:
واقعه کربلا نقطه عطفی در تاریخ تشیع است. گرچه مذهب شیعه همزمان با بعثت پیامبر اکرم (ص) شکل گرفت و ابوذر، سلمان، مقداد و عمار یاسر نخستین شیعیان علی (ع) در دوران زندگی پیامبر بودند، ولی یادآوری از خودگذشتگی و فداکاری امام حسین (ع) برای دفاع از حق در محرم سال 61 هجری و مصائب و رنج هایی که در این راه متحمل شدند، عامل اصلی گسترش تشیع در طول تاریخ بوده است. قیام امام حسین (ع) معیاری شد برای مبارزه حق با باطل، بلافاصله بعد از واقعه کربلا یک رشته قیام های شیعی آغاز شد که تا میانه سده سوم هجری ادامه یافت و موجب گسترش تشیع گردید.
هرچند انشعابی که در میان شیعیان روی داد، آنان را پراکنده ساخت، ولی همین عامل به ظاهر منفی به عامل مثبتی برای رواج مذهب شیعه تبدیل شد و پراکنده شدن فرق شیعه در شرق و غرب قلمرو مسلمانان موجبات گسترش تشیع را فراهم کرد. مذهب تشیع با همه فشارها و محدودیتهایی که تحمل کرد به حیات خود ادامه داد و طی دو و نیم سده در سایه رهبری پیشوایان شیعی متناسب با شرایط سیاسی، فرهنگ شیعی گسترش یافت، به نحوی که در پایان سده سوم شیعیان بر بخش وسیعی از سرزمین های اسلامی فرمانروایی یافتند.
لازم به ذکر است که مؤثرترین قیام ها و بیشترین شهادت ها در دوره بنی عباس بوده است و بیش تر قیام های دوره اموی برای خونخواهی از امام حسین ( ع) و شهیدان کربلا صورت می گرفت، در حالی که اکثر قیام های عصر بنی عباس برای برقراری حکومت اسلامی انجام می شد. عباسیان با ادعای انتساب به خاندان پیامبر و شعار جلب رضایت و احقاق حقوق از دست رفته آنان قدرت را به دست گرفتند. گروهی از شیعیان پس از دوران سختی كه در زمان امویان پشت سرگذاشته بودند به عباسیان كه با شعار “الرضا من آل محمد” بر سركار آمده بودند، امید بستند.
بعدها رویگردانی عباسیان از این شعار و تحت فشار و شكنجه قرار گرفتن علویان موجب جدایی این دو جریان شد و قیام ها و شورش های مختلفی در نواحی مختلف در دوران خلفای عباسی به رهبری علویان سازماندهی شد.
برای بررسی قیام های علویان بر اساس کتاب مقاتل الطالبیین ابتدا لازم است به نقش شیعیان یا به طور کلی علویان در تاریخ اسلام پرداخت، سپس به بررسی کتاب هایی که به عنوان مقتل نوشته شده اند و تبیین جایگاه کتاب مقاتل الطالبیین و جایگاه این کتاب در مقایسه با کتب دیگر پرداخت.
پس از آن ضروریست مختصری به بررسی قیام امام حسین با این دیدگاه که بنیان همه قیام های شیعی و علوی به گونه ای به این قیام برمی گردد ، پرداخت . سپس قیام هایی که در دو دوره بنی امیه و بنی عباس رخ داده به تفکیک بررسی کرد. قیام ها دوره اموی به صورت مختصر عبارتند از: قیام توابین، قیام مختار ثقفی، قیام زید و هم بایستی به نقش تفکر شیعی و علوی به ویژه شعار بسیار موثر ” الرضا من آل محمد(ص) ” در سقوط دولت امویان و تأثیر و تأثرات علویان و عباسیان را و هم چنین چگونگی به قدرت رسیدن و پس از آن را مورد بازخوانی قرار داد.
