منجر به تولید سنگ خرد شدهای شود که ابعاد و توزیع دانه بندی آن مطابق با ابعاد و توزیع دانه بندی قابل بارگیری و باربری توسط تجهیزات موجود و قابل خردایش توسط كارخانه سنگشكنی باشد و نیاز به خرد كردن مجدد سنگ نباشد. از آنجایی كه میزان خردایش ناشی از آتشباری تأثیر مهمی بر فرایند دیگر عملیات معدنكاری از قبیل بارگیری، باربری، سنگشكنی و آسیا كنی دارد، انجام مطالعات جهت بهینهسازی خردایش اهمیت بسزایی دارد چرا که علاوه بر تأثیر مستقیم بر هزینه استخراج و فرآوری ماده معدنی، بر ایمنی این عملیات و كنترل پرتاب سنگ و دیوارهها نیز مؤثر است [1][2][3].
علیرغم توسعه روشهای مختلف در زمینه تعیین قابلیت انفجار تاكنون تلاش كمی جهت توسعه پارامترهای كمی و سیستماتیک مؤثر بر این قابلیت سنگ صورت گرفته است. مطالعات صورت گرفته در این زمینه كه گاهاً منجر به ارائه روابطی نیز شده است، قادر به بیان خصوصیت قابلیت آتشباری توده سنگ نیستند و هنوز رابطه یا سیستم طبقهبندی جامعی جهت پیشبینی این قابلیت توده سنگ ارائه نگردیده است. تلاشهایی نیز كه در این زمینه صورت گرفته، قابلیت كاربرد وسیع در عملیات آتشباری را ندارند. زیرا جهت عملیاتی كردن این سیستمهای طبقهبندی نیاز به بررسی یكسری از خصوصیات توده سنگ میباشد كه برآورد آن ها زمان زیادی را میطلبد. در حالی که در صنعت معدن کاری وقت و سرعت تولید بسیار حائز اهمیت است و این طراحی سیستم طبقهبندی توده سنگی را میطلبد كه به سرعت بتواند خصوصیات توده سنگ را در رابطه با قابلیت آتشباری آن توصیف كند. از طرفی نیز قابلیت ایجاد رابطه با پارامترهای طراحی و مواد منفجره را دارا باشد.
اهمیت وجود چنین سیستم طبقهبندی توده سنگی قابلیت كاربرد آن در پروژههای معدنی جهت طراحی بهینه طرح آتشباری برای رسیدن به توزیع اندازه مورد نظر ذرات حاصل از انفجار با حداقل مواد منفجره مصرفی میباشد. در صورت دستیابی به چنین طبقهبندی توده سنگی علاوه بر كاهش هزینه تولید مصالح معدنی دلخواه میتوان هزینه بارگیری، حملونقل، خردایش و فرآوری ماده معدنی را تا حد زیادی كاهش داد و در نتیجه قابلیت اقتصادی معدن را به شدت افزایش داد.
قابلیت انفجار توده سنگ ویژگی بسیار مهمی در طراحی آتشباری در معادن و فعالیتهای عمرانی میباشد که با سیستم توده سنگ،
سیستم انفجار و شرایط محیطی انفجار دارای ارتباط تنگاتنگ است (شکل1-2) و نتیجه آن خردایش توده سنگ به ابعاد و با توزیع دانه بندی مورد نیاز میباشد.
از آنجائیکه ویژگیهای مؤثر بر قابلیت انفجار و نتیجه آتشباری زیاد میباشد، محققان در تحقیقات خود بسته به وزن تاثیر، برخی از آن ها را مورد بررسی قرار دادهاند و تأثیر آن ها را از طریق روابطی استنباط کردهاند.
برخی از این دانشمندان قابلیت انفجار را با شاخصی ساده بیان نموده، برخی با یک طبقه بندی دارای پارامتر های متعدد و برخی دیگر با بهره گرفتن از روشهای هوشمند ارتباط آن ها را پیدا نمودهاند. در این فصل همه دیدگاهها و تحقیقات گذشته که در مورد قابلیت انفجار توده سنگ انجام گرفته مورد بررسی قرار میگیرد.
