وبلاگ

فصل و وصل از موضوعات مهم بلاغت است که به بررسی ارتباط بین جملات می پردازد. این موضوع در بلاغت قرآن دارای اهمیت بسیار می باشد، بطوری که فهم معنای جملات و تشخیص نوع پیوند میان آنها، و نیز تشخیص نقش حروف در برقراری این پیوند به این موضوع بستگی دارد، این موضوع به اعجاز بلاغی قرآن نیز مربوط می باشد، بطوری که یکی از موضوعاتی که در اعجاز بلاغی قرآن به آن اشاره شده است،موضوع فصل و وصل می باشد، که در بررسی نظم در بلاغت قرآن مورد توجه قرار می گیرد.

منظور از فصل و وصل در این پژوهش، ربط(پیوند) میان جملات است، که بر دو نوع می باشد:1-ربط با رابط لفظی 2-ربط بدون رابط. از جمله روابط لفظی در زبان عربی، واو عاطفه، واو استینافیه، واو حالیه، واو معیت، فاء عاطفه، فاء تفریع، فاء فصیحه، فاء استینافیه، فاء جواب شرط، ثم، حتی، لکن، ام، او، بل، لا، ادوات شرط، و اسم اشاره می باشد،که به دلیل نبود مجال بحث از تمامی آن ها در محدوده ی این تحقیق، به بیان برخی از آنها اکتفا گردید.  روابط لفظی، که دراین پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، شامل واو عاطفه ،واو استینافیه،فاء عاطفه، فاء تفریع، فاء فصیحه، فاء استینافیه،ثم، حتی،لکن، ام، واوحالیه و کذلک می باشد.ازانواع ربط بدون رابط لفظی که در این پژوهش به آن پرداخته می شود، مستأنفه ی بیانیه واعتراضیه می باشد. در فصل دوم به بیان این روابط در زبان عربی و معادل آن درزبان فارسی پرداخته می شود، سپس نمونه هایی از کاربرد هریک در قرآن ذکر می شود، ودر فصل سوم، انواع ربط در سوره ی طه بیان می شود، ودر پایان، ترجمه ی انواع ربط در این سوره، توسط مترجمین بررسی می شود.

در بررسی ترجمه، این نتیجه به دست می آید، که گاهی مترجم با توجه به سیاق کلام، به معنایی از رابط لفظی دست یافته است، که در کتب نحو وبلاغت و تفسیر به آن اشاره ای نشده است، اما با سیاق کلام متناسب به نظر می رسد و برزیبایی کلام می افزاید.این نکته در ترجمه ی فاء عاطفه در این سوره به دست می آید، با این توضیح که در مواردی، فاء عاطفه در معنای استدراک ترجمه شده است، واین در جایی است که ممکن است از کلام قبل، توهم اشتباهی به ذهن خطور کند، وخداوند، این پندار اشتباه را در جمله ی بعد برطرف نموده است، و بر سر جمله ای که برای این منظور به کار رفته است، فاء آورده شده است.بنا براین می توان گفت که گاهی این سیاق کلام است که ترجمه ی رابط لفظی را مشخص می کند.

سوره ی طه در این پژوهش به عنوان یکی از سور مکی قرآن انتخاب شده است تا با توجه به کوتاهی جملات در این سوره ها وایجاز به کار

 رفته در آن،بتوان نقش انواع ربط وکاربردآن را در این سوره بررسی کرد.

انتخاب ترجمه ی آقای مکارم شیرازی، در این پژ وهش از این جهت می باشد که این ترجمه نتیجه ی سال ها تلاش مفسر در زمینه ی تفسیر قرآن است، ومترجم بعد از اتمام نگارش تفسیر نمونه ، به ارائه ی این ترجمه اقدام نموده است. ترجمه ی گروهی،از این جهت انتخاب شده که  نخستین ترجمه ی گروهی قرآن است که به صورت گروهی، توسط جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه به رشته ی تحریر در آمده است، بنابراین انتظار می رود با دقت بیشتری نوشته شده باشد.

یکی از مشکلات این پژوهش اضطراب اصطلاح در کتب تفسیر واعراب القرآن است، که گاهی مفسرین بجای یک اصطلاح ،اصطلاح دیگری را به کار برده اند . از جمله بجای فاء فصیحه در تفاسیر، در اغلب موارد اصطلاح فاء تفریع بکار رفته است، در حالیکه از توضیحات مفسر ذیل کاربرد آن معلوم می شود که منظور او فاء فصیحه می باشد.

1-تبیین مسأله: فصل و وصل از موضوعات مهم بلاغت است، که به بررسی ارتباط جملات با یکدیگر می پردازد.فصل و وصل نزد علمای بلاغت، عطف و ترک آن معرفی شده است، در بررسی ارتباط بین جملات، این نتیجه به دست می آید، که پیوند میان جملات به عطف و ترک آن منحصر نمی شود، و این تعریف، تعریف جامعی نمی باشد، زیرا علمای نحو وبلاغت ذیل مباحث دیگر در نحو وبلاغت، به انواع ارتباط بین جملات اشاره کرده اند، از جمله در بحث اعتراضیه، به وجود ارتباط بین این جمله با قبل وبعد از خود اشاره کرده اند،در حالی که این تعریف، این نوع جملات را در بر نمی گیرد. بر همین اساس در این پژوهش، تعریف فصل و وصل مبنی بر ربط با رابط لفظی وربط بدون رابط لفظی محور قرار گرفته است.

این موضوع با دیگر مباحث بلاغی نیز مرتبط می باشد،ازجمله  با مبحث اعتراض که ذیل اطناب در بلاغت به آن پرداخته می شود ونیز با موضوع ایجاز در بلاغت نیز مرتبط است،چرا که جمله ی مستأنفه ی بیانیه که در فصل و وصل به آن پرداخته می شود،از انواع ایجاز به حذف به حساب می آید.

این موضوع با علوم دیگر نیز در ارتباط است،از جمله با علم نحو و علم وقف و ابتدا.

الف-ارتباط با نحو: فصل و وصل با مبحث توابع در نحو،از جمله عطف نسق ارتباط دارد.حروف عطف یکی از موضوعات مهم  در علم نحو است ،که شناخت معنای این حروف ومقاصد کاربرد آن در بین اجزای کلام در بلاغت بسیار مهم می باشد.

ب- ارتباط با وقف وابتدا: در علم وقف و ابتدا، این که قاری تشخیص دهد که در کجا وقف صورت می گیرد ودر کجا نباید وقف صورت بگیرد وجملات به صورت متصل به هم قرائت شود،بستگی به فهم او از پیوند میان جملات دارد. مراتب وقف در علم قرائت بستگی به ارتباط کلام به قبل وبعد ازخود دارد،چه ارتباط لفظی وچه ارتباط معنوی،به گونه ای که اگر کلام از ماقبل خود از نظر لفظ ومعنا منقطع شود،وقف تام صورت میگیرد،اگر کلام با ماقبل ارتباط معنوی داشته باشد، وقف کافی صورت می گیرد، واگرکلام با ماقبل خود تنها ارتباط لفظی داشته باشد، وقف حسن صورت می گیرد.بنابراین پیوند میان جملات در وقف و ابتدا دارای اهمیت زیادی می باشد،و از این جهت، این علم با موضوع فصل و وصل، که هدف آن بررسی پیوند میان جملات است، ارتباط می یابد.