پس از تبیین جایگاه و نقش آفرینی مبانی فکر شیعی در به قدرت رسیدن عباسیان، ضروری است چگونگی تقابل شیعه، علویان و عباسیان و مبانی ، علل و عوامل شکل گیری قیام های شیعی و تداوم آن بحث و تجزیه و تحلیل شود و با منابع دیگر تطبیق و ازریابی شود.
فصل اول
کلیات تحقیق
1-1: سئوال اصلی تحقیق ( مسئله تحقیق یا طرح موضوع ):
سوال اصلی:
بازتاب های فکر ، اندیشه و رفتار قیام کنندگان علوی بر اساس کتاب مقاتل الطالبیین چگونه بوده است؟
سؤالات فرعی :
- در دوره های اموی و عباسی چه قیام های علوی با چه اهدافی شکل گرفت؟
- موضع ائمه معصوم(ع) در رابطه با قیام های علوی چه بوده است؟
- نحوه برحورد حاکمان غاصب با قیام های علوی چگونه بوده است؟
- قیام های شیعی و علوی چه تأثیری در گرایش مردم به تشیع داشته است؟
- کتاب مقاتل الطالبیین چه جایگاهی در بین کتب مقاتل دیگر دارد؟
1-2: بیان مسئله: ( شامل تشریح ابعاد ، حدود مسئله ، معرفی دقیق آن ، بیان جنبه های مجهول و مبهم ، متغیر های مربوطه سوالات تحقیق ، منظور تحقیق )
در قیام های دینی آن چه که مد نظر است خدا، دین خدا، مقررات و دستورات دینی و … است و انگیزه های شخصی و فردی در آن جایی ندارد؛ پس از فاجعه کربلا، بسیاری از بزرگان کوفه که با دعوت از حسین بن علی(ع)به او وعده یاری داده،سپس پیمان گسسته و او را در کربلا تنها نهاده بودند؛از کرده خویش پشیمان شدند و عدم وفای به عهد خویش را با شوریدن بر خلافت اموی جبران ساختند و از اینجا بود که قیام های شیعه و علوی بر ضد حکومت های اموی و عباسی آغاز شد.
با توجه به گستردگی قیام ها بهتر آن است که برای کار عمیق تر به قیام های موجود در کتاب مقاتل الطالبیین که از قیام توابین شروع و تا سال 313 تا عهد مقتدر عباسی پایان می پذیرد ، پرداخته شود.
برای بررسی قیام های علویان بر اساس کتاب مقاتل الطالبیین ابتدا لازم است به نقش شیعیان یا به طور کلی علویان در تاریخ اسلام پرداخت، سپس به بررسی کتاب هایی که به عنوان مقتل نوشته شده اند و تبیین جایگاه کتاب مقاتل الطالبیین و جایگاه این کتاب در مقایسه با کتب دیگر پرداخت.
پس از آن ضروریست مختصری به بررسی قیام امام حسین با این دیدگاه که بنیان همه قیام های شیعی و علوی به گونه ای به این قیام برمی گردد ، پرداخت . سپس قیام هایی که در دو دوره بنی امیه و بنی عباس رخ داده به تفکیک بررسی کرد. قیام ها دوره اموی به صورت مختصر عبارتند از: قیام توابین، قیام مختار ثقفی، قیام زید و هم بایستی به نقش تفکر شیعی و علوی به ویژه شعار بسیار موثر ” الرضا من آل محمد(ص) ” در سقوط دولت امویان و تأثیر و تأثرات علویان و عباسیان را و هم چنین چگونگی به قدرت رسیدن و پس از آن را مورد بازخوانی قرار داد.
پس از تبیین جایگاه و نقش آفرینی مبانی فکر شیعی در به قدرت رسیدن عباسیان، ضروری است چگونگی تقابل شیعه، علویان و عباسیان و مبانی ، علل و عوامل شکل گیری قیام های شیعی و تداوم آن بحث و تجزیه و تحلیل شود و در نهایت سیستم فکری، رفتاری رهبران قیام ها به تفکیک استخراج و با منابع دیگر تطبیق و ازریابی شود.
فرم در حال بارگذاری ...