شکل (1-2)عوامل مؤثر بر قابلیت انفجار
1-2- سیستم توده سنگ
پارامترهای مربوط به طبیعت توده سنگ شامل ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی سنگ بکر و ناپیوستگیها، قوانین حاکم بر مقاومت و رفتار آن ها و شرایط محیطی مثل تنشها، بارهای دینامیکی و هیدرو سیستم میشود که به پارامتر های غیر قابل کنترل موثر بر انفجار نام برده میشود. از خصوصیات سنگ بکر میتوان به مقاومت تراکمی و کششی، وزن حجمی، مقاومت برشی، سختی، الاستیسیته، تغییر شکلپذیری، دوام و اندازه دانهها اشاره کرد. این خصوصیات مرتبط با بافت سنگ، پیوندهای داخلی، ترکیب و توزیع کانیهای تشکیل دهنده سنگ هستند. از خصوصیات ناپیوستگیها نیز میتوان به جهتداری، فاصلهداری، تداوم، بازشدگی، زبری، خصوصیات مواد پرکننده،… اشاره کرد. شکل(1-3)برخی از ویژگیهای توده سنگ موثر بر قابلیت انفجار را نشان میدهد.
شکل (1-3)ویژگیهای توده سنگ موثر بر قابلیت انفجار
ویژگیهای توده سنگ در عملیات آتشباری مهمترین و پیچیدهترین عواملی هستند که بر آن مؤثر بوده و لذا در هنگام شروع معدن کاری در معادن روباز و یا در پروژههای عمرانی و همچنین در هنگام برنامه ریزی و طراحی باید مد نظر قرار گیرد.[2]
به جز پارامترهای استاتیکی مؤثر بر قابلیت انفجار عوامل دیگری نیز وجود دارند که تأثیر بسزایی بر میزان خردایش، قابلیت انفجار و تأثیرات منفی انفجار دارند که از آن ها با عنوان پارامترهای دینامیکی مؤثر بر قابلیت انفجار نام برده میشود. این پارامترها شامل امواجی هستند که در اثر انفجار تولید شده و در سنگها انتشار مییابند. قدرت، سرعت و نحوه انتشار این امواج از جمله فاکتورهای مهم و تعیین کننده قابلیت انفجار بوده، لذا در این مطالعه سعی شده به امواج حاصل از انفجار، قوانین حاکم بر امواج، نحوه ایجاد و برداشت آن ها به طور اجمالی اشاره شود.
1-3- سیستم انفجار
به مجموعه مواد منفجره، روشهای انفجار و هندسه انفجار سیستم انفجار گفته میشود. پارامتر های این سیستم معمولاً قابل کنترل بوده و برای رسیدن به انفجار بهینه قابل تغییر میباشند لذا هرگاه سخن از طراحی انفجار و آتشباری است مقصود تغییر در این پارامترها بر اساس پارامتر های غیر قابل کنترل توده سنگ و شرایط انفجار تا رسیدن به نتیجه انفجار مطلوب است.
ماده منفجره ترکیبی شیمیایی و یا مخلوطی مکانیکی است که در اثر جرقه، ضربه، حرارت و یا شعله در مدت زمان کوتاهی تجزیه و مقدار بسیار زیادی گاز و حرارت تولید میکند. این مواد انرژی را به صورت ذخیره در خود نگه میدارند و آماده برای اجرای مقاصد نظامی و مهندسی میباشند. مواد منفجره به صورت جامد، مایع و یا مخلوط جامد و مایع وجود دارند. در یک انفجار، بیشتر مواد متشکله ماده منفجره، تغییر حالت داده و ضمن ایجاد موج ضربه، اکثراً به گاز تبدیل میشوند و در این فعل و انفعالات، مقدار زیادی حرارت تولید میشود که باعث انبساط گازها شده و به دیواره محیط اطراف فشار وارد میکند.
فرم در حال بارگذاری ...